درس چهارم
دختران بعد از تمام شدن نه سال قمرى و وارد شدن به سنّ ده سالگى بالغ مىشوند. [1]
برخى از نشانه هاى بلوغ در دختران:
الف) روييدن موى درشت بالاى عورت.
ب) تمام شدن نه سال قمرى و وارد شدن به ده سال قمرى.
[2]
- سؤال: چرا سنّ بلوغ دختران، كمتر از پسران است؟
پاسخ: رشد فكرى و جسمى دختران سريعتر از پسران صورت مىگيرد.
- سؤال: آيا زنان و دختران محتلم مىشوند؟
پاسخ: در صورتى كه به اوج لذّت جنسى برسند و رطوبتى از آنان خارج شود محتلم شدهاند. [3]
- سؤال: خانمها معمولاً ترشّحات سفيد رنگى مىبينند، آيا اين ترشحات غسل دارد؟
پاسخ: اين ترشّحات غسل ندارد.
- سؤال: هرگاه در مورد احتلام، شك حاصل شود به ويژه در مورد دختران كه اوج شهوت جنسى
براى اكثريّت آنها قابل درك نيست، وظيفه چيست؟ آيا غسل واجب مىشود؟
پاسخ: مادامى كه شك دارند غسل بر آنها واجب نيست. [4]
- سؤال: آيا ترشحات و رطوبت هايى كه از بانوان خارج مىشود پاك است؟
پاسخ: ترشحات مزبور پاك است و غسل ندارد، مگر آنكه يقين كنند بول يا منى است. [5]
حيض كه گاهى از آن تعبير به «عادت ماهانه» و گاهى «پريود» مىشود،
خونى است كه غالباً در هر ماه چند روزى از رحم زنان خارج مىشود.زن را به هنگام ديدن
اين خون «حائض» مىگويند.
خون حيض در بيشتر اوقات غليظ و گرم و رنگ آن سرخ، يا سرخ مايل به سياهى است و با فشار
و كمى سوزش بيرون مىآيد. [6]
مدت حيض كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نمىشود. و اگر مختصرى هم از سه روز كمتر
باشد حيض نيست. [7]
بايد سه روز اول حيض پشت سر هم باشد، پس اگر مثلاً دو روز خون ببيند، يك روز پاك شود
و دوباره يك روز خون ببيند، حيض نيست. [8]
خون حيض نشانه هايى دارد، در بيشتر اوقات غليظ، گرم، تيره يا سرخ رنگ، با فشار و كمى
سوزش خارج مىشود.
آنچه بر حائض حرام است [9]
در ايام عادت ماهانه، كارهايى بر حائض حرام است و بايد از آنها دورى نمايد:
- انجام عبادتهايى كه در آنها طهارت لازم است.
بجا آوردن عباداتى كه طهارت در آن شرط نيست، مانند نماز ميت مانع ندارد. [10]
هرگاه زن در وسط نماز حائض شود، نماز او باطل است و نبايد ادامه بدهد، ولى اگر شك كند
كه حائض شده يا نه، نماز او صحيح است.
هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند يا گمان داشته باشد كه اگر نماز را تأخير بيندازد،
حائض مىشود، بايد فوراً نماز را بخواند.
هرگاه زن در اول وقت به اندازه انجام يك نماز واجب پاك باشد و نماز نخواند و حائض شود،
بايد آن نماز را بعداً قضا كند.
مستحب است زن حائض در وقت نماز،خود را از خون پاك كرده و نوار بهداشتى را عوض نمايد
و وضو بگيرد و اگر نمىتواند وضو بگيرد، تيمم كند. و در جاى نماز خود، رو به قبله بنشيند
و مشغول ذكر خدا و دعا و صلوات شود.
- رساندن جايى از بدن به خط قرآن، اسم خداوند و بنابر احتياط واجب، نامهاى پيامبران و
امامان(عليهم السلام) و حضرت زهرا(عليها السلام).
- رفتن به مسجدالحرام و مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله) هر چند از يك در داخل شود و از
در ديگر بيرون رود.
- توقف در مساجد.
اگر حائض از يك درِ مسجد وارد شود و از در ديگر خارج شود (عبور بدون توقّف) مانع ندارد،
مگر مسجدالحرام و مسجدالنبى(صلى الله عليه وآله)كه عبور نيز جايز نيست. [11]
اگر شخصى در خانه يا اداره يا مؤسسهاى، مكانى را براى نماز قرار دهد، آن جا حكم مسجد
را ندارد. [12]
- گذاشتن چيزى در مسجد هر چند اين عمل از بيرون مسجد باشد.
- خواندن سوره هايى از قرآن كه سجده واجب دارند حتّى يك حرف از آن. [13] سوره هاى سجدهدار عبارتند از: سوره سجده سوره فصّلت سوره نجم
سوره عَلَق
- توقّف در حرم امامان(عليهم السلام) بنابر احتياط واجب.
غسل به دو صورت انجام مىگيرد:
1. ترتيبى: [14] (شستن سر و گردن، سپس نيمه
راست بدن، آنگاه نيمه چپ بدن.
2. ارتماسى: با نيّت غسل يكباره زير آب برود به گونهاى كه تمام بدن در آب فرو رود.
- تمام شرايطى كه براى صحيح بودن وضو گفته شده، در صحيح بودن غسل نيز شرط است غير از
موالات.
در غسل، لازم نيست انسان بدن را از بالا به پايين بشويد.
[15]
- كسى كه چند غسل بر او واجب است، مىتواند به نيّت همه آنها يك غسل به جاى آورد.
- كسى كه غسل جنابت كرده، نبايد براى نماز وضو بگيرد، ولى با غسلهاى ديگر نمىشود نماز
خواند و بايد وضو نيز گرفت. [16]
- در غسل ارتماسى بايد تمام بدن پاك باشد، ولى در غسل ترتيبى پاك بودن تمام بدن لازم
نيست، و اگر همان قسمت را پيش از غسل پاك كند، كافى است.
[17]
- غسل جبيرهاى مانند وضوى جبيرهاى است، بايد آن را ترتيبى به جاى آورد. [18]
- كسى كه روزه واجب گرفته، نمىتواند در حال روزه غسل ارتماسى انجام دهد زيرا روزهدار
نبايد تمام سر را در آب فرو بَرَد، ولى اگر از روى فراموشى غسل ارتماسى كند، صحيح است. [19]
- در غسل لازم نيست تمام بدن با دست شسته شود و چنانچه با نيّت غسل، آب به تمام بدن برسد،
كافى است. [20]
زنان حائض شش گونهاند:
- صاحب عادت وقتيّه و عدديّه: آن زنى است كه دو ماه پشت سرهم، در وقت معيّن، خون حيض
ببيند و شماره روزهايى كه در هر دو ماه خون ديده يك اندازه باشد، مثل اين كه دو ماه
پشت سرهم از اول تا هفتم ماه خون ببيند.
- صاحب عادت وقتيّه: آن زنى است كه دو ماه پشت سرهم، در وقت معيّن، خون حيض ببيند، ولى
شماره روزهاى عادت او به يك اندازه نباشد، مثلاً يك ماه پنج روز و ماه ديگر هفت روز
خون ببيند.
- صاحب عادت عدديّه: آن زنى است كه شماره روزهاى عادت او در دو ماه پشت سرهم يك اندازه
است (مثلاً هفت روز)، ولى وقت
ديدن آن مختلف است، مثلاً يك بار از اول ماه و بار ديگر از دهم ماه شروع مىشود.
- مضطربه: آن زنى است كه چند ماه حائض شده، ولى عادت معيّن پيدا نكرده و يا اگر سابقاً
عادت داشته، به هم خورده و عادت تازهاى جانشين آن نشده است.
- مبتدئه: آن زنى است كه براى اولين بار حائض مىشود.
- ناسيه: آن زنى است كه عادت خود را فراموش كرده است.
هر كدام از اينها احكامى دارند كه در مسائل آينده گفته مىشود.
- صاحب عادت وقتيه و عدديه
زنانى كه «عادت وقتيه و عدديه» دارند همين كه در ايام عادت خون ببينند حائض
مىشوند و تا پايان ايام عادت، احكام حائض را دارند، خواه نشانه هاى خون حيض در آن بوده
باشد، يا نه.
هرگاه زنى در تمام ماه پاك نشود، ولى در دو ماه پشت سرهم چند روز معيّن (مثلاً از اوّل تا هفتم ماه) خونى را كه مىبيند، نشانه هاى
حيض دارد، اما بقيه چنين نيست، او نيز بايد همان ايام را عادت قرار دهد.
زنانى كه عادت وقتيه و عدديه دارند، اگر دو سه روز جلوتر از زمان عادت يا بعد از آن
خون ببينند، به طورى كه بگويند: «عادت را جلو يا عقب انداخته» بايد به احكام
زن حائض عمل كنند، خواه آن خون، نشانه هاى حيض را داشته باشد يا نه.
زنى كه «عادت وقتيه و عدديه» دارد، اگر چند روز پيش از عادت و چند روز بعد
از عادت خون ببيند(به طورى كه در ميان زنها معمول است كه گاهى عادت را جلو يا عقب مىاندازند)
و روى هم رفته از ده روز بيشتر نشود، همه حيض است و اگر از ده روز بيشتر شود، فقط خونى
را كه در روزهاى عادت ديده حيض است و قبل و بعد از آن استحاضه مىباشد.
زنى كه عادت دارد هرگاه سه روز يا بيشتر خون ببيند و پاك شود و دوباره خون ببيند و
فاصله بين دو خون، كمتر از ده روز باشد و تمام روزهايى كه خون ديده، بيش از ده روز
نباشد، همه آن حيض است و اگر زيادتر از ده روز باشد آن خونى كه در عادت بوده حيض و
ديگرى كه نبوده، استحاضه است و اگر هيچ كدام در عادت نبوده، آن خونى كه داراى صفات
حيض است حيض و ديگرى استحاضه است و اگر هر دو صفات حيض دارد، تا ده روز حيض محسوب مىشود
و بعد از آن استحاضه است.
زنى كه «عادت وقتيه و عدديه» دارد اگر در وقت عادت، خون نبيند و در غير آن،
به شماره روزهاى حيضاش خون ببيند، بايد همان را حيض قرار دهد، چه پيش از وقت عادت باشد،
يا بعد از آن، به شرط اين كه نشانه هاى حيض را داشته باشد.
زنى كه «عادت وقتيه و عدديه» دارد اگر در وقت عادت خون ببينند ولى شماره
روزهاى آن كمتر يا بيشتر از ايام عادت باشد و قبل از وقت عادت، يا بعد از آن، به شماره
روزهاى عادت خون ببيند، فقط خونى را كه در وقت عادت ديده حيض قرار مىدهد.
زنانى كه «عادت وقتيه و عدديه» دارند اگر بيشتر از ده روز خون ببيند، آنچه
را در روزهاى عادت ديدهاند حيض است (خواه نشانه هاى حيض را داشته باشد يا نه) و آنچه
بعد از روزهاى عادت ديدهاند استحاضه است (خواه نشانه هاى حيض را داشته باشد يا نه).
- صاحب عادت وقتيّه
زنانى كه فقط «عادت وقتيّه» دارند، يعنى دو ماه پشت سر هم در وقت معين خون
حيض مىبينند وسپس پاك مىشوند،ولى شماره روزهاى آن يك اندازه نمىباشد، بايد تمام آن
را حيض قرار دهند، به شرط آن كه از سه روز كمتر و از ده روز بيشتر نباشد.
زنى كه از خون پاك نمىشود، ولى دو ماه پشت سر هم در وقت معيّن خون او نشانه هاى حيض
دارد، اما شماره روزهاى خونى كه نشانه حيض دارد يك اندازه نيست، چنين زنى بايد تمام
آنچه را نشانه حيض دارد، حيض قرار دهد.
زنى كه دو ماه پشت سر هم در وقت معين، سه روز يا بيشتر خون حيض ببيند و بعد پاك شود،
دو مرتبه سه روز يا بيشتر خون ببيند و مجموع روزهايى كه خون ديده از ده روز بيشتر نشود
(ولى ماه دوم كمتر يا بيشتر از ماه اول باشد) چنين زنى نيز بايد تمام آنچه را ديده
حيض قرار دهد، ولى در روزهاى وسط كه پاك است حكم طاهر را دارد.
زنى كه «عادت وقتيه» دارد اگر در وقت عادت خود، يا دو سه روز قبل، يا بعد
از عادت خون ببيند، به طورى كه بگويند: «حيض را جلو يا عقب انداخته» بايد
به حكم زنهاى حائض عمل كند، خواه آن خون نشانه هاى حيض را داشته باشد يا نه.
زنى كه عادت وقتيه دارد اگر بيشتر از ده روز خون ببيند و نتواند تعداد روزهاى حيض را
به واسطه نشانه هاى آن تشخيص دهد، بايد مطابق تعداد روزهاى عادت زنان خويشاوند خود حيض
قرار دهد (اعم از خويشاوندان پدرى يا مادرى، زنده يا مرده) و اين در صورتى است كه همه،
يا اكثريت قريب به اتّفاق آنها يكسان باشند، اما اگر در ميان آنها اختلاف است، مثلاً
بعضى پنج روز و بعضى هشت روز عادت مىبينند، احتياط واجب آن است كه در هر ماه هفت روز
را ايّام عادت خود قرار دهد.
- صاحب عادت عدديّه
زنانى كه «عادت عدديه» دارند، يعنى شماره روزهاى حيض آنها در دو ماه پشت
سرهم يك اندازه است، ولى وقت آن تغيير مىكند، آنها بايد در همان چند روز به احكام حائض
عمل كنند.
زنانى كه از خون پاك نمىشوند، ولى دو ماه پشت سرهم چند روز از خونى كه مىبينند نشانه
حيض و بقيّه نشانه هاى استحاضه دارد و شماره روزهايى كه نشانه حيض دارد در هر دو ماه
يك اندازه است، اما وقت آن يكى نيست، بايد آن چند روزى را كه نشانه حيض دارد، حيض قرار
دهند.
زنى كه «عادت عدديه» دارد اگر بيشتر از شماره عادت خود، خون ببيند و از ده
روز بيشتر شود چنانچه همه خونهايى كه ديده به يك صورت باشد، بايد از موقع ديدن خون
به شماره روزهاى عادتش حيض و بقيه را استحاضه قرار دهد.
- مضطربه
«مضطربه» يعنى زنى كه چند ماه خون ديده، ولى عادت معيّنى پيدا نكرده است،
اگر ده روز يا كمتر خون ببيند همهاش حيض است و اگر بيشتر از ده روز ببيند چنانچه بعضى
نشانه حيض داشته باشد و از سه روز كمتر و از ده روز بيشتر نباشد، حيض محسوب مىشود و
اگر همهاش يك طور باشد، مطابق عادت خويشاوندان خود عمل مىكند (البته در صورتى كه عادت
همه يا اكثريت قاطع آنها يكسان باشد) و اگر عادت آنها مختلف باشد، احتياط آن است كه
عادت خود را هفت روز قرار دهد.
- مبتدئه
«مبتدئه» يعنى زنى كه دفعه اوّلِ خون ديدن اوست، اگر از ده روز يا كمتر خون
ببيند همهاش حيض است و اگر بيشتر از ده روز ببيند و همهاش به يك صورت باشد بايد عادت
خويشاوندان خود را، به طورى كه در مسأله قبل گفته شد، حيض قرار دهد و بقيه را استحاضه.
اگر «مبتدئه» بيشتر از ده روز خون ببيند كه چند روز آن نشانه حيض دارد، چنانچه
خونى كه نشانه حيض دارد كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد، آن خون حيض و بقيه
استحاضه است و اگر كمتر از سه روز باشد بايد آنچه را نشانه حيض دارد بگيرد و باقيمانده
را به عادت خويشاوندان خود حيض قرار دهد و همچنين اگر آنچه نشانه حيض دارد بيش از ده
روز باشد، به تعداد عادت خويشاوندان خود حيض قرار مىدهد و بقيّه استحاضه است.
- ناسيه
«ناسيه» يعنى زنى كه عادت خود را فراموش كرده، اگر ده روز يا كمتر خون ببيند
همهاش حيض است و اگر بيشتر از ده روز ببيند، بايد روزهايى كه خون او نشانه حيض دارد
حيض قرار دهد( به شرط اين كه كمتر از سه روز و بيشتر از ده روز نباشد) و اگر بيشتر
باشد، يا همه روزها را يك طور ديده، احتياط واجب آن است كه هفت روز اول را حيض قرار
دهد و بقيه را استحاضه.
احكام گروه هاى ششگانه فوق
«مبتدئه» و «مضطربه» و «ناسيه» و زنى كه «عادت
عدديه» دارد، اگر خونى ببيند كه نشانه هاى حيض داشته باشد، بايد فوراً عبادت را
ترك كند و چنانچه بعد بفهمد حيض نبوده، بايد عبادتهايى را كه بجا نياورده قضا كند،
ولى اگر نشانه هاى حيض نداشته باشد، بر طبق حكم مستحاضه عمل مىكند تا ثابت شود كه خون
حيض است، ولى زنى كه عادت «وقتيه» يا «وقتيه و عدديه» دارد، به
محض ديدن خون در ايام عادت بايد عبادت را ترك كند.
زنى كه داراى عادت است( خواه وقتيه و عدديه باشد، يا فقط عادت وقتيه و عادت عدديه)،هرگاه
دو ماه پشت سر هم برخلاف عادت خود، خونى ببيند، عادتش برمى گردد به آنچه در آن دو ماه
ديده است.
نشانه پايان يافتن عادت ماهانه
- سؤال: نشانه پايان يافتن عادت ماهانه چيست؟ آيا گذشتن زمان خاصى از ديدن آخرين لكّه
معتبر است، يا ملاك چيز ديگرى است؟
پاسخ: در صورتى كه زمان و ايام عادت معلوم باشد و در حدود همان زمان خون قطع شود و
لكهاى پيدا نباشد، عادت پايان يافته است و انتظار بيشترى لازم نيست.
- سؤال: اگر خون حيض قطع شود و حائض نتواند خود را آزمايش كند(مثل اين كه باكره است،
يا خوف ضرر دارد) وظيفهاش چيست؟
پاسخ: آزمايش مزبور چيز سادهاى است كه نه خوف ضرر دارد و نه مزاحمتى براى بكارت، بلكه
با مختصر پنبه و يا دستمال كاغذى مىتوان آزمايش كرد.
وظيفه حائض پس از پايان عادت
هنگامى كه زن از حيض پاك شود، بايد براى انجام عبادات خود غسل كند و اگر دسترسى به
آب ندارد، تيمم نمايد. غسل حيض همانند غسل جنابت انجام مىشود و از وضو كفايت نمىكند،
و بايد وضو هم بگيرد (خواه قبل از غسل باشد يا پس از آن).
هرگاه پيش از ده روز پاك شود و بداند كه در باطن خون نيست، بايد غسل كند و عبادتهاى
خود را انجام دهد، اگر چه يقين داشته باشد پيش از تمام شدن ده روز دوباره خون مىبيند.
هرگاه زن پيش از ده روز پاك شود، ولى احتمال دهد كه در باطن خون است، بايد با مقدارى
پنبه خود را امتحان كند، چنانچه پاك بود غسل كند و عبادتهاى خود را انجام دهد.
نمازهاى روزانه كه زن در حال حيض نخوانده قضا ندارد، ولى روزه واجب را بايد قضا كند.
اگر در حال عادت ماهانه يا نفاس، خورشيد يا ماه بگيرد و تا آخر مدّتى كه خورشيد يا
ماه باز مىشود از خون حيض و نفاس پاك نشده باشد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم
ندارد.
هرگاه در آخر وقت نماز پاك شود، بايد غسل كند و نماز را بخواند، حتى اگر به اندازه
يك ركعت نماز وقت داشته باشد.
هرگاه زن پاك شود و شك كند كه به مقدار كافى وقت براى نماز باقى مانده يا نه، بايد
غسل كند و وضو بگيرد و نمازش را بخواند.
سؤال: زنى كه در مسافرت است، از حيض پاك شود و نتواند غسل كند چه وظيفهاى دارد؟
پاسخ: چنانچه بتواند، بايد تيمم كند و نماز خود را با همان حال انجام دهد و اگر نتواند
تيمم كند، نماز را احتياطاً با همان حال بخواند و بعد قضا كند (اين در حال تنگى وقت
است).
مسائل متفرّقه غسل حيض
- سؤال: هرگاه زن جنب بوده و عادت ماهانه او فرا برسد، يا در حال عادت ماهانه محتلم يا
جنب شود، يا به مردهاى دست بزند، و به طور كلّى غسلى بر او واجب شود، آيا مىتواند در
همان حال غسل كند؟
پاسخ: مانعى ندارد با غسل جنابت از جنابت پاك مىشود و همچنين غسلهاى مستحب را نيز مىتواند
انجام دهد.
- سؤال: برخى از خانمها معتقدند كه پس از تمام شدن عادت، بايد تمام لباسهايى كه در طول
عادت پوشيدهاند، حتى لباسهايى مانند چادر را آب بكشند، هر چند تماسى با محل نجس نداشته
باشد، آيا اين سخن صحيح است؟
پاسخ: اين گونه سخنها هيچ اعتبار شرعى ندارد، تا لباسها نجس نشود، آب كشيدن آن لازم
نيست.
- سؤال: بعضى از خانمها نسبت به مخفى نمودن نوارهاى بهداشتى استفاده شده در ايام عادت،
از چشم نامحرمان، دقّت كافى نمىنمايند. آيا ديدن اين نوارها به وسيله نامحرم اشكالى
دارد؟
پاسخ: شرعاً حرام نيست، ولى پنهان كردن آن جزء آداب اخلاقى است.
- سؤال: علىرغم سعى فراوان در پاك كردن لباسهايى كه در ايام عادت مورد استفاده قرار مىگيرد،
غالباً رنگ خون باقى مىماند، آيا اين لباسها پس از تطهير پاك مىشود؟
پاسخ: در صورتى كه جرم خون در آن نباشد، باقى ماندن رنگ ضررى ندارد.