دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

تهمت و سوء ظن در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد تهمت و سوء ظن بیان شده است آورده شده.
No image
تهمت و سوء ظن در آیات و روایات اسلامی

آیات

1. وَ مَنْ یَكْسِبْ خَطیئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَریئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبیناً [1]

و كسى كه خطا یا گناهى مرتكب شود، سپس بیگناهى را متهم سازد، بار بهتان و گناهِ آشكارى بر دوش گرفته است.

2. وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً [2]

از آنچه به آن آگاهى ندارى، پیروى مكن، چرا كه گوش و چشم و دل، همه مسئولند.

3. لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبینٌ [3]

چرا هنگامى كه این (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود (و كسى كه همچون خود آنها بود) گمان خیر نبردند و نگفتند این دروغى بزرگ و آشكار است؟

4. إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَیْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیمٌ [4]

به خاطر بیاورید زمانى را كه این شایعه را از زبان یكدیگر مىگرفتید، و با دهان خود سخنى مىگفتید كه به آن یقین نداشتید و آن را كوچك مىپنداشتید در حالى كه نزد خدا بزرگ است.

5. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ یَأْكُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیمٌ [5]

اى كسانى كه ایمان آوردهاید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا كه بعضى از گمانها گناه است و هرگز (در كار دیگران) تجسّس نكنید و هیچ یك از شما دیگرى را غیبت نكند، آیا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر كراهت دارید تقواى الهى پیشه كنید كه خداوند توبهپذیر و مهربان است.

روایات

الكافی

بَابُ التُّهَمَةِ وَ سُوءِ الظَّنِ

1 عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ مِنْ قَلْبِهِ كَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ [6]

حضرت صادق علیه السلام فرمود: همین كه مؤمن برادر (دینى) خود را تهمت زند ایمان از دلش زدوده شود، چون نمك در آب.

2 عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ فِی دِینِهِ- فَلَا حُرْمَةَ بَیْنَهُمَا وَ مَنْ عَامَلَ أَخَاهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَ بِهِ النَّاسَ فَهُوَ بَرِیءٌ مِمَّا یَنْتَحِل [7]

عمر بن یزید از پدرش حدیث كند كه گفت: شنیدم حضرت صادق (علیه السلام مىفرمود: هر كس برادر دینى خود را تهمت زند، احترامى میان آن دو بجا نماند، و هر كه با برادر (دینى) خود مانند سایر مردم معامله كند او از آنچه خود را بدان بسته (یعنى مذهب حقه) بیزار و بر كنار شده است.

3 عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی كَلَامٍ لَهُ ضَعْ أَمْرَ أَخِیكَ عَلَى أَحْسَنِهِ حَتَّى یَأْتِیَكَ مَا یَغْلِبُكَ مِنْهُ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیكَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلا [8]

از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده كه امیر المؤمنین علیه السّلام در ضمن سخنى از (سخنان) خود فرمود:هر كار (ى كه از) برادر دینى خود (سرزند آن) را ببهترین وجه آن حمل كن، تا كارى كند كه راه توجیه را بر تو ببندد، و هیچ گاه بسخنى كه از (دهان) برادرت بیرون آید گمان بد مبر، در صورتى كه براى آن سخن محمل خوبى مىیابى.

شرح

- مقصود این است كه هر گاه گفتارى یا كردارى از برادر دینى سر زند كه داراى دو وجه است یكى نیك و یكى بد، باید تا آنجا كه مقدور انسان است آن را حمل بر وجه نیك كند گر چه احتمال طرف دیگر را هم بدهد و تجسس و وارسى كردن هم جایز نیست و خداوند از آن نهى فرموده، مگر آنكه راهى بر حمل وجه نیك بدست نیاورى یا آن را بر تو ببندد.

4 مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً بِمَا لَیْسَ فِیهِ بَعَثَهُ اللَّهُ فِی طِینَةِ خَبَالٍ حَتَّى یَخْرُجَ مِمَّا قَالَ قُلْتُ وَ مَا طِینَةُ الْخَبَالِ قَالَ صَدِیدٌ یَخْرُجُ مِنْ فُرُوجِ المُومِسَات [9]

ابن ابى یعفور از حضرت صادق علیه السّلام حدیث كند كه فرمود: هر كه بمرد مؤمن یا زن مؤمنه بهتان زند بآنچه در او نیست، خداوند او را در طینت خبال برانگیزد و نگهدارد تا از آنچه گفته بیرون آید، گوید: من عرض كردم: طینت خبال چیست؟ فرمود: چركى است كه از فرج زنان بدكاره بیرون آید.

5- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ رَجُلٍ لَا نَعْلَمُهُ إِلَّا یَحْیَى الْأَزْرَقَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ ص مَنْ ذَكَرَ رَجُلًا مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا عَرَفَهُ النَّاسُ لَمْ یَغْتَبْهُ وَ مَنْ ذَكَرَهُ مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا لَا یَعْرِفُهُ النَّاسُ اغْتَابَهُ وَ مَنْ ذَكَرَهُ بِمَا لَیْسَ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَه [10]

از یحیى ازرق حدیث شده كه گفت: حضرت ابو الحسن (موسى بن جعفر) علیه السّلام بمن فرمود: هر كه پشت سر مردى چیزى را گوید كه در اوست و مردم میدانند كه آن چیز در اوست غیبت او را نكرده، و هر كه پشت سر كسى چیزى را گوید كه در اوست ولى مردم نمىدانند غیبتش كرده، و هر كه پشت سر كسى چیزى گوید كه در او نیست باو بهتان زنده است.

6- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْغِیبَةُ أَنْ تَقُولَ فِی أَخِیكَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِیهِ مِثْلُ الْحِدَّةِ وَ الْعَجَلَةِ فَلَا وَ الْبُهْتَانُ أَنْ تَقُولَ فِیهِ مَا لَیْسَ فِیه [11]

عبد الرحمن بن سیابه گوید: شنیدم حضرت صادق علیه السلام میفرمود: غیبت آنست كه در باره برادرت بگوئى چیزى را كه خدا بر او پوشانده است، و اما چیزى را كه در وجود او آشكار و ظاهر است مثل تندخوئى و شتابزدگى (گفتن آن) غیبت نیست، و بهتان آنست كه در بارهاش بگوئى چیزى كه در او نیست.

بحار الانوار

باب التهمة و البهتان و سوء الظن بالإخوان و ذم الاعتماد على ما یسمع من أفواه الرجال

1- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَیْسَ لَكَ أَنْ تَأْتَمِنَ مَنْ غَشَّكَ وَ لَا تَتَّهِمَ مَنِ ائْتَمَنْتَ [12]

امام صادق علیه السلام فرمود: نباید امین كنى كسى را كه با تو دغلى كرده و نه متهم كنى كسی را كه امینش دانسته ای.

2- ب، [قرب الإسناد] عَنْهُمَا عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَیْسَ لَكَ أَنْ تَتَّهِمَ مَنْ قَدِ ائْتَمَنْتَهُ وَ لَا تَأْمَنَ الْخَائِنَ وَ قَدْ جَرَّبْتَهُ [13]

امام صادق علیه السلام : نباید به كسى كه امینش دانسته ای بدگمان باشى، و خیانت كارى را هم كه او را آزموده اى، امین ندان.

3- ل، [الخصال] عَنِ الصَّادِقِ ع نَاقِلًا عَنْ حَكِیمٍ الْبُهْتَانُ عَلَى الْبَرِیِّ أَثْقَلُ مِنَ الْجِبَالِ الرَّاسِیَاتِ [14]

امام صادق علیه السلام ـ به نقل از یك حكیم ـ فرمود : بهتان زدن به آدم بی گناه سنگین تر از كوههاى استوار است.

4- ل، [الخصال] الْأَرْبَعُمِائَةِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْمُؤْمِنُ لَا یَغُشُّ أَخَاهُ وَ لَا یَخُونُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ لَا یَتَّهِمُهُ وَ لَا یَقُولُ لَهُ أَنَا مِنْكَ بَرِیءٌ وَ قَالَ ع اطْلُبْ لِأَخِیكَ عُذْراً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً وَ قَالَ ع اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ بَیْنَكُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهَى عَنْ ذَلِكَ [15]

امام على علیه السلام : مؤمن برادر خود را نمى فریبد، به او خیانت نمى كند، او را تنها نمى گذارد و او را متّهم نمى سازد و به او نمی گوید از تو بیزارم. و فرمود: براى گفتار و كردارى كه از برادرت سر مى زند ، عذرى بجوى و اگر نیافتى ، عذرى بتراش! و فرمود: بد گمانی نسبت به یکدیگر را رها کنید چرا که خدای بلند مرتبه از آن نهی کرده است.

5- ن، [عیون أخبار الرضا علیه السلام] بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً أَوْ قَالَ فِیهِ مَا لَیْسَ فِیهِ أَقَامَهُ اللَّهُ تَعَالَى یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى تَلٍّ مِنْ نَارٍ حَتَّى یَخْرُجَ مِمَّا قَالَهُ فِیهِ [16]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر كس به مرد یا زن مؤمنى بهتان زند یا درباره او چیزى بگوید كه از آن مبرّاست خداوند در روز رستاخیز وى را بر تلّى از آتش نگه مى دارد تا این كه از آنچه درباره او گفته است خارج شود [و آن را اثبات كند].

6- ج، [الإحتجاج] بِالْإِسْنَادِ إِلَى أَبِی مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرِیِّ ع قَالَ قَالَ رَجُلٌ مِنْ خَوَاصِّ الشِّیعَةِ لِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ یَرْتَعِدُ بَعْدَ مَا خَلَا بِهِ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص مَا أَخْوَفَنِی أَنْ یَكُونَ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ یُنَافِقُكَ فِی إِظْهَارِهِ وَ اعْتِقَادِ وَصِیَّتِكَ وَ إِمَامَتِكَ فَقَالَ مُوسَى ع وَ كَیْفَ ذَاكَ قَالَ لِأَنِّی حَضَرْتُ مَعَهُ الْیَوْمَ فِی مَجْلِسِ فُلَانٍ رَجُلٍ مِنْ كِبَارِ أَهْلِ بَغْدَادَ فَقَالَ لَهُ صَاحِبُ الْمَجْلِسِ أَنْتَ تَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ إِمَامٌ دُونَ هَذَا الْخَلِیفَةِ الْقَاعِدِ عَلَى سَرِیرِهِ قَالَ لَهُ صَاحِبُكَ هَذَا مَا أَقُولُ هَذَا بَلْ أَزْعُمُ أَنَّ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ غَیْرُ إِمَامٍ وَ إِنْ لَمْ أَكُنْ أَعْتَقِدُ أَنَّهُ غَیْرُ إِمَامٍ فَعَلَیَّ وَ عَلَى مَنْ لَمْ یَعْتَقِدْ ذَلِكَ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ قَالَ لَهُ صَاحِبُ الْمَجْلِسِ جَزَاكَ اللَّهُ خَیْراً وَ أَلْعَنُ مَنْ وَشَى بِكَ فَقَالَ لَهُ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع لَیْسَ كَمَا ظَنَنْتَ وَ لَكِنَّ صَاحِبَكَ أَفْقَهُ مِنْكَ إِنَّمَا قَالَ مُوسَى غَیْرُ إِمَامٍ أَیْ إِنَّ الَّذِی هُوَ غَیْرُ إِمَامٍ فَمُوسَى غَیْرُهُ فَهُوَ إِذاً إِمَامٌ فَإِنَّمَا أَثْبَتَ بِقَوْلِهِ هَذَا إِمَامَتِی وَ نَفَى إِمَامَةَ غَیْرِی یَا عَبْدَ اللَّهِ مَتَى یَزُولُ عَنْكَ هَذَا الَّذِی ظَنَنْتَهُ بِأَخِیكَ هَذَا مِنَ النِّفَاقِ تُبْ إِلَى اللَّهِ فَفَهِمَ الرَّجُلُ مَا قَالَهُ وَ اغْتَمَّ قَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا لِی مَالٌ فَأُرْضِیَهُ بِهِ وَ لَكِنْ قَدْ وَهَبْتُ لَهُ شَطْرَ عَمَلِی كُلِّهِ مِنْ تَعَبُّدِی وَ صَلَاتِی عَلَیْكُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ مِنْ لَعْنَتِی لِأَعْدَائِكُمْ قَالَ مُوسَى ع الْآنَ خَرَجْتَ مِنَ النَّارِ [17]

از امام حسن عسكرىّ علیه السّلام نقل است كه: مردى از خواصّ شیعیان در حالى كه مىلرزید در خلوت به حضرت موسى بن جعفر علیهما السّلام گفت: اى زاده رسول خدا، من از عمل منافقانه فلانى در اظهار اعتقاد وصیّت و امامت شما در هراسم، آن حضرت فرمود: چطور؟ گفت: روزى با او در مجلس فلانى بودم، و با او مردى از بزرگان بغداد بود، پس صاحب مجلس بدو گفت: تو فكر مىكنى صاحب و رفیقت موسى بن جعفر امام است نه این خلقى كه روى این تخت نشستهاند؟ و صاحب شما به او گفت: من این گونه نمىگویم، بلكه مىپندارم كه موسى بن جعفر امام نیست، و هر چند كه اعتقاد ندارم كه او غیر امام است، پس بر من و هر كه آن اعتقاد ندارد لعنت خدا و فرشتگان و همه مردمان باد!.پس صاحب مجلس به او گفت: خدا جزاى خیرت دهد، و لعنت خدا بر آنان كه علیه تو نزد من سعایت و بدگویى نمودند. امام موسى بن جعفر علیهما السّلام فرمود: این طور كه تو پنداشتهاى نیست، بلكه صاحب و رفیقت داناتر از تو مىباشد، او تنها گفت: موسى غیر امام است، یعنى آن غیر امام پس موسى غیر او است، پس او امام است، پس تنها با این قول اثبات امامت مرا نموده و از دیگرى این مقام را نفى كرده، اى عبد اللَّه! كى این پندار تو از برادرت كه منافق است زایل مىشود، پس آن مرد حرفهاى دوستش را فهمیده و بسیار محزون شده و گفت: اى زاده رسول خدا، من مالى ندارم تا او را راضى كنم، ولى قسمتى از اعمال عبادى و صلوات بر شما أهل بیت را و لعنت بر دشمنانتان را به او بخشیدم!.حضرت موسى بن جعفر علیهما السّلام فرمود: اكنون از آتش خارج شدى.

7- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ النَّبِیُّ ص إِیَّاكُمْ وَ الظَّنَّ فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْكَذِبِ الْخَبَرَ [18]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بپرهیزید از گمان كه گمان دروغترین دروغها است.

8- ل، [الخصال] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ كَرَّامٍ عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ سُئِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع كَمْ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ فَقَالَ أَرْبَعُ أَصَابِعَ وَ وَضَعَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ یَدَهُ عَلَى أُذُنِهِ وَ عَیْنَیْهِ فَقَالَ مَا رَأَتْهُ عَیْنَاكَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ مَا سَمِعَتْهُ أُذُنَاكَ فَأَكْثَرُهُ بَاطِلٌ [19]

امام باقر علیه السلام : از امیر المؤمنین سؤال شد: فاصله میان حق و باطل چه اندازه است؟ فرمود: چهار انگشت . ـ امیر المؤمنین دست خود را میان گوش و چشم خود قرار داد ـ و فرمود: آنچه چشمانت ببیند حق است و آنچه گوشهایت بشنود بیشترش باطل است.

9- شی، [تفسیر العیاشی] عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ إِنِّی أَرَدْتُ أَنْ أَسْتَبْضِعَ بِضَاعَةً إِلَى الْیَمَنِ فَأَتَیْتُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقُلْتُ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَسْتَبْضِعَ فُلَاناً فَقَالَ لِی أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ یَشْرَبُ الْخَمْرَ فَقُلْتُ قَدْ بَلَغَنِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ذَلِكَ فَقَالَ صَدِّقْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ یَعْنِی یُصَدِّقُ اللَّهَ وَ یُصَدِّقُ الْمُؤْمِنِینَ لِأَنَّهُ كَانَ رَءُوفاً رَحِیماً بِالْمُؤْمِنِینَ [20]

تفسیر عیاشى از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: من خواستم مال التجاره ای به یمن بفرستم و نزد پدرم (امام باقر علیه السلام) آمدم و گفتم: میخواهم سرمایهاى با فلانى بفرستم. فرمود: نمىدانى كه او میخوار است؟ گفتم: از مؤمنان بمن چنین خبرى رسیده است. فرمود: پس باورشان كن زیرا خداوند درباره پیامبرش میفرماید " ایمان دارد به خدا و ایمان آرد به مؤمنان " یعنى باور میدارد خدا را و باور میدارد گفته مؤمنان را زیرا كه او نسبت به مؤمنان دلسوز و مهربان بود.

10- نهج، [نهج البلاغة] وَ مِنْ كَلَامٍ لَهُ عَلَیْهِ السَّلَامُ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِیهِ وَثِیقَةَ دِینٍ وَ سَدَادَ طَرِیقٍ فَلَا یَسْمَعَنَّ فِیهِ أَقَاوِیلَ النَّاسِ أَمَا إِنَّهُ قَدْ یَرْمِی الرَّامِی وَ یُخْطِئُ السِّهَامَ وَ یُحِیلُ الْكَلَامُ وَ بَاطِلُ ذَلِكَ یَبُورُ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ وَ شَهِیدٌ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ إِلَّا أَرْبَعُ أَصَابِعَ فَسُئِلَ عَنْ مَعْنَى قَوْلِهِ هَذَا فَجَمَعَ أَصَابِعَهُ وَ وَضَعَهَا بَیْنَ أُذُنِهِ وَ عَیْنِهِ ثُمَّ قَالَ الْبَاطِلُ أَنْ تَقُولَ سَمِعْتُ وَ الْحَقُّ أَنْ تَقُولَ رَأَیْتُ [21]

امام على علیه السلام فرمود : اى مردم! هر كس برادر خود را به استوارىِ دین و درستىِ راهْ شناخت، هرگز به گفته هاى مردم درباره او گوش نسپارد. زنهار كه گاه ، تیرانداز تیر مى افكند و تیرهایش به خطا مى رود، و بسى سخن كه خلاف حقیقت است، گفتار باطل تباه است و خداوند شنوا و گواه.

هان! میان حق و باطل جز چهار انگشت فاصله نیست. ـ از آن حضرت درباره معناى این سخن سؤال شد. امام، انگشتان خود را به هم چسباند و آنها را میان گوش و چشم خود گذاشت ـ و آن گاه فرمود: باطل این است كه بگویى: شنیدم و حق آن است كه بگویى: دیدم.

11- الدُّرَّةُ الْبَاهِرَةُ، قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الثَّالِثُ ع إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْعَدْلُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْجَوْرِ فَحَرَامٌ أَنْ تَظُنَّ بِأَحَدٍ سُوءاً حَتَّى یُعْلَمَ ذَلِكَ مِنْهُ وَ إِذَا كَانَ زَمَانٌ الْجَوْرُ فِیهِ أَغْلَبُ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیْراً حَتَّى یَبْدُوَ ذَلِكَ مِنْهُ [22]

امام هادى علیه السلام : هر گاه روزگارى بود كه عدالت در آن بر ستم غالب باشد ، حرام است كه به كسى گمان بد برى ، مگر این كه بدى او بر تو معلوم شود و هرگاه روزگارى بود كه در آن بیداد بر دادگرى غالب باشد ، هیچ كس نباید به كسى گمان نیك برد ، مگر این كه خوبى او بر وى معلوم شود .

12- نهج، [نهج البلاغة] قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ خِزْیَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غُرِرَ

وَ قَالَ عَلَیْهِ السَّلَامُ اتَّقُوا ظُنُونَ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ الْحَقَّ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ

وَ قَالَ ع لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مُحْتَمِلًا [23]

امام على علیه السلام : هر گاه درستى و پاكى بر روزگار و مردمش حكمفرما شد ، اگر كسى به دیگرى بى آن كه گناهى از او آشكار شود گمان بد برد ستم كرده است و هرگاه فساد و نا راستى بر روزگار و مردم آن چیره شد ، اگر كسى به دیگرى گمان نیك برد و خوش بین باشد ، فریب خورده است .

و فرمود: از حدس و گمانهاى مؤمنان بترسید؛ زیرا خداوند تعالى حق را بر زبانهاى آنان قرار داده است .

و فرمود: هرگاه سخنى از شخصى سر زد و تو مى توانى براى آن توجیه خوبى بیابى ، هرگز به آن گمان بد مبر .

باب التحرز عن مواضع التهمة و مجالسة أهلها

13- ل، [الخصال] الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّرَّاجُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الضَّبِّیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَى عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ قَالَ لِی أَبِی یَا بُنَیَّ مَنْ یَصْحَبْ صَاحِبَ السَّوْءِ لَا یَسْلَمْ وَ مَنْ یَدْخُلْ مَدَاخِلَ السَّوْءِ یُتَّهَمْ وَ مَنْ لَا یَمْلِكْ لِسَانَهُ یَنْدَمْ [24]

امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم به من فرمود: پسرم! هر كه با دوست بد همنشینى كند سالم نمى ماند، و هر كه به جاهاى بد در آید متهم مى شود و هر كه زبان خود را مهار نكند پشیمان مى گردد.

14- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی] فِیمَا أَوْصَى بِهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عِنْدَ وَفَاتِهِ إِیَّاكَ وَ مَوَاطِنَ التُّهَمَةِ وَ الْمَجْلِسَ الْمَظْنُونَ بِهِ السُّوءُ فَإِنَّ قَرِینَ السَّوْءِ یَغُرُّ جَلِیسَهُ [25]

امام على علیه السلام : از رفت و آمد به جاهاى تهمت برانگیز و مجالسى كه گمان بد به آنها برده مى شود بپرهیز؛ زیرا دوست بد همنشین خود را مى فریبد.

15- مع، [معانی الأخبار] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَمِیرَةَ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَوْلَى النَّاسِ بِالتُّهَمَةِ مَنْ جَالَسَ أَهْلَ التُّهَمَةِ [26]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : سزاوارترینِ مردم به تهمت كسى است كه با متّهمان و افراد مظنون همنشینى كند.

16- لی، [الأمالی للصدوق] الْعَطَّارُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ وَقَفَ نَفْسَهُ مَوْقِفَ التُّهَمَةِ فَلَا یَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ [27]

امام على علیه السلام : كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد نباید كسى را كه به او گمان بد مى برد سرزنش كند.

17- لی، [الأمالی للصدوق] بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ مَنْ دَخَلَ مَوْضِعاً مِنْ مَوَاضِعِ التُّهَمَةِ فَاتُّهِمَ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ [28]

امام صادق علیه السلام: هر کس در جایی که مورد اتهام است وارد شد و سپس متهم شد, نباید جز خود را سرزنش کند.

18- سر، [السرائر] فِی جَوَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّقُوا مَوَاضِعَ الرَّیْبِ وَ لَا یَقِفَنَّ أَحَدُكُمْ مَعَ أُمِّهِ فِی الطَّرِیقِ فَإِنَّهُ لَیْسَ كُلُّ أَحَدٍ یَعْرِفُهَا [29]

امام صادق علیه السلام فرمود: پرهیز كنید از جاهاى تهمت آور، و كسى از شماها با مادرش در سر راه نایستد چون همه كس آن مادر را نشناسد.

19- نهج، [نهج البلاغة] قَالَ ع مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ [30]

امام على علیه السلام : هر كه به جاهاى بد رفت و آمد كند، مورد بدگمانى و تهمت واقع مى شود.


[1] النساء : 112

[2] الإسراء : 36

[3] النور : 12

[4] النور : 15

[5] الحجرات : 12

[6] الكافی ج2 ص 361

[7] همان

[8] همان, ص362

[9] همان, ص357

[10] همان, ص 358

[11] همان

[12] بحارالأنوار ج : 72 ص : 194

[13] همان

[14] همان

[15] همان

[16] همان

[17] همان, ص195

[18] همان

[19] همان

[20] همان

[21] همان, ص197

[22] همان

[23] همان

[24] همان ج 72 ص90

[25] همان

[26] همان

[27] همان

[28] همان, ص91

[29] همان

[30] همان

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

منابع تاريخي زندگي پيامبر (ص)

منابع تاريخي زندگي پيامبر (ص)

معمولاً زندگي‌نامه‌ انسان‌هاي بزرگ تاريخ، آميخته با افسانه‌ها و خرافه‌هاست؛
بررسي نسبت «داروينيسم» با «آتئيسم»

بررسي نسبت «داروينيسم» با «آتئيسم»

گرايش‌هاي آتئيستي، عبارتي است كه اخيراً از ساحت انديشه به ادبيات اجتماعي وارد شده‌اند.
ولیعهد فتحعلی‌شاه و مرگ نابهنگام

ولیعهد فتحعلی‌شاه و مرگ نابهنگام

شب از نیمه گذشته بود که نفس نایب‌السلطنه به شماره افتاد.
مرگ دومین شاه قاجار

مرگ دومین شاه قاجار

اول آبان ماه ۱۲۱۳ فتحعلی‌شاه قاجار، پس از ۳۶ سال و ۸ ماه حکومت، در جریان سفر به اصفهان درگذشت.
مروری بر 12 اثر شهید آیت ا... سیدمصطفی خمینی

مروری بر 12 اثر شهید آیت ا... سیدمصطفی خمینی

آیت‌ا... سیدمصطفی خمینی، در نخستین روز آبان ماه سال 1356، در حالی که تنها 46 سال از عمر بابرکتش می‌گذشت و همراه با پدر بزرگوارش، ایام تبعید در نجف را می گذراند، به شهادت رسید.

پر بازدیدترین ها

No image

ویژگی های خانواده موفق از نظر اسلام

از دیدگاه اسلام انسانها از لحاظ ویژگیها ، توانایی و استعدادها متفاوت از یکدیگر هستند. بر این اساس در نظر گرفتن این تفاوتها را نیز در تربیت فرزندان در خانواده دارای اهمیت می‌داند. از نمونه احادیثی که ذکر شد و هزاران شواهد معتبر دیگر می‌توان به نقش اهمیت خانواده از دیدگاه اسلام پی برد. اسلام سعادت و شقاوت فرد را تحت تاثیر خانواده چه در دوران قبل از تولد و چه بعد از تولد می‌داند.
No image

خطبه 27 نهج البلاغه بخش 3 : مظلوميّت امام عليه السّلام، و علل شكست كوفيان

خطبه 27 نهج البلاغه بخش 3 به تشریح موضوع "مظلوميّت امام عليه السّلام، و علل شكست كوفيان" می پردازد.
No image

حکمت 139 نهج البلاغه : علمى، اخلاقى، اعتقادى

موضوع حکمت 139 نهج البلاغه درباره "علمى، اخلاقى، اعتقادى" است.
No image

آداب معاشرت اجتماعی از نظر قرآن و اسلام

اینكه درمعاشرت چه معیارهایی را درنظر داشته باشیم تا معاشرت های ما انسان ساز و جامعه ساز باشد و ما را درمسیر اهداف و فلسفه آفرینش یاری رساند، موضوعی است كه درآیات دیگر قرآن به آن توجه داده شده است. در قرآن دست كم می توان هفت معیار و ملاك برای معاشرت های انسانی شناسایی كرد كه در اینجا به طور اجمال به آنها پرداخته می شود.
No image

سلام و تحیت و خداحافظی و سخن هنگام عطسه در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد سلام و تحیت و خداحافظی و سخن هنگام عطسه بیان شده است آورده شده.
Powered by TayaCMS