توسل در لغت به معنای انجام دادن کاری برای تقرب به یک چیز یا شخص است و در اصطلاح به این معناست که انسان در هنگام دعا و استغاثه، به درگاه الاهی چیزی عرضه کند که واسطۀ پذیرش توبه و اجابت دعای او و برآورده شدن درخواستش باشد، مانند صفات و اسمای الاهی یا نام پیامبر اکرم و دعای آن حضرت یا نام اولیای عظیم الشأن و فرشتگان.
از آنجا که توسل به اسباب از دیدگاه فطری و عقلایی امری مطلوب و حتی ضروری به شمار می‌رود، کمتر کسی در اصل مشروعیت و جواز توسل، تردید کرده است.
در اثبات جواز توسل و حتی مطلوبیت آن از دیدگاه شرعی احادیث متعددی در منابع شیعه و اهل سنّت نقل شده است. به گفتۀ امیر مؤمنان، برترین وسیله ای که متوسلان با آن به خداوند تقرب می جویند، ایمان به خدای یگانه و پیامبر او و جهاد در راه خدا و انجام دادن فرائض است. به موجب حدیث عثمان بن حنیف، مرد نابینایی به توصیه پیامبر اکرم، با توسل به ایشان بینایی خود را بازیافت. همچنین پیامبر اکرم به هنگام دفن فاطمه بنت اسد برای او دعا کردند و به حق خود و پیامبران پیشین توسل جستند
ادلۀ امکان درخواست شفاعت از اولیای الاهی نیز به گونه ای مشروعیت توسل را افاده می کند.
در سیرۀ مسلمانان صدر اسلام و یاران پیامبر مواردی وجود دارد که نشان می دهد توسل به صالحان و پاکدامنان از دیدگاه آنان امری مقبول و پسندیده بوده است. در این باره می‌توان به این موارد اشاره کرد: توسل عمر به عباس بن عبدالمطلب در هنگام مراسم استسقا یا طلب باران، متوسل شدن صفیه، عمۀ پیامبر اکرم، به آن حضرت با سرودن اشعاری در رثای ایشان.
توسل به صالحان و بندگان برگزیدۀ خدا به انگیزۀ تحصیل قرب الاهی، ویژۀ زمان پیامبر و دین اسلام نبوده، بلکه در سیرۀ اولیا و انبیای پیشین نیز وجود داشته است، از جمله توسل حضرت آدم علیه السلام به حق پیامبر اکرم یا پنج تن برای پذیرش توبۀ خود.
در وسایل و اسباب طبیعی تنها شرط تمسک به اسباب، وجود رابطه‌ای عادی میان وسیله و چیزی است که بدان توسل می‌جویند. این رابطۀ طبیعی با علم و تجربه قابل کشف است ولی شناخت وسیله در امور ماورای طبیعی و مکنونات غیبی تنها از طریق شرع و وحی قابل شناسایی است؛ از این رو، از دیدگاه اسلام توسل به یک چیز برای به دست آوردن رضایت پروردگار و بخشش گناهان و استجابت دعا و برآورده شدن خواست‌ها هنگامی مطلوب است که شارع آن چیز را وسیله‌ای مناسب معرفی کرده باشد.
اقسام توسل
1- توسل به دعای رسول اکرم
2-توسل به دعای برادر مؤمن
3-توسل به کارهای نیک
4-توسل به اسما و صفات الاهی
5-توسل به قرآن کریم
6-توسل به اقرار به گناهان
7-توسل به دعای پیامبر در زندگانی برزخی او
8- توسل به پیامبران و صالحان
9- توسل به حق و منزلت صالحان
10-توسل به مقام و منزلت پیامبر اکرم نزد خداوند
تأمل در آیات و احادیث نشان می دهد که توسل به اسباب و استمداد از اولیای الاهی با این فرض که اسباب مزبور، در فاعلیت از خود هیچ‌گونه استقلالی ندارند به هیچ وجه مستلزم شرک نیست، بنابراین، هیچ مانعی نیست که خداوند در زمینۀ اجابت دعا و تقرب به او، مقام وساطت را به اولیا و مقربان درگاهش اعطا کند تا آنان واسطۀ جریان فیض الاهی به سوی بندگان باشند و این امر با توحید در عبادت، که پایۀ تعالیم پیامبران به شمار می رود، ناسازگار نیست.
برای اثبات ممنوعیت توسل، گاه به آیات قرآنی استدلال شده است، از جمله آیات 56 و 57 سورۀ اسراء و آیۀ 5 سورۀ حمد، با این استدلال که در این آیات توسل به غیر خدا منع و نکوهش شده است، ولی دو آیۀ نخست دربارۀ نفی الوهیت معبودهای مشرکان است و هیچ‌گونه ارتباطی به مسئله توسل به امور مقدّس به منظور تقرب به درگاه الهی ندارد. همچنین آیۀ 5 سوره حمد درصدد نفی کمک خواستن از غیر خدا با اعتقاد به استقلال آنها است، نه نفی استعانت از خداوند با وسایل و وسایط، همچنانکه در قرآن کریم یاری جستن از نماز و امور دیگر نیز مطرح شده است.
توسل به دعای پیامبر اکرم محدود به زندگانی جسمانی آن حضرت نیست، زیرا زندگی انبیا و اولیا پس از انتقال آنان به عالم برزخ نیز ادامه دارد. بررسی سیرۀ مسلمانان نیز اثبات می کند که آنان پس از رحلت پیامبر اکرم مانند زمان حیات به دعای آن حضرت متوسل می شده‌‌اند.