دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

نرمی و مدارا در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد نرمی و مدارا بیان شده است آورده شده.
No image
نرمی و مدارا در آیات و روایات اسلامی

آیات

1. فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَكِّلینَ [1]

به (بركت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم ] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراكنده مى شدند. پس آنها را ببخش و براى آنها آمرزش بطلب! و در كارها، با آنان مشورت كن! اما هنگامى كه تصمیم گرفتى، (قاطع باش! و) بر خدا توكل كن! زیرا خداوند متوكلان را دوست دارد.

2. وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ [2]

و بال و پر خود را براى مؤمنانى كه از تو پیروى مى كنند بگستر!

3. وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبیناً [3]

به بندگانم بگو: سخنى بگویند كه بهترین باشد! چرا كه (شیطان بوسیله سخنان ناموزون)، میان آنها فتنه و فساد مى كند همیشه شیطان دشمن آشكارى براى انسان بوده است .

4. وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً [4]

بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى تكبّر بر زمین راه مى روند و هنگامى كه جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام مى گویند (و با بى اعتنایى و بزرگوارى مى گذرند).

5. فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشى [5]

اما بنرمى با او سخن بگویید شاید متذكّر شود، یا (از خدا) بترسد.

روایات

الکافی

1. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی لَیْلَى عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ إِنَّ لِكُلِّ شَیْ ءٍ قُفْلًا وَ قُفْلُ الْإِیمَانِ الرِّفْق [6]

امام باقر علیه السّلام فرمود: براى هر چیزى قفلى است (كه آن را بدو نگهدارند) و قفل ایمان نرمى و ملاطفت است. (چه آنكه هر كس نرمى را از دست دهد و خشم و قهر و خشونت پیش گیرد، ناچار به اعمالى دست زند كه ایمانش از دست برود).

2. وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام مَنْ قُسِمَ لَهُ الرِّفْقُ قُسِمَ لَهُ الْإِیمَان [7]

امام باقر علیه السّلام فرمود: بهر كه نرمى نصیب شد، ایمان نصیب شد.

3. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ یَحْیَى الْأَزْرَقِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَفِیقٌ یُحِبُّ الرِّفْقَ فَمِنْ رِفْقِهِ بِعِبَادِهِ تَسْلِیلُهُ أَضْغَانَهُمْ وَ مُضَادَّتَهُمْ لِهَوَاهُمْ وَ قُلُوبِهِمْ وَ مِنْ رِفْقِهِ بِهِمْ أَنَّهُ یَدَعُهُمْ عَلَى الْأَمْرِ یُرِیدُ إِزَالَتَهُمْ عَنْهُ رِفْقاً بِهِمْ لِكَیْلَا یُلْقِیَ عَلَیْهِمْ عُرَى الْإِیمَانِ وَ مُثَاقَلَتَهُ جُمْلَةً وَاحِدَةً فَیَضْعُفُوا فَإِذَا أَرَادَ ذَلِكَ نَسَخَ الْأَمْرَ بِالْآخَرِ فَصَارَ مَنْسُوخا [8]

امام صادق علیه السّلام فرمود: خداى تبارك و تعالى ملایم است و ملایمت را دوست دارد، از ملایمت او نسبت به بندگانش، بیرون ساختن كینه ها و مخالفت هوسها و دلهایشانست و نیز از ملایمت او نسبت به بندگان اینست كه: امرى را كه میخواهد مردم را از آن بركنار كند، براى ملایمت با آنها ایشان را با آن امر وامیگذارد (كه طبق عادت رفتار كنند و از ابتدا بر آنها سخت نمیگیرد) تا سنگینى امر ایمان یكباره بر آنها نیفتد كه ناتوان گردند، و چون اراده بركنارى آنها كند، آن امر را بامر دیگرى نسخ فرماید تا امر اول منسوخ گردد (چنانچه در صدر اسلام مردم را بقبله بیت المقدس واگذاشت و چون باحكام اسلام انس و الفت پیدا كردند، آنها را متوجه كعبه فرمود و بیت المقدس منسوخ گردید).

4. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرِّفْقُ یُمْنٌ وَ الْخُرْقُ شُؤْم [9]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: نرمى میمنت دارد و خشونت نحوست.

5. عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِیقٌ یُحِبُّ الرِّفْقَ وَ یُعْطِی عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا یُعْطِی عَلَى الْعُنْف [10]

امام باقر علیه السّلام فرمود: خداى عز و جل ملایم است و ملایمت را دوست دارد و پاداشى كه بملایمت میدهد بخشونت و سختگیرى نمیدهد.

6. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَى شَیْ ءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نُزِعَ مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا شَانَه [11]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: نرمى روى هر چه گذاشته شد، آن را زینت داد و از هر چه برداشته شد، زشتش ساخت .

7. عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ رَفَعَهُ إِلَى النَّبِیِّ ص قَالَ إِنَّ فِی الرِّفْقِ الزِّیَادَةَ وَ الْبَرَكَةَ وَ مَنْ یُحْرَمِ الرِّفْقَ یُحْرَمِ الْخَیْر[12]

پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: در نرمى زیادى و بركت است و هر كه از نرمى محروم شد از خیر محروم گشت.

8. عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَا زُوِیَ الرِّفْقُ عَنْ أَهْلِ بَیْتٍ إِلَّا زُوِیَ عَنْهُمُ الْخَیْر[13]

امام صادق علیه السّلام فرمود: از هر خاندانى كه نرمى دور شد، خیر از آنها دور گشت.

9. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُعَلَّى عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ أَرْقَمَ الْكُوفِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ أَیُّمَا أَهْلِ بَیْتٍ أُعْطُوا حَظَّهُمْ مِنَ الرِّفْقِ فَقَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فِی الرِّزْقِ وَ الرِّفْقُ فِی تَقْدِیرِ الْمَعِیشَةِ خَیْرٌ مِنَ السَّعَةِ فِی الْمَالِ وَ الرِّفْقُ لَا یَعْجِزُ عَنْهُ شَیْ ءٌ وَ التَّبْذِیرُ لَا یَبْقَى مَعَهُ شَیْ ءٌ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِیقٌ یُحِبُّ الرِّفْق [14]

امام صادق علیه السّلام فرمود: هر خانواده ئى كه بهره خود را از نرمى گرفتند، خدا روزى ایشان را وسعت داد و نرمى در تقدیر معیشت (اقتصاد و میانه روى در خرج) از وسعت مال بهتر است، و با میانه روى درماندگى نباشد و با ولخرجى چیزى باقى نماند، همانا خداى عز و جل نرمى كند و نرمى را دوست دارد.

10. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ رَفَعَهُ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قَالَ قَالَ لِی وَ جَرَى بَیْنِی وَ بَیْنَ رَجُلٍ مِنَ الْقَوْمِ كَلَامٌ فَقَالَ لِی ارْفُقْ بِهِمْ فَإِنَّ كُفْرَ أَحَدِهِمْ فِی غَضَبِهِ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ كَانَ كُفْرُهُ فِی غَضَبِه [15]

هشام بن احمد گوید: مرا با مردى از آن قوم سخن در گرفته بود (با یكى از مخالفین نزاع میكردم) حضرت ابو الحسن علیه السلام بمن فرمود: با آنها نرمى كن، زیرا كفر ایشان در خشم آنهاست (چون خشمگین شوند سخن كفر آمیز گویند) و خیرى نیست در كسى كه كفرش در خشمش باشد.

11. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى علیه السلام قَالَ الرِّفْقُ نِصْفُ الْعَیْش [16]

موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: نرمى نیمى از زندگى است.

12. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الرِّفْقَ وَ یُعِینُ عَلَیْهِ فَإِذَا رَكِبْتُمُ الدَّوَابَّ الْعُجْفَ فَأَنْزِلُوهَا مَنَازِلَهَا- فَإِنْ كَانَتِ الْأَرْضُ مُجْدِبَةً فَانْجُوا عَنْهَا وَ إِنْ كَانَتْ مُخْصِبَةً فَأَنْزِلُوهَا مَنَازِلَهَا[17]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: خدا نرمى را دوست دارد و بآن كمك میكند پس چون مركوبهاى لاغر را سوار شدید، آنها را بمنزلگاه مقرر خود فرود آورید (تا علوفه خورند و استراحت كنند) و اگر زمین خشك و بى گیاه باشد، با شتاب بگذرید و اگر پر گیاه باشد، آنها را فرود آرید (پس نرمى و ملاطفت حتى نسبت بحیوانات هم خوب و پسندیده است).

13. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً یُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَیْ ءٌ أَحْسَنَ مِنْه [18]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: اگر نرمى مخلوقى میبود كه دیده میشد، در میان مخلوقات خدا از او نیكوتر نبود.

14. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ رَفِیقٌ یُحِبُّ الرِّفْقَ وَ مِنْ رِفْقِهِ بِكُمْ تَسْلِیلُ أَضْغَانِكُمْ وَ مُضَادَّةِ قُلُوبِكُمْ وَ إِنَّهُ لَیُرِیدُ تَحْوِیلَ الْعَبْدِ عَنِ الْأَمْرِ فَیَتْرُكُهُ عَلَیْهِ حَتَّى یُحَوِّلَهُ بِالنَّاسِخِ كَرَاهِیَةَ تَثَاقُلِ الْحَقِّ عَلَیْه [19]

امام باقر یا امام صادق علیهما السلام فرمود: خدا ملایم است و ملایمت را دوست دارد و از ملایمتش نسبت بشما، بیرون بردن كینه ها و مخالفت دلهاى شماست، و همانا او میخواهد بنده را از امرى بگرداند، پس او را بر آن حال میگذارد تا با ناسخى دگرگونش كند، كه مبادا حق بر او سنگینى كند.

15. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا اصْطَحَبَ اثْنَانِ إِلَّا كَانَ أَعْظَمُهُمَا أَجْراً وَ أَحَبُّهُمَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْفَقَهُمَا بِصَاحِبِه [20]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هیچ دو نفرى با هم رفاقت و همدمى نكنند، جز آنكه نرمیش با رفیقش بیشتر است، نزد خداى عز و جل پاداشش بزرگتر و محبوبیتش بیشتر است.

16. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ مَنْ كَانَ رَفِیقاً فِی أَمْرِهِ نَالَ مَا یُرِیدُ مِنَ النَّاس [21]

امام صادق علیه السلام میفرمود: هر كه در كار خود نرمى كند، هر چه از مردم خواهد بدان برسد.

17. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ یَكُنَّ فِیهِ لَمْ یَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ خُلُقٌ یُدَارِی بِهِ النَّاسَ وَ حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِل [22]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: سه چیز است كه هر كه نداشته باشد، هیچ كارش تمام نیست:

پرهیزگارى كه او را از نافرمانى خدا باز دارد، و خلقى كه بسبب آن با مردم بسازد و بردبارى كه نادانى نادان را با آن رد كند.

18. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَراً علیه السلام یَقُولُ جَاءَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَ- یَا مُحَمَّدُ رَبُّكَ یُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَكَ دَارِ خَلْقِی [23]

امام صادق علیه السّلام میفرمود: جبرئیل علیه السّلام نزد پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله آمد و عرض كرد: اى محمد پروردگارت سلام میرساند و میگوید: با مخلوقم مدارا كن.

19. عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ فِی التَّوْرَاةِ مَكْتُوبٌ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ علیه السلام یَا مُوسَى اكْتُمْ مَكْتُومَ سِرِّی فِی سَرِیرَتِكَ وَ أَظْهِرْ فِی عَلَانِیَتِكَ الْمُدَارَاةَ عَنِّی لِعَدُوِّی وَ عَدُوِّكَ مِنْ خَلْقِی وَ لَا تَسْتَسِبَّ لِی عِنْدَهُمْ بِإِظْهَارِ مَكْتُومِ سِرِّی فَتَشْرَكَ عَدُوَّكَ وَ عَدُوِّی فِی سَبِّی [24]

امام باقر علیه السّلام فرمود: در تورات نوشته است، از جمله مناجات خداى عز و جل با موسى بن عمران علیه السّلام این بود كه: اى موسى! راز پنهان مرا در باطن خویش پوشیده دار، و در آشكارت سازگارى با دشمن من و دشمن خود را از جانب من اظهار كن و با اظهار راز پنهانم سبب دشنام دادن آنها بمن مشو تا در دشنام دادن من شریك دشمن خود و دشمن من گردى.

20. أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَرَنِی رَبِّی بِمُدَارَاةِ النَّاسِ كَمَا أَمَرَنِی بِأَدَاءِ الْفَرَائِض [25]

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: پروردگارم مرا بسازگارى با مردم امر فرمود. چنان كه بانجام واجبات امر فرمود.

21. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الْإِیمَانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَیْشِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام خَالِطُوا الْأَبْرَارَ سِرّاً وَ خَالِطُوا الْفُجَّارَ جِهَاراً وَ لَا تَمِیلُوا عَلَیْهِمْ فَیَظْلِمُوكُمْ فَإِنَّهُ سَیَأْتِی عَلَیْكُمْ زَمَانٌ لَا یَنْجُو فِیهِ مِنْ ذَوِی الدِّینِ إِلَّا مَنْ ظَنُّوا أَنَّهُ أَبْلَهُ وَ صَبَّرَ نَفْسَهُ عَلَى أَنْ یُقَالَ [لَهُ ] إِنَّهُ أَبْلَهُ لَا عَقْلَ لَه [26]

امام صادق علیه السّلام فرمود رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: سازگارى با مردم نصف ایمانست و نرمى با آنها نصف زندگى است.سپس امام صادق علیه السّلام فرمود: با نیكان در پنهان آمیزش كنید و با بدكاران در آشكار، و بر آنها حمله نكنید كه بر شما ستم كنند، زیرا زمانى براى شما پیش آید كه از دینداران نجات نیابد، جز آنكه را مردم ابلهش دانند و خود او هم آماده باشد و تحمل كند كه باو گویند ابله و بیعقل است.

22. عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ ذَكَرَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ قَوْماً مِنَ النَّاسِ قَلَّتْ مُدَارَاتُهُمْ لِلنَّاسِ فَأُنِفُوا مِنْ قُرَیْشٍ وَ ایْمُ اللَّهِ مَا كَانَ بِأَحْسَابِهِمْ بَأْسٌ- وَ إِنَّ قَوْماً مِنْ غَیْرِ قُرَیْشٍ حَسُنَت مُدَارَاتُهُمْ فَأُلْحِقُوا بِالْبَیْتِ الرَّفِیعِ قَالَ ثُمَّ قَالَ مَنْ كَفَّ یَدَهُ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّمَا یَكُفُّ عَنْهُمْ یَداً وَاحِدَةً وَ یَكُفُّونَ عَنْهُ أَیْدِیَ كَثِیرَة[27]

امام صادق علیه السّلام میفرمود: گروهى از قریش با مردم كم سازگارى كردند و از قریش رانده شدند، در صورتى كه بخدا سوگند كه از نظر خانوادگى عیبى نداشتند. و گروهى از غیر قریش با مردم خوشرفتارى نمودند و بخاندان عالى و بلند پیوستند. سپس فرمود: هر كه دستش را از مردم دریغ دارد، او از آنها یك دست دریغ داشته، ولى مردم از او دستها دریغ دارند.

بحار الانوار

1-نهج، [نهج البلاغة] إِذَا كَانَ الرِّفْقُ خُرْقاً كَانَ الْخُرْقُ رِفْقاً رُبَّمَا كَانَ الدَّوَاءُ دَاءً وَ الدَّاءُ دَوَاءً [28]

امام على علیه السلام : هرگاه به جاى ملایمت خشونت لازم باشد ، خشونت [عین ]ملایمت است ، بسا دارو كه [مایه] درد و بیمارى باشد و بسا درد و بیمارى كه خود دارو باشد .

2- لی، [الأمالی للصدوق ] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَنْ تَحْرُمُ عَلَیْهِ النَّارُ غَداً قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْهَیِّنُ الْقَرِیبُ اللَّیِّنُ السَّهْلُ [29]

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود:مى خواهید بدانید فردا جهنم بر چه كسى حرام خواهد بود؟ عرض كردند بله اى رسول خدا! فرمودند جهنم بر كم توقع خوش اخلاق نرم آسان گیر حرام است.

3- لی، [الأمالی للصدوق ] قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاسِ وَ أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاسَ [30]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خردمندترین مردم ، با مداراترین آنها با مردم است و خوارترین مردم كسى است كه مردمان را خُرد و خوار شمارد.

4- لی، [الأمالی للصدوق ] عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ عَنِ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَهْلٍ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ علیه السلام قَالَ كَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ أَنْ قَالَ إِلَهِی مَا جَزَاءُ مَنْ كَفَّ أَذَاهُ عَنِ النَّاسِ وَ بَذَلَ مَعْرُوفَهُ لَهُمْ قَالَ یَا مُوسَى تُنَادِیهِ النَّارُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا سَبِیلَ لِی عَلَیْكَ [31]

امام هادی علیه السلام فرمود: از مناجات موسى بن عمران علیه السلام با خدا یکی این بود كه: معبودا سزاى كسى كه آزارش را از مردم باز گیرد و خیرش را بدانها عطا کند چیست؟ فرمود: اى موسى روز قیامت دوزخ فریادش زند كه مرا بتو راهى نیست.

5- لی، [الأمالی للصدوق ] ابْنُ مُوسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنِ الرُّویَانِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی عَنْ آبَائِهِ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام مَنْ رَضِیَ بِالْعَافِیَةِ مِمَّنْ دُونَهُ رُزِقَ السَّلَامَةَ مِمَّنْ فَوْقَهُ الْخَبَرَ

امام على علیه السلام : هركه عافیتِ زیر دستش ، خشنودش كند از طرف بالا دستش ، سلامت روزى اش شود .

6- ب، [قرب الإسناد] هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ نِعْمَ وَزِیرُ الْإِیمَانِ الْعِلْمُ وَ نِعْمَ وَزِیرُ الْعِلْمِ الْحِلْمُ وَ نِعْمَ وَزِیرُ الْحِلْمِ الرِّفْقُ وَ نِعْمَ وَزِیرُ الرِّفْقِ اللِّینُ [32]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : چه خوب دستیارى است دانش براى ایمان، و چه نیكو وزیرى است خرد ورزى براى دانش، و چه خوب وزیرى است، مدارا براى خرد ورزى، و چه نیكو دستیارى است نرمى و ملایمت براى مدارا.

7- ما، [الأمالی للشیخ الطوسی ] بِإِسْنَادِ الْمُجَاشِعِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّا أُمِرْنَا مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ بِمُدَارَاةِ النَّاسِ كَمَا أُمِرْنَا بِأَدَاءِ الْفَرَائِضِ [33]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ما جماعت انبیا، به مدارا كردن با مردم فرمان داریم ، همچنان كه به برپا داشتن فرایض مأموریم .

8- مع، [معانی الأخبار] عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاسِ [34]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خردمندترین مردم ، با مداراترین آنها با مردم است .

9- مع، [معانی الأخبار] الْوَرَّاقُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرِّ النَّاسِ قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ مَنْ أَبْغَضَ النَّاسَ وَ أَبْغَضَهُ النَّاسُ ثُمَّ قَالَ أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ الَّذِی لَا یُقِیلُ عَثْرَةً وَ لَا یَقْبَلُ مَعْذِرَةً وَ لَا یَغْفِرُ ذَنْباً ثُمَّ قَالَ قَالَ أَ لَا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ لَا یُؤْمَنُ شَرُّهُ وَ لَا یُرْجَى خَیْرُهُ الْخَبَرَ [35]

امام صادق علیه السلام به نقل از نیاكان خود علیهم السلام : پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود : آیا شما را از بدترین افراد مردم خبر ندهم؟ عرض كردند : چرا ، اى رسول خدا . فرمود : كسى كه مردم را دشمن بدارد و مردم نیز او را دشمن بدارند . سپس فرمود : آیا بدتر از این را به شما معرفى نكنم؟ عرض كردند : چرا ، اى رسول خدا ، فرمود : كسى كه از لغزشى در نمى گذرد و پوزشى را نمى پذیرد و گناهى را نمى بخشد . سپس فرمود : آیا شما را به بدتر از این فرد آگاه نسازم؟ عرض كردند : چرا، اى رسول خدا . فرمود : كسى كه نه از شرّش ایمنى هست و نه به خیرش امیدى .

10- ثو، [ثواب الأعمال ] أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَاصِمٍ عَنِ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ كَفَّ نَفْسَهُ عَنْ أَعْرَاضِ النَّاسِ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ أَقَالَهُ اللَّهُ نَفْسَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ [36]

امام صادق علیه السلام فرمود: هر كس خود را از آبروى مردم باز دارد خدا روز قیامت از عذاب آن باز دارد، و هر كس خشمش را از مردم واگیرد خدا روز قیامت از او بگذرد.

11- ین، [كتاب حسین بن سعید و النوادر] عَلِیُّ بْنُ النُّعْمَانِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ رَفِیقٌ یُعْطِی الثَّوَابَ وَ یُحِبُّ كُلَّ رَفِیقٍ وَ یُعْطِی عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا یُعْطِی عَلَى الْعُنْفِ [37]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدا مدارا کننده است و در مقابل مدارای بندگان ثوابی بدهد که در مقابل سخت گیرى ندهد.

12- نَوَادِرُ الرَّاوَنْدِیِّ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِیِّ كُفَّ أَذَاكَ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّهُ صَدَقَةٌ تَصَدَّقُ بِهَا عَلَى نَفْسِكَ [38]

رسول خدا صلی الله علیه و آله به ابى ذر غفارى فرمود: آزار ت را از مردم بازگیر كه آن صدقه اى باشد بر خودت.

13- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ عَمَلٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ مِنَ الْإِیمَانِ بِاللَّهِ وَ الرِّفْقِ بِعِبَادِهِ وَ مَا مِنْ عَمَلٍ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْإِشْرَاكِ بِاللَّهِ تَعَالَى وَ الْعُنْفِ عَلَى عِبَادِهِ [39]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: عملى نزد خداى تعالى و رسولش محبوبتر از ایمان بخدا و نرمش به بندگانش نباشد و عملى هم نزد خداى تعالى از شرك بخدایتعالى و سخت گیرى به بندگانش نیست.

14- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا اصْطَحَبَ اثْنَانِ إِلَّا كَانَ أَعْظَمُهُمَا أَجْراً عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى وَ أَحَبُّهُمَا عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى أَرْفَقَهُمَا بِصَاحِبِهِ [40]

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ دو نفرى با هم رفاقت نكنند جز این كه اجر آن كس که با رفیقش ملایم تر و با مداراتر باشد نزد خداوند عزّ و جلّ بیشتر است.

15- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ مَاتَ مُدَارِیاً مَاتَ شَهِیداً [41]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر كه در حال مدارا بمیرد شهید مرده است.


[1] . آل عمران : 159

[2] . الشعراء : 215

[3] . الإسراء : 53

[4] . الفرقان : 63

[5] . طه : 44

[6] . الكافی ج 2ص 118

[7] . همان

[8] . همان

[9] . همان, ص119

[10] . همان

[11] . همان

[12] . همان

[13] . همان

[14] . همان

[15] . همان, ص120

[16] . همان

[17] . همان

[18] . همان

[19] . همان

[20] . همان

[21] . همان

[22] . همان,ص116

[23] . همان

[24] . همان, ص117

[25] . همان

[26] . همان

[27] . همان

[28] . بحارالأنوار ج 72 ص 51

[29] . همان

[30] . همان, ص52

[31] . همان

[32] . همان

[33] . همان

[34] . همان

[35] . همان

[36] . همان, ص54

[37] . همان

[38] . همان

[39] . همان

[40] . همان

[41] . همان, ص55

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

ادب در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد ادب بیان شده است آورده شده.
No image

اطعام مومن, اکرام مومن, پوشاندن مومن در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد اطعام مومن, اکرام مومن, پوشاندن مومن بیان شده است آورده شده.
No image

اصلاح بین مردم در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد اصلاح بین مردم بیان شده است آورده شده.
No image

انصاف و عدل در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد انصاف و عدل بیان شده است آورده شده.
No image

تقيه در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد تقيه بیان شده است آورده شده.

پر بازدیدترین ها

No image

سلام و تحیت و خداحافظی و سخن هنگام عطسه در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد سلام و تحیت و خداحافظی و سخن هنگام عطسه بیان شده است آورده شده.
No image

رعایت حق مومن در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد رعایت حق مومن بیان شده است آورده شده.
No image

اطعام مومن, اکرام مومن, پوشاندن مومن در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد اطعام مومن, اکرام مومن, پوشاندن مومن بیان شده است آورده شده.
No image

نرمی و مدارا در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد نرمی و مدارا بیان شده است آورده شده.
No image

تقيه در آیات و روایات اسلامی

در متن ذیل تعدادی از روایاتی که از معصومین علیهم السلام در مورد تقيه بیان شده است آورده شده.
Powered by TayaCMS