دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

سبکی شافعی دمشقی و نقد ابن تیمیه

No image
سبکی شافعی دمشقی و نقد ابن تیمیه

نویسنده : حبيب عباسي

كلمات كليدي : سبكي شافعي، ابن تيميه ،بدعت ، زيارت

وی "علی بن عبد الکافی، تقی الدین سُبکی مصری" از علمایِ شافعی مذهبی است که در سال 683 ه.ق در سُبک از حوالی شام به دنیا آمد. پس از فوت جلال الدّین قزوینی، قاضی القضات دمشق، در سال 739ه.ق، «ناصر» حاکم دمشق وی را به عنوان قاضی القضات دمشق منصوب کرد. او همچنین مدتی در سال 742 ه.ق خطیب جمعه مسجد جامع اموی در دمشق شد و در سال 756 ه.ق دیده از جهان فرو بست.

بزرگان علم رجال درباره مقام علمی وی در مذهب شافعی اینگونه نگاشته­اند به عنوان مثال ذهبی شافعی درباره وی می­نویسد:

«وی علاّمه صاحب فنون فخر حفّاظ[1] و قاضی القضات مسلمین و نویسنده­ی کتب زیادی است.»[2]

همچنین سیوطی از علمای بنام اهل سنت درباره وی می­نویسد: وی امام فقیه، محدث، حافظ، مفسر قرآن، اصولی، متکلم، نحوی، لغوی، ادیب، مجتهد و شیخ الاسلام دوران خود بوده است.[3]

از وی بیش از صد و پنجاه کتاب برجای مانده است که برخی کتب وی عبارتست از:1، النکت على صحیح البخاری 2، ضیاء المصابیح فی اختصار مصابیح البغوی 3، السیف المسلول على من سب الرسول صلى الله علیه وآله وسلم. 4، إبراز الحکم من حدیث رفع القلم 5، الدر النظیم فی تفسیر القرآن العظیم6، إحیاء النفوس فی صنعة إلقاء الدروس. 7، الإغریض فی الحقیقة والمجاز والکنایة والتعریض. 8، المسائل الحلبیة فی الفقه.9،الابتهاج فی شرح المنهاج فی الفقه الشافعی. 10، الفتاوى السبکیة.

سه کتاب آن در رد ابن­تیمیّه و عقائد انحرافی اوست که عبارتند از:

الف: کتاب «شفاء السّقام فی زیارة خیر الانام»

این کتاب در ده باب تنظیم شده است. ابواب این کتاب عبارتند از:

باب اول: احادیث وارده درباره زیارت. باب دوم: روایات دال بر فضیلت زیارت، حتی اگر لفظ زیارت در آن نیامده باشد. باب سوم: روایات دال بر سفر برای زیارت پیامبر- و مشروعیّت آن. باب چهارم: نظر علما درباره استحباب زیارت قبر رسول گرامی اسلام (ص). باب پنجم: در ادله اینکه زیارت موجب تقرّب است. باب ششم: در ذکر دلائل اینکه سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) موجب تقرّب است. باب هفتم: در دفع اشکالات منکرین و بحث درباره نظراتشان. باب هشتم: در توسّل و استغاثه به انبیاء و اولیاء. باب نهم: در حیات انبیاء پس از مرگ. باب دهم: در شفاعت عظمای پیامبر(ص) در روز قیامت.

ب: «الدرّه المضیئه فی الردّ علی ابن­تیمیّه»

در این کتاب نیز به نقد و بررسی برخی از عقائد ابن­تیمیّه پرداخته است.

ج: «سیف الصّیقل فی ردّ علی ابن زفیل»

وی در این کتاب نیز نظرات ابن­تیمیّه و امثال وی را درباره تجسیم و تشبیه و حیات برزخی انبیاء و اولیاء نقد و بررسی کرده است. این کتاب همراه با تکمله­ای از علمای الازهر به قلم محمد زاهد کوثری توسط مکتبة زهران مصر منتشر شده است.

نظر سبکی شافعی در مورد ابن تیمیه

سُبکى شافعی متوفّاى سال 756 ه.ق، از دانشمندان بلند آوازه اهل سنّت و معاصر «ابن­تیمیّه» مى­نویسد: « قد أحدث ابن تیمیة ما أحدث فی أصول العقائد ونقض من دعائم الإسلام الأرکان والمعاقد ، بعد أن کان متسترا بتبعیة الکتاب والسنة ، مظهرا أنه داع إلى الحق هاد إلى الجنة ، فخرج عن الاتباع إلى الابتداع ، و شذ عن جماعة المسلمین بمخالفة الإجماع ، وقال بما یقتضی الجسمیة والتراکیب فی الذات المقدسة و بأن الافتقار إلى الجزء لیس بمحال و قال بحلول الحوادث بذات الله تعالى و أن القرآن محدث تکلم الله به بعد أن لم یکن وأنه یتکلم و یسکت و یحدث فی ذاته الإرادات بحسب المخلوقات ، و تعدى فی ذلک إلى استلزام قدم العالم بالقول بأنه لا أول للمخلوقات ، فقال بحوادث لا أول لها فأثبت الصفة القدیمة حادثة و المخلوق الحادث قدیما ، و لم یجمع أحد هذین القولین فی ملة من الملل و لا نحلة من النحل فلم یدخل فی فرقة من الفرق الثلاث و السبعین التی افترقت علیها الأمة»[4]

«ابن­تیمیّه بعد از آنکه خود را به عنوان پیرو کتاب و سنّت معرفی کرده و اظهار می­کند که دعوت کننده به حق و هدایت کننده­ی به سوی بهشت است، در اصول عقائد مطالبی را بدعت گذاشته و از پایه­های اسلام، ارکان و مبانی آن را نقض کرده و به این خاطر از پیروی حق خارج شده است، داخل در عنوان بدعت­گذار گشته و با مخالفت با اجماع از دایره مسلمین خارج شده است. سخنى گفت که لازمه آن جسمانى بودن خدا و مرکّب بودن ذات اوست، تا آنجا که ازلى بودن عالم را ملتزم شد و با این سخنان حتّى از 73 فرقه نیز بیرون رفت.»

وی همچنین درباره بدعت ابن تیمیّه در تحریم توسّل به انبیاء و طلب شفاعت از پیامبر (ص) می­نویسد: «إعلم : أنه یجوز ویحسن التوسل ، والاستغاثة ، والتشفع بالنبی صلى الله علیه وآله وسلم إلى ربه سبحانه و تعالى . وجواز ذلک و حسنه من الأمور المعلومة لکل ذی دین ، المعروفة من فعل الأنبیاء والمرسلین ، و سیر السلف الصالحین ، و العلماء و العوام من المسلمین . ولم ینکر أحد ذلک من أهل الأدیان ، و لا سمع به فی زمن من الأزمان ، حتى جاء ابن تیمیة ، فتکلم فی ذلک بکلام یلبس فیه على الضعفاء الأغمار ، و ابتدع ما لم یسبق إلیه فی سائر الأعصار.» [5]

«بدان که جایز و پسندیده است توسّل و استغاثه و طلب شفاعت به واسطه پیامبر(ص) از خدا و جواز و پسندیده بودن آن برای هر کسی که دین دارد از امور بدیهی است، که پسندیده بودن این عمل در میان انبیاء ، مرسلین ، سیره سلف صالح ، علما و عموم مسلمانان معروف می­باشد که هیچ کس از پیروان ادیان آن را انکار نکرده است و در هیچ زمانی از زمانها چنین نظری شنیده نشده تا اینکه ابن­تیمیّه آمد و در این­باره حرفی زد که مسئله را برای افراد ضعیف الاعتقاد مشتبه کرد و بدعتی گذاشت که کسی در قرون قبل از او نگذاشته بود.»

وی همچنین در پاسخ به ادعای ابن تیمیه در مورد زیارت قبر پیامبر اسلام (ص) چنین می­نویسد: «و بهذا بل بأقل منه ، یتبین افتراء من ادعى أن جمیع الأحادیث الواردة فی الزیارة موضوعة فسبحان الله ! ! أما استحى من الله ومن رسوله فی هذه المقالة التی لم یسبقه إلیها عالم و لا جاهل و لا من أهل الحدیث ، ولا من غیرهم»[6]

«به واسطه این ادلّه و حتی کمتر از آن روشن می­شود سخن کسی(ابن­تیمیّه) که ادعا کرده همه احادیث وارده در زیارت موضوعه(جعلی) هستند، تهمتی بیش نیست. گویا در این سخن که احدی از علما و اهل حدیث قبل از آن بیان نکرده است، از خدا و پیامبرش خجالت نکشیده است. »

وی همچنین به انتقاد از اقدام ابن تیمیه در قرار دادن ابن عقیل در متقدمین (علمای قرون اولیه) و غزالی در بین متاخرین با آنکه غزالی از نظر زمانی قبل از ابن عقیل است، پرداخته و آن را اقدامی در جهت عوام فریبی و به دور از منش علما در مباحث علمی دانسته است.[7]

وی همچنین در نقد اقسام زیارت از دیدگاه ابن تیمیه و در نقد قسم دوم می­نویسد:این قسم از زیارت (تبرک به قبور و دعا نزد قبور) از فحوای کلام ابن تیمیه ظاهر می­شود که این قسم را به قسم سوم(زیارت شرک آمیز) ملحق می­کند و دلیلی برای این کار ندارد، بلکه ما قطع به بطلان کلام او داریم و این از امور قطعی دین و سیره سلف صالح است که نسبت به برخی از قبور صالحین تبرک می­جستند چه برسد به انبیاء و مرسلین؟![8]

وی در ادامه به نقد ادعای ابن تیمیه مبنی بر یکی دانستن مرتبه قبور انبیاء و مرسلین و سایر اموات در زیارت پرداخته و می­نویسد:هر کس ادعا کند که قبور انبیاء و صالحین با سایر مسلمانان یکی است، ادعای بزرگی کرده است که ما قطع به بطلان آن و به خطا رفتن گوینده آن داریم و این کلام منجر به پایین آوردن مقام رسول گرامی اسلام (ص) به مرتبه سایر مسلمانان می­شود و این قطعا کفر است. پس هر کس پیامبر را از مرتبه­ای که شایسته اوست پایین آورد قطعاً کافر شده است.[9]

وی در ادامه به این اشکال مقدر در دفاع از ابن تیمیه که اگر کسی بگوید که این کار پایین آوردن پیامبر از مقام خاص ایشان نیست بلکه ممانعت از تعظیم بیش از حدی است که شایسته آن نیست پاسخ گفته و می نویسد:«هذا جهل و سوء أدب ، وقد تقدم فی أول الباب الخامس الکلام فی ذلک ، و نحن نقطع بأن النبی صلى الله علیه وآله و سلم یستحق من التعظیم أکثر من هذا المقدار فی حیاته و بعد موته ، و لا یرتاب فی ذلک من کان فی قلبه شئ من الإیمان.»[10]

«این از جهل و بی ادبی است و در اول باب پنجم درباره آن صحبت کردیم و ما قطع داریم که پیامبر (ص) شایسته­ی تعظیمی بیش از این مقدار در دوران حیات و بعد از وفات است و کسی که در دلش، مقدار کمی از ایمان باشد در این مسئله به خود شکی راه نمی­دهد.»

از عبارات سبکی شافعی روشن می­گردد که دغدغه ایجاد انحراف جدی در اسلام موجب برخورد وی با ابن تیمیه و افکار انحرافی او گردیده است به گونه­ای که شخصیتی چون سبکی ناچار می­شود اینگونه نسبت به ابن تیمیه موضع بگیرد.

مقاله

جایگاه در درختواره عقائد فرق

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
Powered by TayaCMS