دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

اسوه

No image
اسوه

كلمات كليدي : اسوه الگو، پيروي، اقتدا، روش شايسته پيروي

نویسنده : روح‌الله رضائی

از ماده «ا،س،و» به معنای اقتدا کردن و راضی بودن به رفتار الگو و در احوال مثل او بودن است.[1]و در اصطلاح به معنای الگوئی است که انسان از آن پیروی می‌کند، چه در زمینه خوبی و چه در زمینه بدی.[2]این کلمه در اصطلاح اسلامی برای پیروی از الگوهای شایسته استفاده می‌شود؛[3] چنانچه در قرآن همیشه با صفت «حسنه» آمده است.

«قَدْ کانَتْ لَکُمْ اٌسْوَۀٌ حَسَنَۀٌ فی إبْراهیمَ[4]»

همانا وجود ابراهیم(راه وروش) برای شما الگویی می باشد

اما بیشتر در معنای الگوی خوب به کار رفته است.[5]

این بدان معنا نیست که در اسلام به هیچ وجه الگوهای ضد ارزشی معرفی نشده‌اند؛ بلکه در قرآن و روایات برای عبرت دیگران به الگوهای فاسد[6] نیز اشاره شده است.

جایگاه علمی واژه

اسوه سازی در تعلیم و تربیت، جایگاه مهمی دارد و مربی می‌تواند با اسوه سازی صحیح بسیار راحت‌تر از روش‌های دیگر به تربیت بپردازد. اهمیت اسوه به حدی است که برخی اسوه را مهمترین تبلیغ عملی در همه دوران زندگی می‌دانند.[7]

درباره اهمیت اسوه سید قطب در کتاب روش تربیت اسلامی می‌نویسد: علمی‌ترین و پیروز‌ترین وسیله تربیت، تربیت کردن با یک نمونه عملی و سرمشق زنده است.[8]

تبیین علمی واژه

اسوه سازی دارای روش‌ها و اقسام گوناگونی می‌باشد که قرآن کریم به خوبی آن روش‌ها را به کار گرفته است.

قرآن در ارائه الگو یک جور عمل نکرده و از شیوه‌های مختلفی بهره برده است. کلمه اسوه در قرآن سه بار [9]استفاده شده است که دو بار آن درباره حضرت ابراهیم (ع)، و یک بار آن درمورد پیامبر اکرم (ص) می‌باشد:

«لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللهِ اٌسْوَۀٌ حَسَنَۀٌ[10]»

«همانا وجود رسول خدا برای شما الگوئی نیکوست».

به اعتقاد بسیاری از بزرگان بهترین اسوه ای که قرآن کریم معرفی می کند پیامبر اعظم (ص) است؛ چون در آیه‌ی بالا که ایشان به عنوان اسوه بشمار آمدند، هیچ قیدی ذکر نشده است و این یعنی پیامبر در تمام مسائل اسوه و الگو برای مسلمین می‌باشد.[11] عمده‌ترین الگو سازی قرآنی در این قسمت است قرآن کریم از داستان پیامبران، افراد و اقوام محبوب و منفور در جهت تربیت اخلاقی انسان‌ها بیش از 122 مورد استفاده می‌کند مثل آیه

«وَ اذْکُرْ عَبْدَنا أیُّوبَ ....[12]»

«وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیَم....[13]»

بیان صفات کلی و عناوین عام:

در قرآن کریم گاه برای الگو سازی در جهت مثبت یا منفی از صفات کلی استفاده شده است مانند: متطهرین بقره / 222، متقین مائده / 27 و محسنین الذاریات / 16، در صفات منفی نیز به همین صورت مانند: مسرفین زخرف / 5 و ظالمین انفال / 54 .

قرآن در اسوه سازی از اقسام مختلفی استفاده کرده که می‌توان آن‌ها را این گونه بیان نمود.قرآن گاهی گروه یا اجتماع خاص را اسوه قرار می‌دهد، مثل

«وَضَرَبَ اللهُ مَثَلًا قَرْیَۀً کَاَنتْ...[14]»

و گاهی یک فرد را مانند حضرت موسی در آیه

«وَاذْکُرْ فِی الْکِتابِ مُوسی...[15]»

قرآن گاهی فردی را از یک جهت، مانند مریم از جهت پاکدامنی

« وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتیِ أحْصَنَتْ فَرْجَهَا...[16]»

و گاهی از تمام جهات مانند: پیامبر اکرم (ص)[17] اسوه قرار می‌دهد قرآن کریم گاهی از اسوه‌های پاکی و نیکی یاد می‌کندو گاهی از اسوه‌های زشتی و پلید،البته قرآن از کلمه اسوه فقط در جاهای نیکو استفاده کرده است تا به انسان‌ها بفهماند که افراد خوب را برای خود الگو بگیرند[18]

اسوه‌های قرآنی

در اینجا برای آشنائی بیشتر با الگو سازی قرآنی تعدادی از اسوه‌های در قرآن را به صورت فهرست وار اشاره می‌نمائیم.

اسوه‌های پسندیده: جامعه پسندیده نحل 112، ابراهیم (ع) و پیروانش: ممتحنه 4 و 6، رسول اکرم (ص) اسوه شاخص و ممتاز احزاب 21 و بقره 143، آسیه همسر فرعون: الیاس، اسماعیل، الیسع، یونس و لوط (ع) اسوه‌های هدایت: انعام 84 تا 90.

اسوه‌های ناپسند: همسر لوط و همسر نوح؛ تحریم 10.

اسوه در روایات

در کتاب‌های روائی[19] مشهور شیعه کلمه اسوه حدود 20 بار تکرار شده است که با حذف روایات تکراری کمتر از 10 روایت می‌ماند در این روایات کلمه اسوه همیشه با صفت حسنه نیست؛ اما اکثر قریب به اتفاق آن‌‌ها درباره الگوهای پسندیده است.

مقاله

نویسنده روح‌الله رضائی
جایگاه در درختواره علوم قرآن و حدیث - قرآن‌پژوهی - اخلاق

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

No image

ظن (گمان)

No image

تفاخر

No image

سر و اسرار

No image

فراموشی(نسیان)

Powered by TayaCMS