دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

مغالطه لفظی

No image
مغالطه لفظی

كلمات كليدي : مغالطه لفظي، مغالطه، اشتراک اسم، هيئت الفاظ، اعراب و نقطه‌گذاري، ممارات،ترکيب مفصل، تفصيل مرکب

نویسنده : مهدي افضلي

مغالطه از دو بخش عمده لفظی و معنوی تشکیل شده است. در مغالطات لفظی، مغالطه یا به لفظ مفرد یا به لفظ مرکب بر می‌گردد و هر کدام نیز اقسامی دارند که در مجموع شش نوع مغالطه را به بار می‌آورند:

1. مغالطه به اشتراک اسم

مراد از اشتراک اسم، نه خصوص اشتراک لفظی، بلکه هر لفظی است که صلاحیت دلالت بر بیش از یک معنا را داشته باشد، اعم از این‌که اشتراک لفظی باشد یا ذیل نقل، مجاز، استعاره، تشبیه و مانند آن بگنجد. از باب نمونه وقتی گفته می‌شود:

در باز است

باز پرنده شکاری است

.: در پرنده شکاری است.

چنان‌که ملاحظه می‌شود در این قیاس "باز" به یک معنا نیست، بلکه مشترک لفظی است.

2. مغالطه در هیئت ذاتی لفظ

این گونه مغالطه در جایی رخ می‌دهد که لفظ از جهت صرف و نحو و مانند آن تاب معانی مختلف را داشته باشد. اگر کسی تشخیص ندهد گرفتار مغالطه خواهد شد. از باب نمونه در زبان عربی کلمه "مختار" هم اسم فاعل است به معنای دارای اختیار و هم اسم مفعول به معنای اختیار شده، اگر توجه نشود یک قیاس غلط تشکیل خواهد شد.

انسان مختار است

هر مختاری مطلوب است

.: انسان مطلوب است.

3. مغالطه در اعراب و نقطه گذاری

این‌گونه مغالطه در جایی رخ می‌دهد که لفظ بر اثر امور عارضی مانند نقطه گذاری اشتباه، معانی مختلف پیدا می‌کند. از باب نمونه ابن سینا می‌گوید فلاسفه در مورد وجود خداوند گفته‌اند وجود او "بحت" است، ولی برخی به دلیل آن‌که نتوانسته‌اند معنای آنرا درک کنند آنرا "یجب" خوانده‌اند.

4. مغالطه ممارات

این گونه مغالطه در الفاظی روی می‌دهد که در ترکیب‌شان اشتباه به وجود آید. از باب نمونه از سبط‌ بن جوزی پرسیدند چه کسی پس از پیامبر اکرم بهترین صحابی به شمار می‌رود، او در جواب گفت: "کسی‌که دخترش در خانه اوست"، که این هم می‌تواند بر ابوبکر صدق کند و هم بر علی‌بن ابی‌طالب، بستگی به این دارد که ضمایر را چگونه ارجاع دهیم.

5. مغالطه ترکیب مفصل

این‌گونه مغالطه وقتی روی می‌دهد که کسی در جایی‌که ترکیبی در کار نیست، گمان برد که کلام ترکیب شده است. اگر کلام به صورت جدا جدا ملاحظه شود صادق، ولی اگر ترکیب شود حکم صادر شده کاذب خواهد بود. از باب نمونه وقتی گفته می‌شود:

پنج زوج و فرد است( 5=2+3)

هر چه زوج و فرد باشد زوج است

.: پنج زوج است‌؛‌ این نتیجه غلط است، زیرا در مقدمه اول اگر عدد پنج را به صورت تفصیل ملاحظه کنیم، حکم صادق، ولی به لحاظ ترکیب چنین حکمی کاذب خواهد بود.

6. مغالطه تفصیل مرکب

در این‌ نوع مغالطه، انسان در جایی‌که ترکیب وجود دارد گمان می‌کند که کلام به صورت تفصیل ملاحظه شده است. به عنوان مثال قضیه "پنج زوج و فرد است"، در صورتی درست است که دو جزء به صورت ترکیب بر پنج حمل شود، ولی اگر به صورت جدا جدا بر آن حمل شود مسلما کاذب خواهد بود، "عدد پنج تنها فرد است."

مقاله

نویسنده مهدي افضلي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

پناهنده Refugee

پناهنده Refugee

اصطلاح «پناهنده»، «پناهندگان» و «پناهندگی» از جمله اصطلاحاتی است که در نظام حقوق بشر بسیار متداول بوده و به کرات مورد استفاده قرار گرفته است.
الزام آور Binding

الزام آور Binding

اصطلاح «الزام‌آور» از جمله اصطلاحاتی است که در نظام حقوق بشر در ترکیب‌‌‌‌های مختلفی از جمله «معاهده الزام‌آور»
اعلامیه استقلال Declaration of Independence

اعلامیه استقلال Declaration of Independence

از جمله مهمترین تحولات مربوط به دوران اواخر عصر روشنگری، وقوع حوادث سیاسی و انقلاب‌های حقوق بشری و جنبش‌های آزادی خواهانه‌ای است که دست آوردهای حقوق و آزادی‌های فردی مهمی از آنها ناشی شده است.
No image

پروتکل Protocol

واژه «پروتکل» از جمله واژگانی است که در نام‌گذاری برخی از مهمترین اسناد حقوق بشری متعلق به نظام‌های بین المللی و منطقه‌ای حقوق بشری نیز به  کار گرفته شده است.
پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

پروتکل اختیاری مربوط به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

بی‌تردید میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966)

پر بازدیدترین ها

Powered by TayaCMS