"بدبینی"یک حالت روانی منفی است که شخصیت و احترام و تقوا و پاکی افراد در فضای فکر و قضاوت دارنده آن، لطمه می‌بیند.
افراد بدبین از میان هزاران نقاط روشن و جلوه‌های خوب زندگی مردم، فقط به نقطه‌های مبهم و تاریک و تیره زندگی آنان، متوجه می‌گردند.
همه ما می‌دانیم که جان و مال و آبروی مسلمان محترم و هرگونه تعدی به آن حرام است، ولی قرآن به تعدی دیگری اشاره نموده و می‌فرماید: حیثیت و آبرو و شخصیت هر مسلمانی، حتی در عالم فکر و پندار و در دایره داوری درونی ما نیز محترم است. هیچ فرد مسلمانی، نباید بی‌جهت در درون خود، به حریم شخصیت و پاکی مسلمانی با بدبینی و بدگمانی و داوری بد، تجاوز نماید.
به قول یکی از دانشمندان معاصر: حدود امنیتی که اسلام برای جامعه مسلمانان به وجود آورده، منحصر به جان و مال و آبرو نیست، بلکه علاوه بر این امنیتهای سه‌گانه، امنیت چهارمی را نیز خواستار شده است و آن، امنیت قضاوتهای دیگران است، یعنی افراد دیگر را در محیط فکر خود، مورد هجوم افکار و داوریهای بد و ناروا قرار ندهد، احترام و شخصیت مسلمان، علاوه بر مرحله عمل، باید حتی در محیط افکار دیگران نیز محفوظ بماند.
از این نظر، اسلام هرگونه بدگمانی و بدبینی را که منجر به لکه‌دار ساختن شخصیت کسی در محیط فکر و پندار می‌شود، تحریم نموده و دستور داده است که جامعه با ایمان از هرگونه سوء ظن نسبت به همدیگر بپرهیزند.
پیامبر اکرم در یکی از بیانات شیوای خود به امنیتهای چهارگانه مزبور اشاره نموده و چنین می‌فرماید:
"ان‌الله حرم علی المسلم دمه، و ماله و عرضه، و ان یظن به سوء الظن"
"خداوند، تجاوز به خون، مال و آبروی مسلمانان را حرام نموده و هرگز اجازه نداده است که کسی به یک فرد مسلمان بدگمان شود و حتی در ذهن و فکر خود، به او نسبت ناروا بدهد"(المحجه البیضاء ج 5، ص 268)
زیان‌های بدبینی
1. نخستین نتیجه بدگمانی، به خود انسان برمی‌گردد، از آن جا که افراد بدگمان نمی‌توانند اعمال دیگران را خالی از غرض و آلودگی تصور نمایند، همواره در رنج روحی و درد روانی سختی به سر می‌برند و سوز وگداز خیال و پندار، همواره آنان را شکنجه می‌دهد.
2. بدبینی، رشته الفت و دوستی را از هم می‌گسلد و بر اثر گمان بدی که انسان به دیگران دارد، همواره آنها را خیانتکار و در میدان دوستی، ناپایدار می‌پندارد، ناچار می‌شود که همه‌گونه روابط خود را با آنها قطع کند، از این رو پیشوایان ما فرموده‌اند:
"من غلب علیه سوءالظن لم یترک بینه و بین خلیل صلحا"
بدگمانی بر هر کس که غلبه کند،هر نوع صلح و صفایی را که میان او و دوستان وی برقرار است، از بین می‌برد".
3. افراد بدبین همیشه منزوی و گوشه‌‌گیرند، و بر اثر رعب و ترسی که از مردم دارند، هرگز نمی‌توانند با کسی انس بگیرند، از این رو در روایات، آمده است که:
"من لم یحسن ظنه استوحش من کل احد،
افراد بدبین از همه مردم وحشت دارند".
4. بدبینی آفت بزرگی برای سنجش منطق انسان است، بدبینی نوعی اختلال در طرز تفکر و ادراک انسان به وجود می‌آورد که هرگز نمی‌تواند در موضوعی به صورت خردپسند و واقع‌بینانه داوری کند.
5. بدبینی از بیماریهای سرایت‌کننده است که هم‌نشینان انسان را نیز آلوده می‌سازد.
6. بدبینی نه تنها در روح انسان اثر می‌گذارد، بلکه براساس ارتباطی که میان تن و جان وجود دارد، تن نیز از گزند آن سالم نمی‌ماند، و به قول دانشمند بزرگ عصر ما دکتر کارل: بدبینی و عادت به انتقاد از همه چیز، حتی از قدرت زندگی نیز می‌کاهد، زیرا این عادت منفی روانی روی دستگاه اعصاب "سمپاتیک" و غدد داخلی اثر می‌کند و می‌تواند مبدا اختلالات عملی و حتی عضوی شود.
7. بدگمانیهای بی‌مورد، به همسر و یا شاگرد مغازه و کارگر و خدمتکار منزل، آنان را به خیانت و جنایت می‌کشاند، زیرا کنجکاویهای زیاد ارباب و بزرگ خانه و یا شوهر، بر اثر "تداعی معانی" صور و اشباح خیانت و کارهای زشت را در نظر آنها مجسم می‌سازد و فکر خیانت را در دل آنها احیا می‌نماید و به قول برخی از دانشمندان: نوکرانی که مورد سوء ظن آقا هستند و او پیوسته احتمال می‌دهد که آنان به اثاث خانه دستبردی بزنند، چنین نوکرانی بالاخره دست به دزدی می‌زنند، و به سوی دزدی کشیده می‌شوند.
از این رو، در دین مقدس اسلام، تظاهر به غیرتمندی بی‌مورد و افراطی درباره همسر، مذموم شمرده شده است، زیرا چه بسا افراد پاکی را به ناپاکی بکشاند و درستکار را به نادرستی دعوت نماید، چنان که علی(ع) فرموده است:
"ایاک و التغایر فی غیر موضعه فان ذلک یدعوا الصحیحه الی السقم و البریئه الی الریب
اظهار غیرتهای بی‌مورد، زنان پاک را به ناپاکی و زنان بی‌گناه را به سوی گناه دعوت می‌کند".