اشاره: نوشیدن مشروبات الکلی که در فقه اسلام و حقوق جزای ایران «شرب مسکر» یا «شرب خمر» نامیده می‌شود، حرام و مشمول مجازات حدّ (مجازاتی که کمیت و کیفیت آن در شرع معین شده است.) خداوند در آیه 219 سوره بقره می‌فرماید: «ای پیامبر، از تو درباره حکم خمر و قمار می‌پرسند؛ بگو در این دو گناه بزرگی است و منافعی برای مردم، لیکن گناه آنها بزرگتر از نفعشان است.»
همچنین در آیه 90 سوره مائده آمده است: «ای اهل ایمان، شراب و قمار و بت‌پرستی و تیرهای گروبندی (که رسمی در زمان جاهلیت بود) همه پلید و از عمل شیطان هستند، البته از آن دوری کنید شاید که رستگار شوید.»
موجبات حدّ مسکر
خوردن مسکر موجب حد است، اعم از آنکه کم باشد یا زیاد، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به حدی که آن را از مسکر بودن خارج نکند. «فقاع» (آب جو) هم در حکم شراب است گرچه مست‌کننده نباشد و خوردن آن موجب حد است. البته خوردن آب انگوری که خود به جوش آمده یا به وسیله آتش یا آفتاب و مانند آن جوشانیده شده است، حرام است، اما موجب حد نیست.از امام صادق(ع) نقل شده است که پیامبراکرم(ص) در خطبه‌ای فرمودند: «ای مردم، بدانید به درستی که هر مسکری حرام است؛ بدانید چیزی که زیادش مسکر باشد، کمش نیز حرام است.»
شرایط حدّ مسکر
حدّ مسکر بر کسی ثابت می‌شود که بالغ، عاقل و مختار و آگاه به مسکر بودن و حرام بودن آن باشد. بنابراین در صورتی که شراب خورده مدعی جهل به حکم یا موضوع باشد و صحت دعوای وی محتمل باشد، محکوم به حد نخواهد شد. البته هرگاه کسی بداند که خوردن شراب حرام است و آن را بخورد، محکوم به حد خواهد شد گرچه نداند که خوردن آن موجب حد است.
امام صادق(ع) می‌فرماید: «اگر کسی مسلمان شد و سپس مرتکب شرب خمر یا زنا یا رباخواری شد، پیش از آنکه حلال و حرام برای او تبیین شده باشد و او جاهل باشد، من بر او حد جاری نمی‌کنم.»
هرگاه کسی مضطر شود که برای نجات از مرگ یا جهت درمان بیماری سخت به مقدار ضرورت شراب بخورد محکوم به حد نخواهد شد. در دلیل این مساله به آیه 173 سوره بقره استناد شده است که خداوند می‌فرماید: «پس هرکس به خوردن آنها محتاج شود در صورتی که به آنها تمایل نداشته باشد و از اندازه سدّ رمق هم تجاوز نکند، گناهی بر او نخواهد بود که به قدر احتیاج صرف کند.»
ادله اثبات شرب مسکر
هرگاه کسی دو بار اقرار کند که شراب خورده است، محکوم به حد می‌شود. البته اقرار در صورتی نافذ است که اقرارکننده بالغ، عاقل، مختار و دارای قصد باشد.در صورتی که طریق اثبات شرب خمر شهادت باشد، فقط با شهادت دو مرد عادل ثابت می‌شود. هرگاه یکی از دو مرد عادل شهادت دهد که شخصی شراب خورده است و دیگری شهادت دهد که او شراب را قی کرده است، حد ثابت می‌شود.در شهادت به شرب مسکر لازم است از لحاظ زمان یا مکان و مانند آن اختلافی نباشد ولی در صورتی که یکی به شرب اصل مسکر و دیگری به شرب نوعی خاص از آن شهادت دهد، حد ثابت می‌شود. بنابراین اگر دو شاهد درباره جزئیات ماجرا به صورتی متفاوت شهادت دهند، مثلاً یکی بگوید: فقاع نوشید و دیگری بگوید: شراب نوشید و یا یکی بگوید: در بازار نوشید و دیگری بگوید: در خانه نوشید، شرب خمر او ثابت و حد بر او جاری نمی‌شود و همچنین است اگر یکی شهادت دهد به این که فلانی با علم به حرمت‌شراب نوشید و دیگری بگوید: او در حالی که جاهل به حکم بودشراب نوشید.اما اگر یکی به طور مطلق شهادت دهد و بگوید: فلانی مسکر نوشید و دیگری آن را مقید کند به خمر و بگوید: اوخمر نوشید، علی‌الظاهر حد بر اوثابت می‌شود.
باید توجه داشت اقرار یا شهادت در صورتی موجب حد می‌شود که احتمال عقلایی بر معذور بودن خورنده مسکر در بین نباشد.
مجازات شرب مسکر
حد شرب مسکر برای مرد و یا زن 80 تازیانه است. فقهای شیعه در کتاب‌های خود به این مساله تصریح دارند. غیرمسلمان هم فقط در صورت تظاهر به شرب مسکر به 80 تازیانه محکوم می‌شود.
بنابراین اگر کافر شراب راعلنا بنوشد حد دارد واگر پنهانی بنوشد حد ندارد، همچنان که اگر در کلیسا و معبد خود بنوشد حدندارد. از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «علی (ع) در مورد یهودیان و نصرانی‌ها اگر شربخمر وشرب مسکررا در یکی از شهرها به صورت آشکار مرتکب می‌شدند 80 ضربه تازیانه حد جاری می‌کرد.»
علمای اهل سنت هم غالباً مجازات شرب خمر را 80 تازیانه می‌دانند و البته گروه اندکی از آنها معتقد به 40 تازیانه هستند.
باید دانست که هرگاه مسلمانی متجاهراَ و به نحو علن در اماکن، معابر و مجامع عمومی مشروبات الکلی استعمال کند، علاوه بر اجرای حد شرعی شرب خمر، به دو تا شش ماه حبس تعزیری محکوم می‌شود. همچنین هر کس به ساختن، تهیه، خرید، فروش، حمل و عرضه‌ی مشروبات الکلی مبادرت کند به 6 ماه تا دو سال حبس محکوم می‌شود و نیز هر شخصی که بر اثر ترغیب و تطمیع ونیرنگ، وسایل استفاده از مشروبات الکلی را فراهم کند درحکم معاون شرب مسکرات محسوب می‌شود و به تازیانه تا 74 ضربه محکوم می‌شود.
کیفیت اجرای حد شرب مسکر
مرد را در حالی که ایستاده باشد و پوشاکی غیر از ساتر عورت نداشته باشد و زن را در حالی که نشسته و لباس‌هایش به بدن او بسته باشد تازیانه می‌زنند. البته تازیانه رانباید به سر وصورت و عورت محکوم زد.همچنین حد وقتی جاری می‌شود که محکوم ازحال مستی بیرون آمده باشد.
شرایط عفو
هرگاه کسی که شراب خورده است قبل از اقامه شهادت شهود توبه کند، حد از او ساقط می‌شود ولی توبه بعد از اقامه شهادت موجب سقوط حد نیست. همچنین هرگاه کسی بعد از اقرار به خوردن مسکر توبه کند، قاضی می‌تواند از ولی امر تقاضای عفو کند یا حد را بر او جاری کند. بنابراین توبه پیش از ثبوت شرب خمر موجب اسقاط است چه دلیل اثبات شهود باشد و چه اقرار.