نقش حکومت

نقش حکومت و دولتمردان در توسعه و گسترش مهرورزی دکتر سیدصمد آقامیری- فاطمه رمضانی *حکومت تلاش ومجاهدت از جلوه‌هاى دیگر “حکومت علوی” کار و تلاش و مجاهدت وجدیت است. “حکومت علوی”‌در عین زهدورزى و دنیا گریزى و ساده‌زیستى و تشریفات ستیزى حکومت کار و تلاش است. حکومت تولید و پیشرفت و رسیدگى به امور مردم و رفاه جامعه و کاستن از مشکلات مردم است، حکومت مقابله با سستى و بیکارى و مبارزه با جهل و بى‌حالى و سربار زیستن است. حکومت کسى است که درهنگام نبرد، جهاد و تلاش او بسیار سنگین‌تر و والاتر است و در ضرورت پرداختن و رسیدگى به امور مردم و مسائل اجتماعى و حکومت از کار و تلاش باز مى‌ماند. حکومت کسى است که به قول حضرت امام، همان روزى که با او براى خلافت بیعت کردند پس از پایان بیعت بیل و کلنگ خود را برداشت ودنبال کار رفت. حکومت کسى بود که همانند یک کارگر کار مى‌کرد، کلنگ مى‌زد و قنات حفر مى‌کرد. نخلستان آب مى‌داد، زراعت مى‌کرد و درخت مى‌نشاند و حتى شب‌کارى مى‌کرد. از چاه آب مى‌کشید و باغ را سیراب مى‌کرد و حتى کفش پاره خویش را بارها خود تعمیر مى‌کرد و وصله مى‌زد. اینها را نه فقط در دورانى که دست ستم، او را خانه‌نشین کرده بودبلکه پیش از آن و پس از آن حتى در دوره‌اى که زمام قدرت را در دست داشت نیز انجام مى‌داد. “دوم شخص اسلام على‌بن ابى‌طالب علیه السلام ایشان خودش یک کارگر بوده، یعنى قنات حفر مى‌کرده، مى‌رفته قنات مى‌کنده است، آب بیرون مى‌آورد. لکن براى خودش نه، بعد از آنکه بیرون مى‌آمده وقف مى‌کرده براى مستمندان. براى آنها یک نفر کارگر بوده است که براى اعاشه خودش هم کار مى‌کرده و در عین حالى که آن‌طور قنات‌ها را (چندین قنات از ایشان هست) کنده با دست خودش و همان روز (به حسب نقل) همان روزى که بیعت به امامت کردند براى او به خلافت وقتى بیعت تمام شد، همان روز بیل و کلنگ خودش را برداشت، رفت دنبال کار.” روشن است “حکومت علوی” با ویژگى‌هایى که دارد در دوره‌اى که زمام امور مسلمانان را به دست مى‌گیرد مشکلاتش بسیار بیش از زمانى مى‌باشد که دیگران قدرت را به دست‌ گرفته‌اند اما امیرالمومنین(ع) مرد مشکلات و سختى‌هاست. مرد جهاد و تلاش براى انجام وظیفه و پیشرفت و سربلندى اسلام و هدایت بشر و رفاه مادى و ارتقاى معنوى و فرهنگى جامعه است. او حکومت را در دستان با کفایت خویش گرفته است که کار کند و بیشترین دشوارى‌ها را تحمل نماید و سنگین‌ترین بارها را بر دوش گیردتا اقامه عدل کند و اماته باطل تا احکام نورانى خداوند در جامعه حاکم باشد تا مسلمانان در آسایش و امنیت زندگى کنند تا نامسلمانان نیز در امنیت باشند و ستم نبینند. “حکومت علوى ‌حکومت آسایش و رفاه براى زمامداران نبود. حکومت بى‌عارى و مسئولیت‌گریزى نبود. حکومت راحت‌طلبى و در عین حال فزون‌خواهى نبود.” “مشکلات امیرالمومنین سلام‌الله علیه از مشکلات ما بیشتر بوده، گرفتارى آنها از گرفتارى ما بیشتر بوده، آنها از دوستانشان مخالفت مى‌دیدند. این دسته‌اى که قیام کردند در صفین در مقابل حضرت امیر ایستادند و شمشیر کشیدند و به روى حضرت. اینها از دوستان حضرت بودند. مخلصین حضرت بودند. گرفتارى حضرت از مخلصینش شاید بیشتر بود از سایرین.” “حضرت امیر، سلام‌الله علیه در ایام خلافتش بدتر بود برایش و سخت‌تر برایش گذشت تا ایام قبل از خلافت، تا ایامى که زمان رسول‌الله، آن جنگ بود و برجسته‌ترین مرد براى جنگ بود. در زمانى که به خلافت رسیدند گرفتارى‌شان بسیار زیادتر بود،‌براى اینکه آن وقت عهده‌دار یک مسائل بزرگ بودند و غیر از چیزهایى که باید انجام بدهند موونه‌اش کم بود، مع‌ذلک خوب مقاومت کردند واسلام را ترویج کردند.” حکومت علوى حکومت کسى بود که قنات‌ها جارى مى‌ساخت، نخلستان‌ها را آباد مى‌کرد، چون شتران آبکش از چاه آب مى‌کشید، غذا و کمک به محرومان را شبانه بر دوش مى‌کشید و بر در خانه آنها مى‌نشست، در هنگام نبرد بیشترین شمشیر را مى‌زد، به مسئولین و شخصیت‌ها و حتى دشمنانش نامه مى‌نوشت. در شرح وظایف مردم و رشد فرهنگى و فکرى و معرفتى آنان سخنرانى مى‌کرد. خطبه‌هاى جمعه را مى‌خواند، امامت جماعت مى‌نمود، حتى بر ماذنه اذان مى‌گفت. به عیادت بیماران مى‌رفت، به دست خویش حدود الهى را جارى مى‌ساخت، بسیار با یاران و اصحاب خویش به گفتگو و شور مى‌نشست، جلسات مشورتى مى‌گذاشت، شخصا به مشکلات مردم رسیدگى مى‌کرد، حرف‌هاى آنان را مى‌شنید، نامه‌هاى آنان را مى‌خواند، بازرسان آشکار و پنهان خویش را به شهرهاى دیگر مى‌فرستاد، مسائل فقهى و شرعى مردم را پاسخ مى‌گفت، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها را مى‌نگاشت و ارسال مى‌کرد، به حساب بیت‌المال شخصا و مرتبا رسیدگى مى‌کرد و از حیف و میل آن به شدت جلوگیرى مى‌کرد، مقصران را بازخواست مى‌نمود، کجى‌هاى یارانش را همواره یادآور مى‌شد، پند مى‌داد، توبیخ مى‌کرد و تهدید مى‌نمود، صالحان را تشویق مى‌کرد و در فقدان آنان حتى اشک مى‌ریخت. خانه و کاشانه و شهر خود را در پى انجام مسئولیت رها مى‌ساخت، از مکه به مدینه، از مدینه به میادین نبرد، از مدینه به یمن، از یمن به مدینه، از مدینه به مکه، از مدینه به بصره، به کوفه، از کوفه به صفین،‌از کوفه راهى شام در نبرد با طاغیان بنى‌امیه. چه کسى علی(ع) را در شش دهه زندگى‌اش آرام و راحت دیده است. حکومت علوی، حکومت کار و تلاش و خستگى‌ناپذیرى وجهاد و جدیت و بى‌قرارى در انجام وظایف و رسیدگى به امور بود؛ “انسان ببیند که حضرت امیر،سلا‌م الله علیه در زندگى‌اش چه وضعى داشته است،چه خلوصى در زندگى داشته است، چه در زندگى انفرادی، چه در زندگى اجتماعی. انسان تفکر کند بر احوال حضرت امیرسلام‌الله علیه ملاحظه کند که چه زحماتى براى اسلام کشیده است، چقدر زخم خورده است، چقدر رنج برده است، چقدر جنگ کرده است، چقدر تشنگى خورده است، اینها را ملاحظه کند انسان.” نتیجه مهرورزى حکومت علوى در سایه اصلاحات اقتصادی امام علی(ع) طبق برنامه خاص خود از همان لحظه‌هاى اول شروع کار حکومت خود بخش تصمیمات و اقدامات را در چارچوب رسیدگى به وضع بیت‌المال، بازگرداندن اموال به یغما رفته به خزانه عمومی، رفع تبعیض،‌تقسیم در اموال عمومى و غیره که همگى آنها در بهبود معیشت توده مردم و کم شدن درد محرومان تاثیرى مهم داشت به اجرا گذاشت؛ 1- رفع تبعیض از بیت‌المال و برقرارى عدالت در تقسیم اموال عمومی 2- بازگرداندن اموال تاراج شده به خزانه عمومی 3- پیشگیرى از پیدایش ثروتمندان نامشروع جدید 4- تلاش در جهت توسعه و عمران و آبادى زمین 5- تامین اجتماعى اقشار محروم و از کار افتاده رفع تبعیض از بیت‌المال و برقرارى عدالت در تقسیم اموال عمومی در فرداى روز بیعت روز شنبه نوزدهم ذى‌حجه 35 هـ.ق که امام علی(ع) بر فراز منبر قرارگرفت انبوه مردم محروم و مشتاق، نخستین اقدام خلیفه جدید خویش را در کاستن رنج محرومیت و مبارزه با صاحبان ثروت‌هاى بادآورده با گوش خود شنیدند. شاید کسى توقع نداشت با این سرعت نخستین گام در جهت برقرارى قسط انجام پذیرد. پس از حمد و ثناى الهى و ضمن اشاره به ماموریت خویش مبنى بر بازگشت به شیوه روش پیامبر(ص) بانگاهى به اطراف خود فرمود: مبادا مردانى که دنیا آنها را فرو برده و به ثروت‌ها، زمین‌ها، بوستان‌ها، نهرهاى جارى و اسبان تندپا و راهوار و کنیزکان زیبا رسیده‌اند فردا فریاد برآورند (حرمنا ابن ابى طالب حقوقنا) پسر ابوطالب ما را از حقوقمان محروم کرد، مهاجران و انصارى که براى خود مزیتى نسبت به دیگر مسلمانان مى‌بینند بدانند که امتیاز معنوى تنها نزد خداست و با سایر مسلمانان از نظر امتیازها تفاوتى ندارند. همگى بندگان خدایید، دارایى‌ها از آن خداست و میان شما به صورت مساوى تقسیم خواهد شد. با وجود اقدامات اصلاحانه امام، این تلاشها کافى نبود زیرا تنها بسترسازى خوبى را براى رفع محرومیت فراهم مى‌نمود و تنها جنبه دفعى و سلبى داشت، چرا که موانع را از مسیر تلاش آحاد مردم بر مى‌داشت. در حقیقت راهى را که جامعه تاکنون منحرفانه در اثر خطاها و سیاست‌هاى ضددینى نظام سیاسى گذشته پیموده بود به پدیدار آمدن دو گروه برخوردار و محروم از طبقات اجتماعى منتهى شده بود، در پرتو اجراى برنامه هاى سه‌گانه بالا کور گردید و سیر و حرکت جامعه به سوى صراط مستقیم اهداف عالیه اسلامى باز شد. نظامى که توسط امیرالمومنین(ع) بنیانگذارى شده بود مهمترین ماموریت و وظیفه خود را در کاستن رنج مستمندان مى‌دید و به قاطعیت بر این باور بودکه مبارزه با فقر و پرداختن حقوق مادى و اجتماعى مردم وظیفه دینى والى است که نمى‌تواند در برابر آن ساکت باشد و از آن شانه خالى کند. چنان‌که حضرت امیر(ع) در بخشى از خطبه شقشقیه فرمود: “قسم به کسى که دانه را شکافت و انسان را آفرید، اگر حضور مردم براى بیعت نبود و حجت با یافتن ناصر تمام نمى‌شد واگر نبود پیمانى که خداوند متعال از عالمان گرفته است که در برابر پرخورى و شکمبارگى ستمگران و گرسنگى و بى‌رمقى ستمدیدگان آرام ننشیند، ریسمان خلافت را رها مى‌کردم و آغاز و پایانش را یکسان مى‌انگاشتم و چون گذشته خود را کنار مى‌کشیدم و شما دانسته‌اید که این دنیاى شما از عطسه بز ماده نزد من کم‌ارزش‌تر است.

روزنامه رسالت