حکمت 302 نهج البلاغه : ضرورت اطمینان به وعده های الهی

متن اصلی حکمت 302 نهج البلاغه

302 وَ قَالَ عليه السلام لَا يَصْدُقُ إِيمَانُ عَبْدٍ حَتَّى يَكُونَ بِمَا فِي يَدِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِي يَدِهِ

موضوع حکمت 302 نهج البلاغه

ضرورت اطمينان به وعده هاى الهى

(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: ايمان بنده اى درست

ترجمه مرحوم فیض

302- امام عليه السّلام (در باره توكّل بخدا) فرموده است 1- راست نيست ايمان و گرويدن بنده تا اطمينانش بآنچه در دست (توانائى) خداوند سبحان است بيشتر باشد بآنچه در دست خويش دارد (اعتمادش در روزى و بهره خود بعطاء و بخشش خدا بيشتر باشد از اعتماد بمال و دارائى كه در دست دارد چون آنچه در دست دارد ممكن است از بين برود و آنچه نزد خدا است هميشه باقى و برقرار است).

( . ترجمه وشرح نهج البلاغه(فیض الاسلام)، ج 6 ، صفحه ی 1234)

ترجمه مرحوم شهیدی

310 [و فرمود:] ايمان بنده راست نباشد، جز آن گاه كه اعتماد او بدانچه در دست خداست بيش از اعتماد وى بدانچه در دست خود اوست بود.

( . ترجمه نهج البلاغه شهیدی، ص 416)

شرح ابن میثم

294- و قال عليه السّلام:

لَا يَصْدُقُ إِيمَانُ عَبْدٍ- حَتَّى يَكُونَ بِمَا فِي يَدِ اللَّهِ- أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِي يَدِهِ

المعنى

صدق الايمان بالشي ء يقينه و كماله. و من كماله حسن الرجاء للّه و التوكّل عليه حتّى يكون أوثق بما في يد اللّه منه بما في يده. و ذلك لتيقّن وصول رزقه من اللّه و جزمه بذلك الاقوى من جزمه و وثوقه بما في يده لجواز تلفه و عدم ثباته. و هى مرتبة عالية من مراتب التوكّل.

( . شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 398)

ترجمه شرح ابن میثم

294- امام (ع) فرمود:

لَا يَصْدُقُ إِيمَانُ عَبْدٍ- حَتَّى يَكُونَ بِمَا فِي يَدِ اللَّهِ- أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِي يَدِهِ

ترجمه

«ايمان بنده اى درست نيست تا به آنچه در نزد پروردگار است، مطمئنتر باشد از آنچه در دست خود دارد».

شرح

درستى ايمان و اعتقاد به چيزى همان يقين نسبت به آن چيز و كمال يقين است. و از نشانه هاى كمال يقين خوشبينى به خدا و توكّل بر اوست به حدّى كه بر آنچه نزد خداست مطمئنتر باشد تا بر آنچه كه نزد اوست. از آن رو كه ايمان و اعتقاد او به رسيدن روزى از جانب خدا و اطمينان به آن، بيشتر است از قطع و اطمينان او به آنچه در دست خودش مى باشد چون اين در معرض تلف و ناپايدار است. و اين حالت مرتبه عالى از مراتب توكّل است.

( . ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 675)

شرح مرحوم مغنیه

310- لا يصدق إيمان عبد حتّى يكون بما في يد اللّه أوثق منه بما في يده.

المعنى

قال الشارحون: المراد بأوثق الوثوق بالرزق من اللّه. و قال الشيخ محمد عبده: المراد به الوثوق بثواب اللّه على عمل الخيرات. و نحن مع هذا الشيخ لقول الإمام: «لا يصدق إيمان» فإن التصديق بيوم الحساب و الوثوق بالجزاء فيه هو أصل الأصول في الإيمان، و بدونه لا إيمان بحق، و سبق منا القول: ان الإيمان باللّه وحده دون الإيمان باليوم الآخر- لا يجدي نفعا.

( . فی ضلال نهج البلاغه، ج 4، ص 401 و 402)

شرح شیخ عباس قمی

247- لا يصدق إيمان عبد، حتّى يكون بما في يد اللّه [سبحانه ] أوثق منه بما في يده.«» هذا كلام في التوكّل.

قال بعض العلماء: لا يشغلك المضمون لك من الرزق عن المفروض عليك من العمل، فتضيّع أمر آخرتك، و لا تنال من الدّنيا إلّا ما كتب اللّه لك.«»

( . شرح حکم نهج البلاغه، ص197)

شرح منهاج البراعة خویی

(299) و قال عليه السّلام: لا يصدق إيمان عبد حتّى يكون بما في يد اللَّه سبحانه أوثق منه بما في يده.

المعنى

الايمان هو الاعتقاد الجازم باللّه بماله من صفات الكمال، و بما وعد به عباده على كلّ حال، و من أوثق وعوده ضمانته لرزق عباده و تعهّده باعطاء عوض ما أنفق في سبيله، و قد قبله قرضا في آيات من كتابه بأضعاف مضاعفة فضنّ العبد بالانفاق خصوصا الواجب منه و إمساكه بما في يده قلّة توكّل و اعتماد على ما فى يد اللَّه، و كونه أوثق بما في يده ممّا هو في يد اللَّه تعالى، مع أنّ ما في يده معرض للتلف و الهلاك و ما في يد اللَّه مصون من كلّ آفة.

الترجمة

فرمود: ايمان بنده درست نباشد تا بدانچه در دست خدا است اعتماد بيشتر داشته باشد از آنچه در دست خود اوست.

• گر نباشد بنده اى را اعتماد بر رسيد رزق از ربّ العباد
• بيشتر از آنچه در دستش بودمتصف بر صدق ايمان كى شود

( . منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج 21، ص 398)

شرح لاهیجی

(346) و قال (- ع- ) لا يصدق ايمان عبد حتّى يكون بما فى يد اللّه اوثق منه بما فى يده يعنى و گفت (- ع- ) كه راست نمى شود ايمان داشتن بنده تا اين كه باشد وثوق و اعتماد دارنده تر بآن چيزى كه در دست خدا است از آن چيزى كه در دست او است يعنى اعتمادش بكرم خداء قادر بيشتر باشد از اعتمادش بمال و دولتى كه در دست تصرّف او است زيرا كه اين جائز الزّوالست و ان ممتنع الزّوال

( . شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، ص 320)

شرح ابن ابی الحدید

316: لَا يَصْدُقُ إِيمَانُ عَبْدٍ- حَتَّى يَكُونَ بِمَا فِي يَدِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ- أَوْثَقَ مِنْهُ بِمَا فِي يَدِهِ هذا كلام في التوكل و قد سبق القول فيه- و قال بعض العلماء- لا يشغلك المضمون لك من الرزق- عن المفروض عليك من العمل- فتضيع أمر آخرتك- و لا تنال من الدنيا إلا ما كتب الله لك- . و قال يحيى بن معاذ في جود العبد- الرزق عن غير طلب- دلالة على أن الرزق مأمور بطلب العبد- . و قال بعضهم متى رضيت بالله وكيلا- وجدت إلى كل خير سبيلا

( . شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید) ج 19، ص 216)

شرح نهج البلاغه منظوم

[301] و قال عليه السّلام:

لا يصدق ايمان عبد حتّى يكون بما فى يد اللّه سبحانه أوثق منه بما فى يده.

ترجمه

ايمان بنده درست و كامل نيست جز آن موقع كه اطمينانش به آن چه در دست خدا است بيشتر باشد تا آنچه در دست خودش ميباشد (چون آنچه در دست خدا است باقى و آنچه در دست بنده است در معرض فنا است).

نظم

• بود ايمان شخص آن گاه محكمكه هر چه دارد از دينار و درهم
• چنان داند كه آنها را نداردبدارائى ايزد دل سپارد
• فراوان گر چه دارد زرّ و گوهربگنج حق دلش باشد قويتر
• كه مالش نيستى را در تلاقى استولى گنج خدا همواره باقى است
• شود بر بندگان هر چه مخارج يكى درهم ز مالش نيست خارج

( . شرح نهج البلاغه منظوم، ج 10، صفحه ی 86 و 87)