دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

آیه ابلاغ

No image
آیه ابلاغ

نویسنده : سيد حسين ميرنور الهي

كلمات كليدي : آيه ابلاغ، ولايت، امامت، وصايت، غدير

یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ

نام غدیر به عنوان مکان اصلی یکی از مهمترین مسائل عقیدتی و سیاسی در جامعه اسلامی همواره بین دانشمندان شیعه و سنی مطرح بوده­است. غدیر خم روزى شاهد یکى از بزرگترین حوادث تاریخ بوده و آن، روزِ اعلام و انتصاب امیرالمومنین على­(ع) به جانشینى پیامبراعظم اسلام(ص) مى­باشد. گرچه دشمنان در طول تاریخ کوشیده­اند که این خاطره عظیم تاریخى را از نظرها محو کنند ولى ابعاد این حادثه آن قدر در صحنه عقائد و تاریخ و حدیث و ادبیات وسیع است که قابل انکار و محو نیست؛

زیرا واقعه غدیر تنها یک حادثه تاریخی نیست بلکه یک حادثه دینی و اعتقادی است. در روایات از این روز به مناسبت وقوع این حادثه مهم به یوم العهد المعهود[1] (روز پیمان بسته شده) یاد شده­است. به همین دلیل غدیر به عنوان مهمترین سند برای ولایت الهیه امیرالمومنین علی(ع) بشمار می­رود. خداوند نیز مهر ابدیت را در پیشگاه بشریت بر تارک غدیر زده­است و برای همیشه تاریخ غدیر را با آیه تبلیغ و آیات دیگر زنده نگه داشته­است. شأن نزول آیه ابلاغ به همراه معنی آن مورد بررسی و توجه در این مقاله است.

پیامهای آیه ابلاغ

اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده­است، کاملًا (به مردم) برسان! و اگر نکنى، رسالت او را انجام نداده‌اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‌دارد و خداوند، جمعیّت کافران (لجوج) را هدایت نمى‌کند. (67)

ابتدا باید به پیامهای این آیه توجه شود که در چند بند به آنها اشاره می­کنیم:

1. دستور موکد به پیامبر برای ابلاغ دستور الهی.

2. پیامبر(ص) به عنوان رسول ابلاغ کننده این دستور شده­ است.

3. عدم ابلاغ این دستور به منزله عدم ابلاغ رسالت است. یعنی اهمیت دستور مورد نظر به قدر اهمیت رسالت است.

4. ترس پیامبر(ص) از احتمال توطئه منافقین بخاطر اعلام آن امرمهم .

5. اطمینان بخشیدن خداوند به پیامبر(ص) در محفوظ ماندن از توطئه مردم.

6. تأکید خداوند بر عدم هدایت کافران.

با توجه به اعتقاد مسلمین بر اینکه این آیه برای ولایت و امامت علی(ع) نازل شده، ارتباط فقرات و پیامهای این آیه نیز به راحتی واضح می­شود. اهمیت ولایت به عنوان استمرار امور رسالت از مهمتریت تکالیفی است که خداوند بر دوش معصومین (ع) قرار داده­است و به همین جهت عدم ابلاغ آن عدم رسالت مساوی است. دشمنان امیرالمومنین علی(ع) نیز از حقیقت امر آگاه بودند و برای کار شکنی از هیچ توطئه­ای فروگذار نبودند و به همین جهت پیامبر(ص) در ابلاغ این دستور از توطئه منافقین بیم داشت در حالی که خداوند او را از توطئه ایشان حفظ کرد تا نتوانند خللی در ابلاغ این دستور مهم وارد آورند. در نهایت نیز دشمنان ولایت و منافقین در این صحنه گویا همان منکرین رسالت هستند که خداوند ایشان را هدایت نمی­کند.

نزول آیه ابلاغ

شیعه و سنی بر نزول این آیه در روز هجدهم ذی حجه که مشهور به روز غدیر خم است، اتفاق دارد و روایات اهل­بیت(ع) در این باره واضح کننده آن حوادث است. خداوند به حکمت خویش زمینه تبلیغ و پیمان با ولایت امیرالمومنین علی(ع) را رقم زده­است. زیرا پیامبراکرم(ص) در این سال بارها به نزدیکی ملاقات خویش با پروردگار سخن گفته بود و این مقدمه برای صحبت از جانشین ایشان در جمع همگانی را سامان می­داد. حج نیز به عنوان یکی از شعائر مهم اسلامی در آخرین سال حیات پیامبر(ص) با انبوه مسلمانان جزیرة العرب انجام می­شود. با این حوادث و وجود انبوه مسلمانان در حج و انگیزه ایشان برای شناخت جانشین آن حضرت ابلاغ امر الهی برای ولایت علی (ع) را در بهترین موقعیت قرار داد و اینگونه بود که در غدیرخم با نازل شدن آیه ابلاغ، پیامبر(ص) جانشین خویش را معرفی نمود و به امر ایشان با علی(ع) به عنوان امیرالمومنین بیعت همگانی شد و حضرت دستور داد که حاضران خبر این حادثه را به غائبین برسانند. اینک به احادیثی که در مورد نزول آیه ابلاغ در روز غدیر وارد شده­است، اشاره می­کنیم.

آیه ابلاغ از طریق شیعه

1.در روز غدیرخم که پنج ساعت از روز می­گذشت جبرئیل نازل شد و پس از ابراز سلام خداوند به پیامبر(ص) این آیه را برای پیامبر(ص) قرائت نمود. کاروانهائی که جلوتر نزدیک حجفه بودند به دستور پیامبر(ص) به سوی غدیر باز گشتند و عقب ماندگان به ایشان رسیدند. برای رسول الله(ص) منبری از سنگها چیدند. ایشان پس از حمد و ثنا خداوند و بیان مطالبی به موضوع اصلی و نزول آیه اشاره نمودند. فرمودند که جبرئیل سه مرتبه نازل شده و من را امر نمود تا همگان را از برادری و وصایت و جانشینی و امام بعد از من، علی بن ابی­طالب خبر دهم، او بعد از من ولی شما می­باشد.[2]

2. وقتی پیامبر(ص) از حجة الوداع باز می­گشت و به غدیرخم رسید، وقت نماز ظهر جبرئیل نازل شد و فرمان خداوند را ابلاغ نمود که ولایت امیرالمومنین علی(ع) را بیان نماید و او را تنهاشاخص و جانشین بعد از خویش قرار دهد. رسول الله(ص) از نیرنگ برخی اصحاب نگران بود و این نگرانی را با جبرئیل در میان گذاشت. جبرئیل رفت و پس از مدتی بازگشت و این آیه را نازل نمود. رسول الله(ص) با نگرانی و اضطراب دستور دادند تا محل زیر درختان را پاک کنند و سایبانی قرار دهند و با مسلمانان نماز جماعت برقرار نمود، بعد از نماز خطبه­ای خواند و خبر ولایت علی(ع) را ابلاغ نمود.[3]

3. امام صادق(ع) فرمودند: منشأ کلام رسول­الله(ص) که فرمودند کسی که من مولای او هستم علی مولای اوست، خداوندا پیروانش را دوست دار و دشمنانش را دشمن باش و یاری دهنده او را یاری کن و ...، کلام خداوند است که فرمود: یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک...[4]

4. روزی رسول الله(ص) به امیرالمومنین علی(ع) فرمود: حق تو واجب است بر کسانی که به من ایمان دارند، اگر تو نبودی حزب الله شناخته نمی­شد و بواسطه تو دشمن خدا شناخته می­شود، کسی که خداوند را ملاقات کند بدون ولایت تو هیچ ندارد، خداوند این آیه را به سوی من نازل نمود، یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک یعنی در مورد ولایت تو یا علی.[5]

5.امام حسن در جواب سوألی به قضیه غدیر اشاره نموده و فرمودند: وقتی این آیه در غدیرخم نازل شد، پیامبر(ع) علی(ع) را به ولایت منصوب نمود. در این زمان در قلوب منافقین انکار پدیدار شد و مخفیانه با هم صحبت می­کردند، بطوری که یکی از آن دو (ابوبکر و عمر) به دیگری گفت: چه کسی بعد از پیامبر(ص) جانشین می­شود، هرگز آن را در یک خانواده قرار نمی­دهیم.[6]

6.امام باقر(ع) فرمودند: وقتی خداوند این آیه را بر رسول­الله(ص) نازل نمود، پیامبر(ص) دست علی(ع) را گرفت و فرمود: ای مردم ، هیچ پیامبری قبل از من نبود مگر اینکه عمری کرد و سپس دعوت خداوند را اجابت نمود و نزدیک است که من دعوت شوم و اجابت کنم در حالی که من و شما سوأل خواهیم شد. شما چه می­گویید؛ مردم گفتند: ما شهادت می­دهیم که تو رساندی و نصحیت نمودی و آنچه را که وظیفه تو بود انجام دادی، خداوند به تو پاداش برترین پیامبر را عطا کند. پیامبر(ص) فرمود: خداوندا تو شاهد باش. سپس فرمود: ای گروه مسلمانان باید حاضران این مطلب را به غائبین خبر دهد، سفارش می­کنم ولایت علی(ع) را به کسی که به من ایمان دارد و باید من را در این خبر تصدیق کند. آگاه باشید که ولایت علی ولایت من است و ولایت من ولایت خداوند است.[7]

7.امام­رضا(ع) فرمودند: پیامبر(ص) تا قبل از نزول آیه یا ایها الرسول بلغ.... در تقیه بودند (از جهت اعلام رسمی به ولایت علی (ع)) اما بعد از نزول این آیه به ضمانت خداوند از تقیه خارج شد و امر خداوند را واضح نمود اما قریش بعد از ایشان آنچه را که می­خواست انجام داد (غصب خلافت نمود).[8]

آیه ابلاغ از کتابهای اهل­سنت

واحدی از مفسرین اهل­سنت در اسباب النزول با سند خود از ابی­سعید خدری از اصحاب رسول الله(ص)می­گوید: این آیه در روز غدیر در مورد علی بن ابی طالب نازل شد .[9] ابن­ابی الحاتم از مفسرین اهل­سنت در کتاب تفسیر القرآن العظیم و همچنین در تفسیر الدرالمنثور نیز این روایت را ذکر کرده­اند.[10] در شواهد التنزیل این دو روایت نیز ذکر شده است:[11]

1.به اسناد خود از حذیفه بن یمان نقل می­کند که: این آیه در مورد علی(ع) است. وقتی آیه نازل شد ، پیامبر(ص) به دنبال او فرستاد و سپس دستش را بلند کرد و فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.

2. عبد الله بن أبی أوفى می­گوید که در روز غدیر خم از رسول الله(ص) شنیدم که این آیه را قرائت می­کند و دست علی(ع) را بلند نمود و فرمود: آگاه باشید که هرکس که من مولای او هستم، علی مولای اوست....خداوندا تو شاهد باش.

3. نیشابوری از دیگر مفسرین اهل­سنت روایت ابوسعید خدری را اینگونه نقل می­کند:[12] این آیه روز غدیر در فضیلت علی(ع) نازل شد. پس پیامبر(ص) دست او را گرفت (و بلند نمود) و فرمود: هر کس که من مولای او هستم، این علی مولای اوست. خداوندا پیروانش را حمایت کن و دشمنانش را دشمن باش. پس عمر با او ملاقات کرد وگفت: مبارک باد برتو ، امروز مولای من و مولای هر زن و مرد مومنی شدی.

4. در تفسیر فتح القدیر از ابن مسعود، صحابی پیامبر(ص) اینگونه نقل می­کند:ما این آیه را(به همراه تفسیر و شأن نزولش) در زمان حیاة پیامبر(ص) اینگونه می­خواندیم: یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک إن علیا مولى المؤمنین وإن لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس.[13]

5. ابن عباس و جابر بن عبدالله انصاری نقل می­کنند که خداوند به پیامبر(ص) دستور داد تا علی را به مردم بشناساند و ولایت او را به مردم خبر دهد. اما پیامبر(ص) خوف این داشت که مردم بگویند وی از خاندان خود حمایت کرد و به همین دلیل طغیان کنند که خداوند این آیه را نازل نمود.[14]

مقاله

جایگاه در درختواره عقائد فرق
جایگاه در درختواره اثنا عشریه

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

ولادت امام مهدی (ع)ازدیدگاه اهل سنٌت

اصل مسئله مهدویّت در اسلام مانند مسئله امامت، یک مسئله اتفاقی بین همه مذاهب کلامی و فقهی اسلام است. اما در موضوع ولادت حضرت مهدی علیه‌السلام ، اختلاف نظر وجود دارد..طبق اعتقاد علمای شیعه، تولّد حضرت مهدی (ع) مورد اجماع بوده و...
No image

نسب حضرت مهدی (عج) در منابع اهل سنٌت

مهدویّت، اصلی اساسی و انکار ناپذیر در میان امت اسلام است که شیعه و سنی آن را یکی از مسائل مهم اسلامی به شمار می آورند تاجایی که اهل سنت اعتقاد به مهدویٌت را واجب و منکر آن را کافر می‌دانند.
No image

کتاب شناسی مهدویٌت در اهل سنٌت

اهل‌سنٌت و شیعه در طی قرنها بر این موضوع معتقدند که در آخرالزمان یک نفر از فرزندان پیامبر اسلام (ص) و فرزندان علی و فاطمه علیهم السلام که ویژگیها و علاماتش در احادیث فراوان ذکر شده است در هنگامی که دنیا پر از ظلم و جور شده باشد،ظهور می‌کند...
No image

صحابه نزد شیعه

عدالت صحابه یکی از مهمترین مسائلی است که بین مکتب تشیع با اهل‌سنت اختلافات جدی وجود دارد و سوالاتی که شیعه در این رابطه از اهل سنت دارد، این اعتقاد را به تناقض کشانده ‌است. در این مقاله باید نظر شیعه را نسبت به صحابه روشن ساخت تا علاوه بر شناخت دیدگاه تشیع نسبت به صحابه، به اعتراضات بدون دلیل دیگران به عقیده شیعه پاسخ داده شود.
No image

مصحف فاطمه(س)

از جمله فضائل فاطمه زهراء(س) که اهل‌بیت (ع) نیز آن را بارها مورد توجه و اشاره قرار داده‌اند و از سوئی فضیلت و منشأ علم و دلیل امامت برای اهل‌بیت(ع) نیز محسوب می‌شود، وجود مکتوبی به نام مصحف فاطمه(س) است که در این مقاله به معرفی آن بواسطه روایاتی که در مورد آن وارد شده، می‌پردازیم.

پر بازدیدترین ها

No image

نفس زکیه

No image

مصحف فاطمه(س)

از جمله فضائل فاطمه زهراء(س) که اهل‌بیت (ع) نیز آن را بارها مورد توجه و اشاره قرار داده‌اند و از سوئی فضیلت و منشأ علم و دلیل امامت برای اهل‌بیت(ع) نیز محسوب می‌شود، وجود مکتوبی به نام مصحف فاطمه(س) است که در این مقاله به معرفی آن بواسطه روایاتی که در مورد آن وارد شده، می‌پردازیم.
Powered by TayaCMS