دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

کتاب شناسی مهدویٌت در اهل سنٌت

اهل‌سنٌت و شیعه در طی قرنها بر این موضوع معتقدند که در آخرالزمان یک نفر از فرزندان پیامبر اسلام (ص) و فرزندان علی و فاطمه علیهم السلام که ویژگیها و علاماتش در احادیث فراوان ذکر شده است در هنگامی که دنیا پر از ظلم و جور شده باشد،ظهور می‌کند...
No image
کتاب شناسی مهدویٌت در اهل سنٌت

نويسنده: وحيد خورشيد

كلمات كليدي: كتاب شناسي مهدويٌت،امام مهدي (ع)،اهل سنٌت،كتابهاي عمومي، كتابهاي اختصاصي

اهل‌سنٌت و شیعه در طی قرنها بر این موضوع معتقدند که در آخرالزمان یک نفر از فرزندان پیامبر اسلام (ص) و فرزندان علی و فاطمه علیهم السلام که ویژگیها و علاماتش در احادیث فراوان ذکر شده است در هنگامی که دنیا پر از ظلم و جور شده باشد،ظهور می‌کند و جهان را پر از عدل و داد می‌کند و همه او را هم نام و هم کنیه پیامبر اسلام (ص) و ملقب به مهدی(ع) معرفی کرده‌اند.

با توجه به اینکه اعتقاد به حضرت مهدی (عج) و ظهور آن حضرت از دیدگاه اهل سنٌت دارای اصالت بوده و به عنوان یکی از مهمترین مسایل اسلام به شمار می‌رود، بزر گان به ویژه محدثٌین سنٌی مذهب که دارای کتب حدیثی؛ چه صحاح و چه غیر صحاح هستند،احادیث مرتبط با امام مهدی (عج) را بگونه‌ای در کتب خود گنجانده‌اند هر چند در شماری از این کتابهای حدیثی نام امام مهدی(عج) ذکر نشده است ولی روایاتی را آورده‌اند که مشخص کننده اوصاف مهدی آخرالزمان بوده و قابل تطبیق و تفسیر به غیر آن حضرت نیست.

در یک نگاه کتابهای حدیثی اهل سنٌت که از مهدویٌت یاد کرده اند،به دو دسته ی عمده تقسیم می‌شود؛

الف)کتابهای روایی عمومی اهل‌سنٌت که دارای موضوعات گوناگون هستندو در میان آنها به احادیث مهدویٌت هم اشاره کرده‌اند.

ب)کتابهای اختصاصی اهل سنٌت در مهدویٌت که بخاطراهمیٌت مسئله‌ی مهدویت،جداگانه و به طور مفصل در باره امام مهدی (عج)، نوشته شده است.

مهدویّت و کتابهای عمومی اهل سنّت

کتابهایی که دارای موضوعات مختلف بوده و احادیث مربوط به امام مهدی (عج) و مسئله ظهور و عدالت جهانی و فراگیر مهدی موعود(ع) را نقل کرده‌اند، روایات مهدویٌت را در ذیل عنوان کتاب «الفتن »،«کتاب المهدی »،«باب المهدی»و یا در بخش مربوط به نشانه های قیامت،آورده‌اند.

به جرات می‌توان گفت که قریب به اتفاق محدثٌین اهل سنت در کتب روایی خود، احادیث مربوط به امام مهدی (عج) را ذکر کرده‌اند که جهت آشنائی اجمالی ازاین کتابهائی عمومی اهل سنٌت، مواردی را به عنوان نمونه بطور توصیف مختصر و به ترتیب قدمت تاریخی، اشاره می‌کنیم تا معلوم شود که علماء اهل سنٌت چقدرنسبت به مسئله مهدویٌت اهمٌیت ویژه‌ای قائل بودند.

1.المصنف صنعانی (م211ه.ق)

نویسنده در این کتاب که ازمنابع کهن اهل تسنٌن به شمار می‌رود، بابی را اختصاص داده است به احادیث مهدویٌت به نام «باب المهدی»که در این باب روایات گوناگونی را از پیامبرصلی الله علیه وآله و حضرت علی (ع) و صحابه، درباره ویژگیهای فردی،عدالت اجتماعی،حکومت جهانی و نشانه‌های ظهور مهدی موعود(عج)که از عترت پیامبر صلی الله علیه وآله است، نقل می‌کند[1]و این کتاب از نخستین کتابهای اهل سنٌت است که به طور جداگانه و مرتب، احادبث مهدویٌت راگردآوری کرده است.

2.الفتن نعیم بن حماد معاویه (229ه.ق)

نعیم بن حماد در این کتاب در باره حوادثی که پس از پیامبر اسلام (ص) در آخرالزمان به وقوع می‌پیوندد،روایات بسیاری را در ده جزء جمع کرده است. وی موضوعات مختلفی از جمله جریان خلافت بعد از پیامبر(ص) و فتنه های که در آن زمان افتاده تا رخدادهای زمان امویان و عباسیان را ذکر کرده است و همچنین روایاتی در باره جریان سفیانی و کارهای او نقل کرده است و از جزء پنجم کتابش به بعد در باره نشانه‌ها و علامات ظهور،حکومت جهانی،سیره،عدالت،صفات،نسب و نام مهدی موعود(ع)،احادیث گوناگونی را نقل می کند.و همچنین در اشاره ای به دجال و خروج او احادیثی را ذکر می‌کند.[2]

این کتاب که از قدیمی‌ترین کتب اهل سنٌت به شمار می‌رود یکی از کتابهای مهمٌ و مرجع در مسئله مهدویٌت به شمار می‌رود.

3.الکتاب المصنف فی الاحادیث و آلاثر ابن ابی شیبه (235ه.ق)

ابن ابی شیبه که از محدثان مشهور اهل سنٌت است، کتاب وی از کهن‌ترین کتابهای حدیثی بشمار می‌رود که قبل از صحاح ستٌه به تالیف در آمده است و به عنوان یکی ازکتاب های مرجع صحاح ششگانه قرار گرفته است.

ایشان در قسمت کتاب «الفتن»، احادیث فراوانی را در باره امام مهدی (عج) نقل می‌کند که در بعضی از آنها تصریح به نام آن حضرت شده است و در روایات دیگر به عدالت،اوصاف،اقتداء عیسی به حضرت و برتری امام مهدی (عج)بر ابوبکر وعمر،رخدادهای پیش از ظهور،خروج دجال و حکومت جهانی مهدی موعود (عج)،اشاره شده است.[3]

4.مسند احمد بن حنبل (241ه.ق)

احمد بن حنبل که یکی از امامان چهار گانه اهل تسنٌن به شمار می آید، کتاب«مسند» وی یکی از جوامع حدیثی کهن بشمار می آید که احادیث گوناگونی ومتعددی را بطور پراکنده در باره اسم امام مهدی (عج)[4]،نشانه ها ی ظهور،نزول عیسی، نقل می کند.

5- صحیح البخاری و صحیح مسلم

این دو کتاب که به «صحیحین» معروفند در نزد اهل سنٌت از اعتبار بالای بر خوردارندتا آجا که اهل سنٌت این دو کتاب را بعد از قرآن از صحیح ترین کتابهای خود بشمار می آورند.[5]

هر چند در صحیحین نامی از امام مهدی (عج)به چشم نمی خورد ولی روایاتی در آن دو وجود دارد که به غیر مهدی موعود(عج) قابل تطبیق نیست و عین لفظ و مضمون این روایات مهدوی در کتابهای معتبر دیگر وجود دارد که به نام امام مهدی(ع) تصریح کرده اند. [6]

6.سنن ابن ماجه (275ه.ق)

ابن ماجه وکتابش در میان علماء اهل سنٌت ازجایگاه ویژه ای برخوردار است وبخاطر همین موقعیت، کتاب سنن دارای شروح بسیاربوده وجزء صحاح شش گانه به حساب می آید.

ابن ماجه در کتاب «الفتن» بابی تحت عنوان خروج المهدی »گشوده که هفت حدیث آن در باره امام مهدی است.[7]

7.سنن ابی داوود(275ه.ق)

این کتاب که ازمهمٌترین و معروفترین کتب و منابع اهل سنٌت واقع شده است، هر چند دارای احادیث فقهی بسیاری است ولی بخشی از کتاب خودرا به مجموعه روایات مهدویٌت تحت عنوان « کتاب المهدی» اختصاص داده است که به سیزده روایت از رسول خدا (ص) در باره خلافت،نسب،حکومت ونشانه های ظهور،اشاره دارد.[8]

8.سنن ترمذی(279ه.ق)

ترمذی که در قوه حافظه وهوش ضرب المثل بود.دارای تالیفات زیادی است که کتاب سنن مورد توجه دانشمندان اهل سنٌت واقع شده واز صحاح ستٌه شمرده شده است.در سنن ترمذی در کتاب الفتن بابی به عنوان «باب ما جاء فی المهدی »وجود دارد که در آن احادیثی هست که به نام امام مهدی (عج)تصریح شده ودر باره نزول عیسی،فتنه دجال،علامات آخر الزمان،روایات بسیاری را ذکر می‌کند.[9]

9.سنن نسائی(303ه.ق)

علمای اهل سنٌت،نسائی را در علم حدیث و رجال ستوده و کتاب او را جزء صحاح ششگانه بشمار می‌آورند.هر چند عده ای قائل هستند که او شیعه است ولی نسبت تشیٌع به او بخاطر حبٌ اهل بیت وعدم تقدٌم عثمان بر علی (ع) و عدم قبول معاویه بوده است.

نسائی هر چند نسبت به مباحث مهدویٌت کمتر نقل حدیث کرده است ولی در عین حال بهروایاتی در مورد فساد وفتنه در آخرالزمان اشاره می کند که بیشتر با علامات قبل از ظهورمهدی موعود(عج) قابل تطبیق است.[10]

10.صحیح ابن حیان(354ه.ق)

این کتاب که مورد توجه بزر گان اهل سنٌت قرار گرفته است در قسمت «اخباره صلی الله علیه وآله عما یکون فی امته من الفتن والحوادث »بخشی را به احادیث مربوط به امام مهدی(عج) اختصاص داده است و تلاش کرده است هر حدیثی را که نقل می‌کند،تحت عنوان خاصٌ باشد که این عناوین عبارتند: از خروج مهدی (عج) بعد از فراگیری ظلم وجور در جهان،نام و نام پدر مهدی(عج)،شباهت به پیامبر(ص)،مدت حکومت حضرت،جایگاه ومنزلت بیعت با امام مهدی(عج).[11]

11.المستدرک علی الصحیحین محمد بن عبدالله نیشابوری مشهور به حاکم (405ه.ق)

حاکم روایات مربوط به امام مهدی(عج) را در کتاب «الفتن»نقل کرده است وهمچنین در جاهای مختلف به صورت پراکنده بیش از پانزده حدیث در باره مهدی موعود(عج) را ذکر کرده است ودر برخی از آنها تصریح می کند که این حدیث طبق مبنای صحیح بخاری ومسلم صحیح می باشند ولی آنها نقل نکرده اند.

در این احادیث به مسئله ظهور، نسب، صفات جسمانی امام ومسائل قبل از ظهور،اشاره شده است.[12]

12.فرائدالسمطین ابراهیم بن محمد جوینی خراسانی (720ه.ق)

این کتاب که در باره فضائل امامان دوازده گانه و حضرت فاطمه زهرا ء سلام الله علیها، نوشته شده است در بخش آخر کتاب بیش از سی روایات درباره امام مهدی (عج)نقل می‌کند.[13]

13.الصواعق المحرقه احمد بن حجر هیثمی(973ه.ق)

این کتاب که به عنوان کتابهای ضد شیعی مشهور است، بیش از ده روایت که مرتبط با امام مهدی(عج)است را از بزرگانی؛چون حاکم، ابو نعیم،احمد،مولفان صحاح سته وغیره، نقل می‌کند. و روایاتی را نقل می‌کند که در آنها تصریح شده است که مهدی(ع) از عترت پیامبر صلی الله علیه وآله وفرزند فاطمه(س) است.[14]

بیش از صدکتاب حدیثی فراوان از اهل سنٌت وجود دارد که در آنها مسئله مهدویٌت، مطرح شده است.

مهدویّت و کتابهای اختصاصی اهل سنّت

با توجه به اینکه مسئله مهدی باوری، جزء باورهای محکم و انکار ناپذیر مسلمانان بشمار می‌رود،بزر گان دین چه شیعه و چه اهل تسنٌن بخاطر اهمیٌت و احترام به این باور اصیل، کتابهای گوناگونی و مجزائی درباره مهدویٌت به نگارش در آورده‌اند که به نوبه خود قابل تقدیر است.

برای نمونه کتابهایی را نام می‌بریم که مورد توجه همگان به ویژه اهل سنٌت قرار گرفته و به عنوان منبع کتابهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.

1.سه کتاب ازابونعیم اصفهانی (م420ه.ق)

الف:اربعون حدیث،ب:مناقب المهدی ج:صفة المهدی

ابو نعیم که از علمای بزرگ اهل سنٌت بشمار می‌رود، دارای بیش از پنجاه جلدکتاب است که بعضی از آنها بطور خاص در باره امام مهدی (عج)نگاشته شده است از جمله سه کتابی که ذکر شد هر چند دو کتاب (مناقب المهدی وصفه المهدی )در دسترس نمی‌باشد ولی کتاب اربعون را که دارای مجموعه احادیث مهدویٌت است،محقق اربلی در کتاب« کشف الغمه» و سیوطی در«الحاوی للفتاوی»ذکر کرده‌اند.[15]

2- البیان فی اخبار صاحب الزمان کنجی شافعی (قرن 7ه.ق)

این کتاب از جمله کتابهای خاصٌ است که احادیث مهدویٌت را با نظم خاصٌ وابواب مختلف وموضوعات گوناگون نقل کرده است.شافعی که روایات مهدویٌت را در 25 باب ذکر کرده است، باب اول را به نام «فی ذکر خروجه فی آخر الزمان »آغاز کرده وبا نام گذاری باب آخر با عنوان «فی الدلاله علی جواز بقاء المهدی حیا »،مهدی موعود(عج)را بر خلاف برخی از اهل سنت،متولد شده می داند.[16]

3- عقد الدررفی اخبار المنتظر یوسف بن یحیی المقدسی الشافعی (قرن 7ه.ق)[17]

این کتاب که دارای گستردگی و نظم خاصٌی است مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است وهر چند نویسنده هنگام نقل روایت آن را مرسل نقل می‌کند ولی منبع اصلی راکه روایت را از آن گرفته است، ذکر می‌کند.

شافعی، کتاب را به باب های گوناگون نامگذاری کرده است. در هر باب روایات مرتبط با مهدویٌت را که عبارتند از؛ از نسل پیامبر بودن امام مهدی(عج)،نام،اخلاق و رفتار و کنیه، عدالت حضرت، خروج سفیانی، خسف بیداء (فرورفتن سفیانیان در زمین ) و خروج دجال و حوادثی که اتفاق می‌افتد، بطور مرتب نقل می‌کند.

4-العرف الوردی فی اخبار المهدی جلال الدین سیوطی (911ه.ق)

سیوطی که از استوانه های بزرگ اهل سنٌت بشمار می‌آید، احادیث فراوانی را در بار ه امام مهدی (عج) جمع آوری کرده است که در جای خود قابل ستایش است.این کتاب با مجموعه رسائل ایشان یعنی« الرسائل العشر» و«الحاوی للفتاوی» به چاپ رسیده است.

ایشان در «الحاوی للفتاوی» گوید: چهل حدیث ابو نعیم و روایات دیگری راکه وی نیاورده است، من افزوده ام وبه صورت (ک)رمز گزاری کرده‌ام.[18]

سیوطی در این کتاب مهدی (عج) را از خلفاء دوازده گانه می‌داند و سند حدیثی که مهدی را عیسی بن مریم می داند، تضعیف می‌کند.

5.القول المختصر فی علامات المهدی المنتظرابن حجر هیثمی (974ه.ق)

ابن حجر که اهل سنت احترام خاصٌی برای او قائلند، کتاب خودرا به سه باب تقسیم کرده است که در باب اول درباره نشانه ها و اوصاف خاصی که در روایات درباره مهدی موعود(عج)آمده است، اشاره می‌کند ودر باب دوم و سوم روایاتی که صحابه و تابعین درباره امام مهدی (عج) نقل می‌کنند را آورده است و در آخر کتاب در باره خروج آن حضرت،نزول عیسی،خروج یاجوج و ماجوج،دجال،و دابه الارض، مطالبی را از احادیث و گفتار علماء ذکر می‌کند.

6.البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان متقی هندی(975ه.ق)

این کتاب از مفصل‌ترین کتابهای اهل سنٌت است که درباره مهدویٌت به رشته تحریر در آمده است تا آنجا که 275روایت در باره مهدی موعود (عج)درآن نقل شده است و یکی از منابع مهمٌ در مباحث مهدویٌت بشمار می‌رود و فتوای علماء چهار مذهب در باره مدعیان و منکران امام مهدی (عج) را متذکر شده است.

کتابهای اختصاصی فراوان دیگر در باره امام مهدی (عج) وجود دارد که اهل سنٌت به نگارش در آورده‌اند که نیاز به بررسی بیشتر دارد و در اینجا جهت اطلاع، مواردی که دارای اعتبار ویژه‌ای هستند را بطور اجمال توصیف کردیم.

بنابراین، موضوع مهدی منتظر از عمیق‌ترین وریشه دارترین مسائل اسلامی بشمار می‌رود آنچنانکه زمینه‌ای برای تشکیک پیرامون اصل مهدویٌت و انکار مهدی منتظر و تخطئه احادیث مربوطه، فراهم نبوده و نخواهد بود.

 

مقاله

نویسنده وحيد خورشيد
جایگاه در درختواره عقائد فرق
جایگاه در درختواره اثنا عشریه

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

مشعشعیان

مشعشعیان

سیدمحمد بن فلاح، از نوادگان  امام کاظم (ع)، در واسط عراق زاده شد.
فرقه نعمانیه

فرقه نعمانیه

تفرق و انشعاب در تمام مذاهب رویدادی انکار نشدنی است اما برخی اوقات حقایق این انشعاب در اثر تعصبات مخفی می‌شود بلکه افتراء و دروغ دشمنان یک مذهب، انشعابات کاذبی را به صحنه مذهب مورد نظر می‌رساند.
فرقه رافضه Rafzh

فرقه رافضه Rafzh

اسامی مختلفی می‌تواند به هر فرقه یا مذهبی اطلاق شود.اما در برخی موارد اطلاق و نامگذاری اسامی، بر اساس دشمنی مخالفین صورت می‌گیرد. انگیزه دشمنان، تحقیر و توهین به فرقه یا مذهب مذکور می‌باشد. این شیوه توسط عموم اهل سنت در مورد شیعه بکار رفته و امروزه نیز بکار می‌رود.
فرقه فطحیه Fthyh

فرقه فطحیه Fthyh

نیمه اول قرن دوم از نظر ظهور فرق و مذاهب گوناگون در دامن امت اسلامی بسیار گسترده می‌نماید.
فرقه شمطیه Shmtyh

فرقه شمطیه Shmtyh

اعتقاد به مهدویت از ارکان عقائد شیعی است و در ادیان و مذاهب دیگر وجود منجی آخرالزمان به اشاره بیان شده است. این عامل امید دهنده اگر به طور صحیح تبیین نشود مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت.

پر بازدیدترین ها

No image

اذان نزد اهل سنت

No image

کردار و حسادت عایشه

No image

آداب ورسوم صوفیه

مشعشعیان

مشعشعیان

سیدمحمد بن فلاح، از نوادگان  امام کاظم (ع)، در واسط عراق زاده شد.
No image

نزاریه

Powered by TayaCMS