26 اردیبهشت 1396, 23:46
استفاده نيكوتر و بيشتر از زندگى و جلوگيرى از هدر رفتن سرمايه و استعداد، نيازمند برنامه‌ريزى دقيق و رعايت نظم در تمامى فعاليت‌هاست. فردى كه براى اوقات شبانه روز خود برنامه‌اى تنظيم كرده، كارهاى شخصى و اجتماعى‌اش را در زمان مورد نظر انجام مى‌دهد، بهره بيشترى را از آن خود و ديگران خواهد ساخت. عالم بر پايه نظم استوار است. هر پديده‌اى در دستگاه آفرينش جاى خاصى داشته و نقش ويژه‌اى را عهده‌دار است. كرات آسمانى با سرعتى حساب‌شده و دقيق، در مدار معينى حركت مى‌كنند، فصل‌هاى سال و شب و روز با نظم شگفت‌آورى در پى هم مى‌آيند و هر چيزى به اندازه و كيفيت مناسبى آفريده شده است. خداوند مى‌فرمايد: انَا كُلَ شَىْ‌ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ. ما همه چيز را به اندازه آفريديم. حضرت على (ع) در ضمن وصيتنامه‌اى خطاب به دو فرزند بزرگوارش امام حسن و امام حسين عليهما السلام مى‌فرمايد: اوُصيكُما وَ جَميعَ وَلَدى وَ اَهْلى وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتابى بِتَقْوَى اللَهِ وَنَظْمِ اَمْرِكُمْ. شما و همه فرزندانم و هر كس كه نامه‌ام بدو رسد را، به ترس از خدا و نظم در كارهايتان، سفارش مى‌كنم.
اسلام به عنوان دينى جامع و جهانى، بر برنامه‌ريزى در زندگى فردى و اجتماعى پيروانش تأكيد كرده، به آنان سفارش مى‌كند كه تمامى كارهاى خود را طبق برنامه و به طور منظم انجام دهند و از بى‌نظمى بپرهيزند. در همين زمينه، مهم‌ترين احكام و مقررات خود را با نظم حاكم بر جهان، هماهنگ ساخته، مسلمانان را به رعايت دقيق آن فراخوانده است، تا آن جا كه آنان بايد اوقات نمازهاى روزانه را با توجه به گردش منظم منظومه شمسى و حركت زمين تعيين كنند، طورى كه (براى مثال) اگر نماز ظهر را حتى يك دقيقه پيش از رسيدن نيم‌روز يا نماز صبح را پيش از طلوع فجر اقامه كنند، از ايشان پذيرفته نيست. آغاز و پايان ماه مبارك رمضان نيز بايستى از گردش اعجاب‌برانگيز و دقيق كره ماه بر گِرد زمين مشخص شود و آغاز و پايان روزه نيز با طلوع فجر و مغرب هماهنگ گردد. حج، اين فريضه بزرگ عبادى، سياسى در موسمى خاص از سال و در مكانى معين اجرا مى‌شود. هر يك از آداب نمازهاى جمعه و جماعت با نظم و انضباط ويژه‌اى به جا آورده مى‌شود و در رفت و آمدها، وعده‌ها، ملاقات‌ها، تعليم و تعلم‌ها و در يك كلام در تمامى شئون زندگى، بايد پايبند به نظم بود و با جديت هر چه بيشترى آن را به اجرا درآورد.
نظم و انضباط در كارها، آثار و بركات فراوانى براى فرد و جامعه در پى دارد كه برخى از آنها عبارتند از: ?. بهره‌گيررى بيشتر از زندگى: استفاده نيكوتر و بيشتر از زندگى و جلوگيرى از هدررفتن سرمايه و استعداد، نيازمند برنامه‌ريزى دقيق و رعايت نظم در تمامى فعاليت‌هاست. فردى كه براى اوقات‌شبانه روز خود برنامه‌اى تنظيم كرده، كارهاى شخصى و اجتماعى‌اش را در زمان مورد نظر انجام مى‌دهد، بهره بيشترى را از آن خود و ديگران خواهد ساخت.
?. نتيجه‌بخشى كارها: حاكم‌كردن نظم و انضباط در كارها، موجب مى‌شود كه هركارى بجا و به موقع انجام پذيرفته، نتيجه‌بخش و سودمند باشد. فردى كه در جلسات، سخنرانى‌ها، رفت و آمدها، وعده‌ها و... نظم را رعايت مى‌كند، فعاليت‌هايش از نتيجه برتر و بيشترى برخوردار خواهد شد. اميرمؤمنان (ع) با توجه به تأثير نظم در نتيجه‌بخشى كارها، بر انجام اين امور روزانه در وقت خود سفارش كرده، مى‌فرمايد: وَ اَمْضِ لِكُلِ يَوْمٍ عَمَلَهُ، فَإِنَ لِكُلِ يَوْمٍ ما فيهِ. كار هر روز را در همان روز انجام ده (و آن را به روز بعد موكول مكن)؛ زيرا براى هر روز كار خاصى است كه مجال انجام عقب‌افتادگى‌ها را نمى‌دهد.
?. تنظيم افكار: از جمله عوامل مؤثر در نظم فكرى انسان، رعايت نظم در رفتار فردى و اجتماعى است. كسى كه در تمامى كارهايش پايبند به نظم است، افكار گوناگونش نيز از يك طبقه‌بندى و تنظيم خاصى برخوردار شده، با داشتن اين ويژگى برجسته و پسنديده، پله‌هاى رشد و كمال را شايسته‌تر و سريع‌تر طى خواهد كرد.
?. جلوگيرى از اتلاف عمر ديگران: كسى كه در زندگى خود منظم است و كارهايش را بر اساس يك برنامه‌ريزى حساب شده انجام مى‌دهد، در برخورد با ديگران نيز نظم را رعايت كرده، از تلف‌شدن وقت و عمر آنان جلوگيرى مى‌كند، زيرا با اجراى نظم و سامان دادن فعاليت‌هايش، موجب خواهد شد كه ديگران در مدت زمانى كه با او هستند، بيشترين بهره را برده، عمرشان پربارتر گردد.
?. الگو بودن براى ديگران: فردى كه زندگى، رفتار و حتى فكرش را منظم كرده و به اين ويژگى پسنديده، آراسته شده است، الگوى مؤثرى براى ديگران بوده، از همين راه آنان را به اجراى نظم و انضباط در كارها وا خواهد داشت.
همان اندازه كه نظم و انضباط سرمنشأ آثار و بركاتى است، بى‌نظمى نيز پيامدها و نتايج ناهنجارى دارد كه برخى را به اختصار برمى‌‌شماريم:
?.خدشه‌دارشدن شخصيت اجتماعى: از جمله عواملى كه شخصيت اجتماعى انسان را تحت‌الشعاع قرار داده، آن را خدشه‌دار مى‌كند، بى‌نظمى در كارها و در برخورد با ديگران است، زيرا افراد جامعه به روشنى درمى‌يابند كه فرد بى‌انضباط و نامنظم، موجب هرج و مرج در كارها و هدررفتن وقت و عمر آنان شده، از پيشرفت و ترقى‌شان جلوگيرى مى‌كند. به همين دليل او را از بين خود رانده، برايش ارزش چندانى قائل نمى‌شوند. از اين‌روست كه على (ع)، خدشه‌دارشدن آبرو و شخصيت اجتماعى را موجب پستى و حقارت مى‌داند: «مَنْ بَذَلَ عِرْضَهُ ذَلَ». كسى كه به آبرويش بى‌اعتنايى كند، پست مى‌گردد.
?. پايمال‌شدن حقوق ديگران: رعايت‌نكردن نظم، موجب پايمال شدن حقوق افراد و ستم بر آنان است. كسى كه كارهاى مردم را به تأخير مى‌اندازد وبه بعضى اجازه مى‌دهد كه ساعت‌ها وقتش را بگيرند، در نتيجه فرصت ملاقات با ديگران و انجام كارشان را از دست مى‌دهد و نمى‌تواند به موقع جهت تدريس در كلاس درس، جهت انجام كار در محل كار و غيره حضور يابد. چنين فردى به دليل بى‌نظمى در كارها، حقوق ديگران را پايمال كرده و به آنان ستم روا داشته است. اميرمؤمنان (ع) بى‌توجهى به حقوق ديگران را از جمله دلايل تنهايى و بى‌ياورى انسان معرفى مى‌كند: مِنْ دَلائِلِ الْخِذْلانِ الْإِسْتِهانَةُ بِحُقُوقِ الْإِخْوانِ. از دلايل [تنهايى و] دورى انسان از ديگران، سبك‌شمردن حقوق برادران دينى است و امام صادق(ع) آن را موجب پستى و خوارى انسان مى‌داند: تَرْكُ الْحُقُوقِ مَذَلَه. پايمال‌كردن حقوق ديگران سبب خوارى انسان است.
?.هدررفتن سرمايه‌ها: از بين رفتن امكانات مادى نيز يكى از پيامدهاى بى‌نظمى است. به عنوان نمونه، اگر كسى براى برگزارى يك مراسم مهمانى، امكانات و غذاى فراوان تهيه كند ولى به دليل بى‌برنامگى و سهل‌انگارى مهمان‌ها را به موقع از برنامه خود مطلع نسازد و مراسم بدون حضور بيشتر آنان برگزار شود، هزينه و امكانات او هدر خواهد رفت و زحماتش بى‌نتيجه خواهد ماند. همچنان كه عدم رعايت نظم در يك برنامه مهمانى موجب بر باد رفتن سرمايه و زحمات ميزبان مى‌شود، در سرمايه‌گذارى‌هاى بزرگ و كوچك اجتماعى نيز عدم رعايت نظم مى‌تواند خسارت‌هاى سنگين به بار آورد. امام على (ع) با توجه به تأثير بى‌برنامگى و بى‌نظمى در از دست‌دادن سرمايه‌هاى مادى، مى‌فرمايد: سوُءُ التَدْبيرِ مِفْتاحُ الْفَقْرِ. بى‌برنامگى [و بى‌نظمى در كارها] كليد فقر و تهيدستى است.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان