دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

آداب ماه ضیافت الهی

ماه خیر و برکت، ماه نزول رحمت، ماه میهمانی و ضیافت الهی، بار دیگر ما را به یک فضای معنوی غیرقابل وصفی می‌‌کشاند، فضایی آکنده از عشق به خدا، و دنیایی از صفا و صمیمیت که یک ماه به طول می‌‌انجامد.
آداب ماه ضیافت الهی
آداب ماه ضیافت الهی

نویسنده: محمد جواد طبسی

ماه خیر و برکت، ماه نزول رحمت، ماه میهمانی و ضیافت الهی، بار دیگر ما را به یک فضای معنوی غیرقابل وصفی می‌‌کشاند، فضایی آکنده از عشق به خدا، و دنیایی از صفا و صمیمیت که یک ماه به طول می‌‌انجامد. اینجاست که بر همه لازم است که قدر این ضیافت را بدانند و پیشاپیش خود را برای ورود به این میهمانی آماده کنند، خداپرستان می‌دانند که این ضیافت با دیگر میهمانی‌ها فرق دارد. در این جا میزبان خالق یکتا است و انبیاء الهی پذیرایی کنندگان و فرشتگان، خدمتگزاران این خوان هستند. در این میهمانی فرشتگان پیوسته بر موحدان سلام گفته و با کشیدن بالهای خود بر روزه داران، گناه میهمانان را از بین می‌‌برند و پاک می‌‌کنند.

برای این میهمانی در آتش و خشم خداوندی بسته، در بهشت و رحمت پروردگار باز و دست شیاطین و خناسان و وسوسه گران غل و زنجیر شده است.

این ضیافت در نگاه پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آنقدر مهم است که در آخرین جمعه شعبان مردم را به آمادگی های لازم برای ورود به ماه خدا فرامی خواند.

پیامبر در عظمت و حرمت این ماه عزیز در جمع حاظران نماز جمعه چنین فرمود: ولا یکونن شهر رمضان عندکم کفیره من الشهور فان له عندالله حرمه و فضلاً علی سایر الشهور؛ نباید در نظر شما، ماه رمضان و دیگر ماه‌ها یکسان باشد، چون این ماه نزد خدا حرمت و فضیلت والاتری نسبت به دیگر ماه ها دارد.[1]

در این ماه باید تمام اعضا و جوارح ما روزه دار باشد، و با ادب خاص خود وارد این میهمانی بی مانند بشویم. نه دست خطا کند و نه پا و نه چشم و گوش.

در این ضیافت فقط و فقط از پروردگار پیروی خواهد شد نه از شیطان یا هوای نفس همه چیز باید تغییر یابد، تا با فضای رمضان، رمضانی شویم.

پیامبر و معصومین برای بهره جستن از این فیض بزرگ سخنان و رهنمون‌های بسیار ارزشمند، زیبا و دلنشینی برای ما به یادگار گذاشته‌اند که به بررسی بخشی از آنها می‌پردازیم.

آداب مهمانی خدا

شاید برخی چنین فکر کنند که میهمانی خدا فقط در این خلاصه می‌‌شود که یک روزه دار همراه دیگر روزه داران در وقت سحر به امساک پرداخته و در پایان روز به افطار بپردازد، و همین مسئله همه ساله تکرار می‌‌شود. اما این به تنهایی هرگز کافی نیست چرا که هدف این نبوده که مسلمانان فقط چند ساعتی از روز و چند روزی از سال از خوردن و آشامیدن خودداری کنند بلکه در این یک ماه باید جهاد کنند، جهادی پیگیر و تلاشی مستمر در راستای تهذیب نفس و اصلاح خویش. این یک ماه کلاس آموزش و تمرین آموخته ها است. کلاسی برای آزمودن فضائل اخلاقی و تلاش برای ترک رذائل شیطانی و ضداخلاقی، که از جمله این فضائل است:

1- کنترل زبان؛ زبان نشانه عقل یا جهل انسان است و مایه عزت یا ذلت اوست. از اینرو در روایات و احادیث اسلامی درباره کنترل این موجود کوچک اما بسیار خطرناک هشدارهای فراوانی داده شده است. و از پیامبر «ص» روایات متعددی رسیده که فرموده‌اند: سلامتی و راحتی انسان در حبس و نگهداری زبان اوست.[2] و یا این که فرموده‌اند: تمام گرفتاری‌های انسان از زبان خودش است.[3] و یا این که امام رضا(علیه السّلام) فرموده: سکوت و کنترل زبان نشانه دانایی است.[4] عبدالله ثقفی گوید: به پیامبر عرض کردم که بیشترین چیزی که بر من می‌‌ترسی چیست؟ پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) زبانش را به دست گرفته و فرمود: از این.[5] همچنین امیر مؤمنان(علیه السّلام) در وصیتی که به فرزند خود محمد بن حنفیه داشت فرمود: زبان همانند سگ هار است. اگر آن را آزاد بگذاری تو را گاز خواهد گرفت. بسا بر اثر کلمه ای که انسان بر زبان جاری می‌‌سازد، نعمتی را از دست می‌‌دهد. پس بر تو باد زبانت را که همانند طلا و نقره است حفظ و پنهان کن[6] از این روست که پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) با مهم شمردن این امر، در خطبه شعبانیه معروف خود در مدینه که در آخر ماه شعبان ایراد فرمود، این چنین توصیه کرد: یعنی ای گروهی که خود را آماده ضیافت الهی نموده‌اید، زبانتان را در این ماه کاملاً کنترل نمایید تا در محضر پروردگار خطایی از او سر نزند. [7]

2- کنترل چشم

دومین موردی که میهمان باید در این ضیافت الهی درنظر گرفته و رعایت کند، کنترل چشم است.

پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) درباره رعایت این نکته می‌‌فرماید: و چشم خود را فرو پوشانید از آنچه که نگاه شما به آن روا نیست.[8]

آری خداوند به بندگان چشم داده تا ببینند، اما نه این که بهر چیز و بهر کس نظر کنند. چشم داده است تا راه خود را بیابند، به غذای فکری و بدنی خویش خوب نظر بیفکنند و این دستور اوست که می‌‌فرماید: فلینظر الانسان الی طعامه[9](9)

با این بیان می‌‌توان گفت یک نگاه واجب داریم و این همانست که گفته شد. دوم نگاه مستحب است که در روایات به آن اشاره شده است. چنانچه فرموده‌اند: نگاه کردن به صورت علی بن ابی طالب ، پدر، مادر، عالم، برادر دینی، امام عادل، قرآن، و کعبه عبادت است. [10] و همچنین نگاه کردن به آب و طبیعت، و سبزه، گل و گیاه باعث زدوده شدن غم و غصه از انسان می‌‌شود.

نگاه سوم آن که از نظر شرع مقدس جایز نیست و آن نگاه به نامحرمان است و کنترل چشم دربرابر آنها یکی از آداب و شرایط این میهمانی بزرگ است و قرآن مجید نیز در آیاتی تمام مسلمانان را به این امر الهی فراخوانده و مرد و زن را از نگاه های حرام و غیرشرعی به یکدیگر برحذر داشته است.

رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌‌فرمایند: روز قیامت تمام چشمها گریان است مگر سه چشم، چشمی که از ترس خدا گریه کند، چشمی که از نگاه به نامحرم فرو پوشانده شود، چشمی که شب زنده دار باشد.[11]

3- کنترل شنوایی؛ همانگونه که دربین انسانها یک نظام حقوقی نسبت به یکدیگر حاکم است، بین اعضای یک انسان نیز حقوقی هست که می‌‌باید به آن حقوق حتما توجه بشود.

امام زین العابدین(علیه السّلام) در رساله حقوق، ضمن پنجاه حقی که بر یک فرد مطرح می‌‌فرماید برای نفس و زبان و شنوایی و بینایی و دست و پا و شکم و غیر آن حقوقی را بیان کرده است.

حضرت درباره حقی که شنوایی بر انسان دارد چنین فرموده: و حق السمع تنزیهه عن سماع الغیبه ، و اما حق شنوایی این است که آن را از شنیدن غیبت و شنیدن هرآنچه که شنیدنش بر او حلال نیست، پاک و منزه ودور گردانی.[12]

بدون شک آن میزبانی که غیبت و آواز و صداهای محرک و مهیج قوای حیوانی انسان را تحریم کرده و به هیچ وجه حاضر نیست کسی را به حضور پذیرد که از این محرمات پرهیز ننماید و یا در ماه رمضان بخواهد خود را به این مسائل مشغول کند.

پیامبر بزرگوار اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ضمن خطبه شعبانیه خود به سومین ادب از آداب این ضیافت الهی اشاره نموده می‌‌فرماید: خود را از آنچه که شنیدنش بر شما حلال و جایز نیست دور بدارید.[13]

4- کنترل خشم؛ غضب و خشم یکی از حالات بسیار زشت انسانی است که باعث حرکت روح حیوانی او می‌‌شود، گاهی این دخالت بحدی به پیش می‌‌آید که قوه عاقله و فکر سالم انسان را می‌‌پوشاند. بدین جهت گفته اند که غضب جنونی است که یک مرتبه عارض می‌‌شود. و بسا که مرگ ناگهانی هم در پی داشته باشد. مرحوم نراقی در وصف خشم و غضب از حکما نقل کرده است که: کشتی که به گرداب افتاده و گرفتار موجهای عظیم و بادهای تند شده باشد، به نجات نزدیکتراست از کسی که شعله غضبش به التهاب آمده باشد.» [14]

البته ناگفته نماند که دو غضب داریم یکی ناپسند و مذموم و آن حالتی است که انسان را از حد اعتدال بیرون برد، و اما آن غضبی که اختیار و مهارش در دست انسان است و یا آن خشم برای رضای خدا و یا برای دفاع از حق از او صادر شود نه تنها اشکالی ندارد بلکه خشمی پسندیده است. امیرمؤمنان(علیه السّلام) فرمود: هیچگاه پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) برای دنیا به خشم نمی آمد، اما هرگاه از برای حق به خشم می‌‌آمد، احدی را نمی شناخت و غضبش آرام نمی گرفت تا حق را یاری کند. [15]

و اخبار و احادیث فراوانی در مذمت خشم ناپسند وارد شده و همه آنها دلالت بر این دارند که ایمان را فاسد می‌‌گرداند چنانکه سرکه عسل را فاسد می‌‌کند.[16]

امام جعفر صادق(علیه السّلام) می‌‌فرماید: غضب، دل مرد دانا را هلاک می‌‌کند، و کسی که مالک قوه غضب خود نباشد مالک عقل خود نیز نیست.[17]

پس در این ماهی که افتخار حضور و شرکت در میهمانی رب الأرباب را داریم باید علاوه بر کنترل چشم و گوش و زبان بر خشم خود نیز مسلط باشیم. امام رضا(علیه السّلام) در سخنی درباره فضیلت ماه رمضان چنین فرموده است: هرکه در ماه رمضان خشم خود را فرونشاند خداوند خشم و غضب خود را درباره اش در روز قیامت فرو می‌‌نشاند.[18]

5- پرهیز از محرمات؛ بسیاری از گرفتاری های مردم در اثر نداشتن تقوای الهی و ترس از خداوند در روز قیامت است. از اینرو به دام بسیاری از گناهان از جمله روی آوردن به محرمات می‌‌افتند. بی پرده باید گفت که در حال حاضر کسی نیست که با حرامهای خداوند آشنایی نداشته باشد مگر آن جاهل بی خبری که این دسته هم بسیار اندک می‌‌باشند، اما غالب مردم هم موارد حرام را می‌‌دانند و هم از تأثیر لقمه حرام در زندگی آگاه‌اند.

و هیچ عاملی به اندازه تقوا و پرهیزکاری نمی‌تواند انسان را از اقبال بر محرمات باز دارد. و در ماه رمضان در ماه ضیافت الهی هرچه تقوای یک روزه دار بیشتر شد از محرمات فاصله خواهد گرفت. و در گفتگویی که امام صادق با مفضل بن عمر داشت درست بر همین نکته تکیه کرده و به او چنین فرمود: کم بودن عمل ولی همراه با تقوا بهتر از عمل بسیار ولی تهی از تقوا است. گوید سؤال کردم: این چگونه ممکن است که عمل بسیار باشد اما تقوا در بین نباشد. حضرت در پاسخ فرمود: آری نمونه اش همانند کسی است که همسایه را اطعام می‌‌کند و به آنها ارفاق می‌‌نماید و دیگران را به خانه‌اش دعوت می‌‌کند، اما در کنار چنین کارهایی اگر دری از حرام بر او بازشد وارد آن می‌‌شود و این معنای عمل بدون تقوی است. و در مقابل کسی که عملی اندک دارد اما اگر دری از حرام به رویش بازشد، هرگز وارد آن نخواهد شد.[19]

و ماه رمضان ماهی است که خدای می‌‌خواهد بندگانش با چشمی پاک و دلی پاک تر به سوی او روی آورند، موحدان و روزه داران بااجتناب از محرمات در این ماه پرفیض و رحمت برای همیشه از حرام فاصله بگیرند.

ابوسعید خدری از پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل کرده که فرمود: هر بندهای که ماه رمضان را درک کند، پس اگر روزها را روزه بدارد و آزارش به دیگران نرسد و چشم خود را از نامحرمان پوشاند، و از آنچه که خداوند بر او حرام کرده پرهیز نماید، خداوند بهشت را بر او واجب می‌‌گرداند. [20]

    پی نوشت:
  • [1]- فضائل الأشهرالثلاثه ص95.
    [2]- ذرایع البیان ج 1 ص 6.
  • [3]- همان.
  • [4]- همان.
  • [5]- همان ص 8.
  • [6]- الاختصاص ص 223.
  • [7] - فضائل الاشهر الثلاثه ص77.
  • [8]- همان.
  • [9]- سوره عبس آیه 24.
  • [10]- سفینه البحار ج 2 ص596.
  • [11]- بحارالأنوار ج 104 ص35.
  • [12]- ذرایع البیان ص 206.
  • [13]- فضائل الأشهر الثلاثه ص77.
  • [14]- معراج السعاده ص 77.
  • [15]- معراج السعاده ص 77.
  • [16]- همان.
  • [17]-همان.
  • [18]- فضائل الأشهر الثلاثه ص97.
  • [19]- سفینه البحار ج 1 ص244.
  • [20]- فضائل الأشهر الثلاثه ص103.
    www.bashgah.net سایت راسخون

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.
Powered by TayaCMS