کلمات کلیدی :مفهوم انتظار، وظايف منتظران، انتظار فرج، فيوضات حضرت
نویسنده:غلامرضا خليليان
وظایف منتظران
چقدر زیباست خورشید هنگامی که در سینه آسمان پرتو افشانی می‌کند و نور امید و گرمای حیات و نشاط را به دلها می‌پاشد. صفا، صمیمیت و مهر را در جانها می‌‌دمد، ولی در این هنگام با همه لطف و عظمتش مورد بی‌مهری همگان قرار گرفته و کسی به آن توجه نمی‌کند.
اما چقدر غم‌انگیز است غیبت خورشیدی که سالیان سال است که غایب شده و هیچ کس نمی‌داند کی ظهور می‌کند.
خورشیدی که فروزنده تمام هستی و نور دهنده خورشید درخشان آسمان و معنا دهنده نور و روشنایی است آن زیبایی که تمام زیباییهای جهان به خاطر وجود او موجودند و اگر او نباشند در لحظه‌ای درهم بپیچند و نسیت و نابود شوند. او که تمام ظلمها و ظلمتها را پایان می‌دهد. و حکومت‌های زر و زور و تزویر را در هم می‌پیچد. بسیاری ادعا می‌کنیم که منتظر راستین اوییم. بسیاری هم برای فرج آن یار غایب دعا می‌کنند؛ ولی او پس از چندین قرن هنوز نیامده است!
اشکال از کجاست؟ آیا از جانب خداست که فیض محض است! و یا از جانب خود امام؟ هرگز! هر چه اشکال هست در ماست و ادعای ما که انتظار واقعی نداریم و منتظر واقعی نیستیم. باید ببینیم انتظار واقعی چیست؟ که منتظر واقعی چه وظایفی را نسبت به مولا و سرور خود دارد.
مفهوم انتظار
انتظار یعنی چشم به راه بودن برای آمدن فرد غایب و یا توقع تحقق یک آرزو. وقتی عزیز ما غایب است و ما چشم به راه او؛ اینگونه نیست که بنشینیم و دست روی دست بگذاریم، بلکه باید برخیزیم و خود و خانه خود را برای استقبال از او آماده کنیم. هر قدر مهمان عزیزتر باشد، ما باید آمادگی بیشتری برای استقبال از او کسب کنیم و کارهای بیشتری انجام دهیم. و وقتی فرد منتظر، مصلح کل جهان حضرت حجت ابن الحسن امام زمان (عج) باشد، طبیعتاً وظایف منتظران گسترده‌تر خواهد بود.
اهمیت انتظار فرج
از نظر عقلی درباره اهمیت و فضیلت انتظار فرج و ثواب منتظر و فضایل منتظران راستین حضرت بقیة الله الاعظم (عج) روایات بسیاری وارد شده است. در بعضی از آنها، انتظار فرج از بزرگترین اعمال و عبادات شمرده شده است. امام رضا (ع) از پدرانش نقل می‌فرماید که پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«افضل اعمال امت من، انتظار فرج خداوند عزوجل است». [1]
حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند:
«منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید به درستی که خوشایندترین اعمال نزد خداوند عزوجل، انتظار فرج است»[2]
امام صادق (ع) می‌فرمایند:
«اگر کسی از شما (شیعیان) بمیرد در حالی که منتظر امر فرج امام مهدی (عج) باشد، همانند کسی است که در کنار قائم (عج) و در خیمه‌اش بوده است»
سپس اندکی درنگ کرد و فرمود:
«نه بلکه مانند کسی است که در کنار حضرت جنگیده و شمشیر زده است».
سپس فرمود:
«نه به خدا قسم، بلکه مثل کسی است که در کنار رسول خدا (ص) به شهادت رسیده باشد.»[3]
اما از نظر عقلی، نشاط و پویایی بشر در زندگی فردی و اجتماعی، مرهون نعمت امید و انتظار است و اگر امید و انتظار از انسان و جامعه رخت بربندد؛ ادامه زندگی برای بشر، بی‌روح، بی‌معنا و بی‌لذت خواهد بود. در اهمیت انتظار همین بس که دشمنان، آن را مانع تسلط خود بر مسلمانان برشمرده‌اند. مثلا "میشل فوکر" و "کلر بریر" در بحث مبارزه با تفکر مهدی یاوری ابتدا قیام امام حسین (ع) و بعد انتظار امام زمان (عج) را دو عامل مهم پایداری شیعه معرفی می‌کنند. در کنفرانس تل آویر نیز افرادی مثل "برنارد لوییس"، "مایکل ام‌جی"، "جنشر"، "برونیرگ" و... بر این نکته تکیه فراوان داشته‌اند.[4]
فیوضات حضرت نسبت به ما
برای درک بهتر و عمیقتر وظایف خود نسبت به حضرت بقیة الله الاعظم (عج) و انگیزه بیشتر برای انجام آنها باید فواید و فیوضات وجود آن حضرت را نسبت به خویش درک کنیم. حقوق آن بزرگوار بر ما بسیار، و الطاف و مراحمش بیرون از شمار است.
1- نعمت وجود و هستی: خداوند به برکت وجود آن حضرت ما و هر موجودی را آفرید و اگر او نبود؛ خداوند هیچ کس و حتی زمین و افلاک را خلق نمی‌فرمود.[5]
2- نعمت بقا در دنیا: در احادیث بسیاری آمده است:
«اگر حجت نبود، زمین اهل خود را فرو می‌برد»[6]
3- نعمت رزق و روزی: در زیارت ارزشمند جامعه کبیره چنین می‌خوانیم:
[ای ا‌مامان بزرگوار] خداوند به سبب شما آغاز کرد و به سبب شما پایان می‌دهد و به سبب شما باران را فرو می‌فرستد و به شما آسمان را نگه داشته است از این که بر زمین فرو ریزد جز به اراده او»
4- هدایت‌های معنوی و باطنی امام: اساسی‌ترین هدف امام، هدایت انسان‌هاست که غیبت ایشان هرگز این وظیفه مهم را ساقط نخواهد کرد. او با تأثیر بر قلب انسانهای لایق آنچه را لازم است در جوامع انسانی القا می‌کند.
5- حفظ و نجات شیعیان از گرفتاری‌ها و شر دشمنان: در توقیع حضرت که برای «شیخ مفید» صادر شده فرموده است:
«انا غیر مهملین لمراعاتکم ولا ناسین لذکرکم ولولا ذلک لنزل بکم الأواء واصطلمکم الاعداء»
مادر رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم که اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‌آمد و دشمنان، شما را ریشه کن می‌کردند.[7]
پس از دانستن قطره‌ای از اقیانوس برکات و فیوضات وجود آن حضرت می‌فهمیم که قادر نیستیم حتی گوشه‌ای از آنها را جبران و قدردانی و سپاسگذاری کنیم؛ ولی به هر حال عقل حکم می‌کند به اندازه توان خود در این راه بکوشیم.
وظایف ما نسبت به امام زمان (عج):
1- شناخت امام زمان (عج): پیامبر اکرم (ص) فرمود:
«من مات ولم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة»
هر کس بمیرد در حالی که امام زمان خویش را نمی‌شناسد به مرگ جاهلی مرده است.[8]
2- محبت به او به طور خاص: در وجوب محبت به همه ائمه معصومین (علیهم‌السلام) و اینکه دوستی ایشان بخشی از ایمان و شرط قبولی اعمال است، تردیدی نیست؛ ولی در اهتمام به محبت مولایمان حضرت حجت (ع) تأکید بسیار بیشتری شده است. خداوند در شب معراج به پیامبر (ص) فرمود:
«ای محمد! او را دوست بدار که من او و محبت او را دوست دارم».[9]
3-دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان آن حضرت؛
4- پرهیزکاری و رعایت تقوای الهی: پروای الهی در همه زمان‌ها واجب و لازم است؛ ولی در دوران غیبت به خاطر شرایط خاص، اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که عوامل فروانی دست به هم داده تا انسان‌ها را به بیراهه کشانده گمراه سازند. امام صادق (ع) فرمودند:
«همانا برای صاحب الامر غیبتی هست، پس بنده، تقوای الهی پیشه نماید و به دین او چنگ بزند»[10]
امام عصر (عج) نیز با توجه به ناگهانی بودن امر ظهور می‌فرماید:
«پس هر یک از شما باید آنچه را که موجب دوستی ما می‌شود پیشه خود سازد و از هر آنچه موجب خشم و ناخشنودی ما می‌گردد دوری گزیند زیرا فرمان ما به یک باره و ناگهانی فرا می‌رسد». [11]
5- دعا برای تعجیل فرج آن حضرت: دعا برای این امر، علاوه بر تعجیل در فرج، برکات و نتایج زیادی دارد از جمله: گشایشی کار خود دعا کنندگان. حضرت ولی عصر (عج) می‌فرماید:
«اکثروا الدعاء به تعجیل الفرج فان ذلک فرجکم، برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید که این فرج شماست».[12]
زیاد شدن نعمت‌ها، دعای حضرت ولی عصر (عج) در حق دعا کنند و شفاعت وی در قیامت.
مصنف محترم کتاب مکیال المکارم نود فایده را برای دعای بر تعجیل فرج ذکر و شرح می‌فرماید.
6- انتظار و یاد شبانه‌روزی: امام صادق (ع) فرمود:
«صبح وشام منتظر فرج باش»[13]
7- دستگیری از ضعفاء فقیران؛[14]
8- صبر بر سختی‌های دوران غیبت؛[15]
9- اندوهگین بودن در فراق ایشان؛
10-صدقه دادن برای سلامتی و تعجیل در فرج ایشان؛
11- انجام حج و طواف و زیارت شاهد مشرفه و انجام سایر عبادات به نیابت از آن حضرت؛
12- تجدید بیعت با آن حضرت بعد از فرایض همه روزه و نیز با خواندن دعای عهد.
13- شناختن علامتهای ظهور ایشان و تکذیب مدعیان مهدویت یا نیابت.
[1] .مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403 ، ج 52 ، 123 ، ح 2.
[2] . همان، ص 123، باب 22، ح 7.
[3] . همان، ص 126، ح 518، محاسن برقی، ج1، ص 174.
[4] . رضوانی، علی اصغر؛ موعود شناسی و پاسخ به شبهات قم، انتشارات مسجد جمکران، 1384، ص 98.
[5] .موسوی اصفهانی، سید محمدتقی؛ مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، قم، نشر ایران نگین، چاپ اول، 1381،ج 1، ص 89.
[6] .امینی، ابراهیم؛ قم، نشر شفق، 1375، چاپ 15، دادگستر جهان، ص 155. به نقل از ینابیع الموده، ج 2، ص 217.
[7] . بحارالانوار،همان، ج 5، ص 175.
[8] . مکیال المکارم، ج 1، ص 63- کلینی، محمد، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1343، چاپ 5، ج 2، ص 377.
[9] .مکیال المکارم، همان؛ ج1، ص 219.
[10] .اصول کافی، همان، ص 336، ح1.
[11] .بحارالانوار، همان، ج 53، ص 176.
[12] .اربلی، علی بن عیسی، کشف النعمه، کشف النعمه من معرفه الائمه، تبریز، مکتبه بنی‌هاشم، 1381، ج 2، ص 532 – بحارالانوار، همان، ج 52، ص 59، ح 7.
[13] .اصول کافی، همان، ج1، ص 333، ح 1 - نعمانی، محمدبن ابراهیم بن جعفر، غیبت نعمانی، تهران، مکتبه الصدوق، بیتا، ص 162 ، ح2.
[14] .بحارالانوار، همان، ج 52، ص122.
[15] .صدوق، محمدبن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، قم،دارالکتب الاسلامیه، 1395،ج1، ص 317،ح3.