تقريب مذاهب اسلامي يکي از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي تمدن اسلامي است که يکي از سازوکارهاي آن وحدت تمامي مسلمانان در برابر دشمنان قسم‌خورده و استکبار جهاني است. نگارنده در مطلب حاضر در مقام تبيين چگونگي تقريب و ايجاد وحدت و همگرايي مسلمانان نسبت به تمدن اسلامي و مقابله با دشمنان در هفته مبارک وحدت است که اينک تقديم خوانندگان محترم مي‌گردد.
***
وحدت اسلامي کار و وظيفه‌اي است گوياي يک هدف ايدئولوژيک، در دوره‌اي مقدس و در عين حال همه‌جانبه و داراي ابعاد متعددي که مجموعه‌اي از شرايط و زمينه‌هاي خاص تاريخي و اجتماعي سبب شده است تا دچار نوعي محدوديت مفهومي شود.
وحدت اسلامي که در اصل تعبيري جامع، شامل همه جنبه‌هاي اسلامي، فرهنگي، سياسي، اجتماعي و مانند آن در زندگي است، به اصطلاحي تبديل شده است که تنها بعد مذهبي و پيوندهاي مذهبي ميان مسلمانان را دربر مي‌گيرد.
وحدت سياسي از منظر ساختار داخلي دولت و روابط مسلمانان، وحدت اجتماعي در سطح روابط ملي و قومي و نيز وحدت فرهنگي در بعد انديشه و ابعاد مختلف آن در زندگي نوين، همگي ضرورت‌هايي اساسي به شمار مي‌روند.
سرزمين جهان اسلام داراي مساحتي بيش از 35 ميليون کيلومتر و جمعيت بيش از يک ميلياردي است که مرگ در راه خدا را سعادت مي‌دانند و همچنين وجود يکصد بندر استراتژيک بر سواحل درياها و اقيانوس‌هاي مختلف است و بر بخش عمده منابع نفتي، مس، اورانيوم و مانند آن در جهان کنترل دارد.
وحدت به معناي تقريب
نقطه مشترک همه جريان‌هاي تقرب‌گرا اين است که اين نظريه نه براساس مفهوم وحدت بلکه براساس مفهوم تقريب بنا شده است، چون واقع‌گرايي آنان را ملزم ساخته است تا هدفي را دنبال کنند که قابل دسترسي باشد، نه آن‌که دنبال امري باشد که تحقق آن به اين راحتي قابل تصور نمي‌باشد.
وحدت به معناي يکي شدن و ذوب شدن در يکديگر اما تقريب به معناي نزديکي است.
مخالفين اتحاد مسلمين براي اينکه از «وحدت مسلمين» مفهومي غيرمنطقي و غيرعملي بسازند آن را به نام «وحدت مذهبي» توجيه مي‌کنند، تا در قدم اول، با شکست مواجه گردد.
هرگز هيچ يک از اهالي تقريب قائل به وحدت به اين معني خاص نيست.
منظور از وحدت مسلمين حصر مذاهب به يک مذهب نيست بلکه منظور متشکل شدن مسلمين است در يک صف، در برابر دشمنان مشترکا‌تشان و نه ذوب مذاهب در يکديگر است.
تقريب در بين نظرات گوناگون
بحث تقريب مذاهب به معناي همزيستي مسالمت‌آميز ميان مذاهب با حفظ عقايد هر مذهب توام با احترام به مذهب ديگر براساس تکيه بر اشتراکات از همان ابتداي ظهور اسلام مطرح بوده است چنانکه مناظرات و همسايگي مسلمانان با يهود و نصارا را از صدر اسلام شاهد هستيم.
وحدت بر دو نوع است:
1- وحدت خاص - وحدت عام
وحدت خاص چيست؟
وحدتي که داخل حوزه اسلام و در مقابل استکبار جهاني است.
وحدت عام چيست؟
وظيفه انقلابيون جهان است که هيچ ارتباطي به مذهب ندارد، اين وحدت مسئله‌اي است انساني نه ديني. هر انسان آزاده‌اي از هر دين و مذهب و آييني بايد در مقابل ظلم و استبداد و استعمار جهاني و امپرياليسم ضدبشر مقاومت کند و اين نياز به وحدت دارد.
امروزه وحدت اسلامي، کابوسي است که خواب خوش استکبار جهاني را پريشان کرده است و بر وحشتش مي‌افزايد.
وحدت در نگاه قرآن
قرآن کريم در سوره آل‌عمران آيه 103 مي‌فرمايد: «و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا» همگي به ريسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسيله وحدت) چنگ بزنيد و پراکنده نشويد.
اين آيه قرآني که بنياد عقايد جامعه‌سازي قرآني بر آن استوار است، شامل يک امر است «اعتصموا» و شامل يک نهي است و آن «لاتفرقوا» است. امر وارده در اين آيه اتحاد و تمسک به قرآن را بر مسلمين واجب مي‌کند و هرکاري و اقدامي که مقدمه تحقق اين واجب باشد، بالطبع واجب مي‌شود. از طرف ديگر بايد براي جلوگيري از تفرق که به نص صريح قرآن نهي شده است و حرام قطعي گشته است و حذف کردن عوامل تفرق‌زا، از آن‌جا که مقدمه واجب هستند، واجب است.
وحدت‌هاي غيرحقيقي و بي‌ريشه
قرآن کريم در آيه 63 و 64 سوره انفال در نفي دروغين انواع وحدت، وحدتي که زير عنوان «وحدت فيزيکي و منافع مادي» مي‌گنجد، به وحدت حقيقي اشاره مي‌کند از جمله وحدت‌هاي دروغين عبارتند از:
- وحدت براساس منافع سياسي
- وحدت برپايه قوميت
- وحدت براساس تعصبات قبيله‌اي
- وحدت براساس عامل جغرافيايي
- وحدت براساس تاريخ مشترک
- وحدت براساس منافع طبقاتي
قرآن کريم هيچ‌کدام از انواع وحدت را عامل قاطع پيروزي نمي‌داند، اما فقط يک وحدت است که عامل قاطع پيروزي مي‌داند و آن «وحدت دل‌ها» است.
منشور وحدت
امروزه منشور وحدت «خداي يگانه، رسول مکرم اسلام، قرآن، کعبه، حج، نماز و...» ملاک‌هاي عملي و نظري مناسب براي تقريب مذاهب است.
وحدت و تقريب پيش‌زمينه تشکيل امت اسلامي
ملاک وحدت در تمدن اسلامي ربوبيت خدا است و در اين بين ربوبيت اومانيستي و فرعوني کنار مي‌رود، بنابراين وحدت ميان فرق اسلامي مسئله‌اي حياتي، ضروري است و ارزش آن به ويژه در دنياي امروز و شرايط فعلي جهان غير قابل انکار است. با توجه به اينکه جامعه اسلامي هر روز رو به پيشرفت است و اين طبيعي است که با هر پيشرفتي در هر جامعه‌اي دشمنان آن‌ها نيز بيکار نمي‌نشينند و تلاش مي‌کنند با ايجاد تفرقه و از بين بردن وحدت در بين مسلمين، تمدن اسلامي را که از نظر خود غربي‌ها در سه تمدن اوليه موجود در جهان است از بين مي‌برند.
مفهوم تمدن
تمدن به معناي وابستگي به شهر است و خروج از مرحله باديه‌نشيني است و با فرهنگ تفاوت دارد. هر جامعه‌اي ممکن است تمدن نداشته باشد اما فرهنگ را همه دارند.
مفهوم تمدن‌سازي نوين اسلامي عبارت است از:
اين مفهوم پيشرفت همه جانبه مظاهر مادي و معنوي مسلمانان در دو بخش ابزاري و سخت‌افزاري، از قبيل علم، اختراع، اقتصاد، سياست، اعتبار بين‌المللي و... و بخش نرم‌افزاري تمدن اسلامي، به عنوان حاکميت «سبک زندگي اسلامي» در همه مظاهر زندگي. مقام معظم رهبري در چشم‌انداز آينده انقلاب اسلامي هدف نهايي نظام اسلامي، ايجاد امت واحد اسلامي و تمدن اسلامي جديد.... است. (بيانات مورخ 1390/6/26) شکل‌گيري تمدن نوين اسلامي بايد با توجه به «مباني مشترک تمامي مذاهب اسلامي» و نه ايران شيعي باشد. تربيت عقلاني، اخلاقي، و قانوني هدف بعثت نبي‌مکرم اسلام است که زندگي آسوده و رو به کمال انسان تمدن نوين اسلامي و تشکيل امت واحده اسلامي به آن‌ها نيازمند است. (بيانات مورخ 1388/4/29)
تمدن نوين اسلامي داراي دو بخش است:
الف) بخش ابزاري يا سخت‌افزاري که شامل نمودهاي پيشرفت مي‌شود؛ از قبيل: علم، اختراع، اقتصاد، سياست، اعتبار بين‌المللي و نظاير آن.
ب) بخش نرم‌افزاري حقيقي و اساسي تمدن اسلامي که شامل حاکميت «سبک زندگي اسلامي» در تمام مظاهر زندگي و حيات مسلمانان است.
تحقق هر دو بخش در تمدن نوين اسلامي ضروري است. (بيانات ايشان در جمع دانشجويان، دانش‌آموزان و ساير جوانان خراسان شمالي، مورخ 1391/7/23)
وجود يک تمدن ديني بدون جامعه ديني محقق نخواهد شد و بعد بدون جامعه ديني دولت ديني هم محقق نخواهد شد. دولت قسمت عمده يک نظام را تشکيل مي‌دهد، در نتيجه بدون وجود دولت ديني فرض نظام ديني محال است و در آخر هم بدون ايجاد يک انقلاب تغيير در اصل نظام ايجاد نمي‌شود.
امروز مولفه اصلي در حرکت به سمت تمدن اسلامي قطعا وحدت اسلامي است و جامعه و امت تشکيل نمي‌شود جز با وحدت اسلامي همه مسلمانان در برابر دشمنان قسم‌خورده اسلام.
روزنامه کيهان
تاريخ انتشار: سه شنبه 14 آذر ماه