عراق و افغانستان نخستین قربانیان 11 سپتامبر

روزنامه ابتکار

دوشنبه 20 شهریور ماه 1396

11 سپتامبر از آن دست روزهایی است که در تاریخ بشر هرگز فراموش نخواهد شد. روزی که در پی رخدادهای عجیب آن روند کلی معادلات جهانی دگرگون شده و تغییراتی ژرف در مناسبات بین‌المللی پدید آمد. آمریکا که توانسته بود از پس دو جنگ جهانی بر آمده و کمترین صدمه‌ای نبیند، (در حالی که بخش‌های بزرگی از دنیای آن روزگار ویران شدند) در 11 سپتامبر قدرت بی‌بدیل و نفوذناپذیری خود را از دست داد. در این روز قلب نظامی و اقتصادی آمریکا توسط عوامل گروه القاعده هدف قرار گرفتند. این برای نخستین بار طی 189 سال بود که خاک اصلی آمریکا از سوی دشمن خارجی مورد هدف قرار می گرفت.

نوع عملیات، ابزار حمله، مکان های هدف قرار گرفته و میزان سنگین تلفات مالی و جالی حادثه 11 سپتامبر، سیاست، اقتصاد و فرهنگ آمریکا را دگرگون کرد؛ به گونه ای که می تواند تحولات این کشور را به دوران پیش از 11 سپتامبر و دوران پس از 11 سپتامبر تقسیم کرد.

البته هنوز حدس و گمان های زیادی در مورد نحوه عملیات و انگیزه های حمله 11 سپتامبر وجود دارد و به برخی از سؤالات پاسخ داده نشده است.

با این حال، فارغ از اینکه در صبح روز 11 سپتامبر چه اتفاقی افتاد و چه کسانی پشت این عملیات قرار داشتند، پیامدهای این حادثه برای جامعه جهانی از اهمیت بیبشتری برخوردار است.

بعد از حادثه 11 سپتامبر، جهان وارد دوران بی سابقه ای از جنگ، کشتار و ناامنی شد. دولت وقت آمریکا، در واکنش به حوادث 11 سپتامبر، «جنگ علیه ترور» را به راه انداخت و دو کشور افغانستان و عراق را اشغال کرد. همزمان مداخلات و عملیات نظامی محدود در دیگر کشورها با هدف مقابله با شبکه جهانی تروریسم آغاز شد. در این میان، دولت های غربی به رهبری آمریکا، مرزهای مرسوم در رعایت حریم خصوصی افراد و رعایت مقررات ناظر بر حقوق بشر و حقوق جنگ را زیر پا گذاشتند تا با تروریسم مبارزه کنند.

با این حال، 16 سال بعد از حادثه 11 سپتامبر، تروریسم و افراط گرایی به مراتب بیش از دوران قبل از 11 سپتامبر در جهان گسترش یافته است.

هم اکنون اقداماتی که تروریست های داعشی و بوکوحرامی در مناطق مختلف جهان انجام می دهند، قابل مقایسه با اقدامات گروه القاعده نیست. در این مدت، نیمی از خاورمیانه درگیر جنگ هایی با هدف مقابله با تروریسم و ایجاد دولت های غربگرا بوده است. همچنین پول‌هایی که در این مدت از سوی آمریکایی ها و اروپایی ها هزینه شده است، اقتصاد غرب را دچار بحران مالی کرد و این بحران، میلیون ها انسان را در سراسر جهان تحت فشار قرار دارد.

همزمان، استانداردهای غرب در عمل به رعایت حقوق بشر به شکل آشکاری تضعیف شد. از دل «جنگ علیه ترور»، زندان های بدنام ابوغریب و گوانتانامو به وجود آمدند و نام آمریکا در لیست کشورهای شکنجه گر قرار گرفت.

در عین حال، به بهانه مقابه با تروریسم، جهان شاهد گسترده ترین عمیلات جاسوسی تاریخ بشر توسط دولت آمریکا بود تا جایی که حتی رهبران کشورهای متحد واشنگتن نیز از این جاسوسی ها در امان باقی نماند.

حادثه 11 سپتامبر، توازن شکننده میان آزادی و امنیت را به نفع دومی بر هم زد، بدون این که با لگد مال شدن آزادی ها، امنیت قابل قبولی در گوشه و کنار جهان برقرار شود. شاید به واقع بتوان این پیامد 11 سپتامبر را به عنوان اصلی‌ترین رخداد پس از آن قلمداد کرد. رویکردی امنیتی که حتی می‌شود اقبال عمومی نسبت به نیروهای راست در کشوری مانند آمریکا را هم ناشی از آن دانست. به بیان دیگر، دونالد ترامپ و تمامی اعضای کمپین او، بر موج ناشی از 11 سپتامبر سوار شدند و توانستند ارکان قدرت در آمریکا را بار دیگر به دست بگیرند. هر چند پیش از آن هم بوش پسر با تکیه بر همین ظرفیت بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا نشست.

در حال حاضر کمتر نقطه ای در جهان از خطر حملات تروریستی در امان است و این موضوع نشان می دهد جراحی نوع آمریکایی سرطان تروریسم بعد از حادثه 11 سپتامبر، فقط این پدیده شوم را جهانی تر کرد. پدیده شومی که این روزها بیش از هر زمان دیگری حیات بشر بر روی زمین را با مخاطراتی جدی روبرو کرده است و موجبات سلب امنیت از آحاد جامعه انسانی را فراهم آورده است.

از این رو می توان گفت، هر آنچه که به عنوان دستاورد مبارزه با تروریسم بعد از حادثه 11 سپتامبر گفته می شود، بی حاصل و بی نتیجه بوده است.