فلسف و احکام نماز آيات

درس يازدهم

فلسفه نماز آيات

وجوب نماز آيات به هنگام زلزله و ماه و خورشيد گرفتگى داراى سه نكته است:

1. در چنين حوادثى انسان به محكوم بودن اين اجرام عظيم در برابر قدرت تام و غالب خداوند پى مىبرد و ناخودآگاه در دل انسان ايمان و اعتراف به وجود آفريدگار پديدار مىشود و در مىيابد كه همه جهان در قبضه قدرت اويند و در همين شرايط با خواندن نماز آيات و نهادن پيشانى بر آستان قدس پروردگار، ايمان و اعتراف باطنى خود را آشكار مىسازد.
2. افزون بر اين، در مواردى كه پديدهاى نو و وحشتناك و غير عادى در آسمان رخ مىدهد، گروهى از مردم به يك سلسله امور خرافى پناه مىبرند و اين اعمال را در رفع اين حادثه مؤثّر مىدانند. اسلام با واجب ساختن نماز آيات به هنگام زلزله و كسوف و خسوف مردم را از توجّه به اوهام و خرافات باز مىدارد و افكار آنان را به نقطهاى كه سرچشمه تمام حوادث گيتى است متوجّه مىسازد.
3. نماز آيات در برابر اين حوادث وحشتناك به انسان آرامش و امنيّت خاطر مىبخشد. [1]

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

زلزله و گرفتگى ماه و خورشيد از نشانههاى قيامت است، هرگاه يكى از اينها را ديديد، به ياد برپايى قيامت بيفتيد و به مسجدها پناه بريد و نماز بخوانيد. [2]

موارد و اسباب نماز آيات

چنان كه گذشت، نماز آيات به سبب برخى حوادث آسمانى يا زمينى واجب مىشود; همچون: زلزله; خسوف (ماه گرفتگى); كسوف (خورشيد گرفتگى) و در رعد و برق و بادهاى زرد و سرخ، اگر بيشترِ مردم بترسند نيز نماز آيات واجب مىشود. [3]

چگونگى نماز آيات

نماز آيات دو ركعت است كه به دو نحو مىتوان آن را انجام داد:

پيش از هر ركوع، سوره حمد و سورهاى ديگر از قرآن خوانده مىشود كه در اين صورت، در دو ركعت، ده حمد و ده سوره خوانده مىشود، ولى مىتوان بعد از حمد يك سوره را پنج قسمت كرد و قبل از هر ركوع يك قسمت از آن را خواند. در اين صورت، در دو ركعت دو حمد و دو سوره خوانده مىشود.

در اينجا با تقسيم سوره «اخلاص» چگونگى نماز آيات را شرح مىدهيم:

ركعت اوّل

نمازگزار بعد از خواندن سوره حمد با گفتن (بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِـيمِ) به ركوع مىرود و از ركوع بر مىخيزد و پس از قرائت هر يك از آيات زير يك بار به ركوع مىرود.

(قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ)ركوع

(اللّهُ الصَّمَدُ)ركوع

(لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ)ركوع

(وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ)ركوع

و سپس سجدهها را به جاى آورده و براى ركعت دوم بر مىخيزد.

ركعت دوم

ركعت دوم را نيز مانند ركعت اوّل به جاى مىآورد و سپس با تشهد و سلام، نماز را به پايان مىبرد. [4]

احكام نماز آيات

اگر يكى از سببهاى نماز آيات در شهرى روى دهد، فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر واجب نيست. [5]

اگر نمازگزار در يك ركعت از نماز آيات پنج حمد و سوره بخواند و در ركعت ديگر يك حمد بخواند و سوره را تقسيم كند، صحيح است. [6]

مستحب است نمازگزار پيش از ركوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم، قنوت بخواند، و اگر تنها يك قنوت پيش از ركوع دهم بخواند، كافى است. [7]

هر يك از ركوعهاى نماز آيات، ركن است، كه اگر عمداً يا سهواً كم يا زياد شود، نماز باطل است. [8]

نماز آيات را مىتوان به جماعت خواند، كه در اين صورت حمد و سوره را تنها امام جماعت مىخواند. [9]

وقت اداى نماز كسوف از هنگام آغاز گرفتگى خورشيد تا زمان بازشدن است. [10]