دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 5 نهج البلاغه : ارزش راز دارى و خوشرويى

حکمت 5 نهج البلاغه موضوع "ارزش راز دارى و خوشرويى" را بررسی می کند.
No image
حکمت 5 نهج البلاغه : ارزش راز دارى و خوشرويى

متن اصلی حکمت 5 نهج البلاغه

موضوع حکمت 5 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 5 نهج البلاغه

5 وَ قَالَ عليه السلام صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ وَ رُوِيَ أَنَّهُ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ فِي الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً الْمُسَالَمَةُ خَبْ ءُ الْعُيُوبِ

موضوع حکمت 5 نهج البلاغه

ارزش راز دارى و خوشرويى

(اخلاقى، سياسى، اجتماعى)

ترجمه مرحوم فیض

5- امام عليه السّلام (در ستايش راز دارى و گشاده روئى و بردبارى از سختيها) فرموده است:

1- سينه خردمند مخزن راز او است (خردمند بيگانه را از راز خود آگاه نمى سازد) 2- و گشاده روئى و خوش خوئى دام دوستى است (با خوشخويى و گشاده روئى مى توان دلهاى مردم را بدست آورد) 3- و تحمّل و بردبارى از سختيها پوشنده بديها است (چون شخص در برابر سختيها بردبار بود مردم از او خوشنود بوده از عيوب و بديهايش چشم مى پوشند، يا آنكه بواسطه خوددارى عيوب او آشكار نگشته نادانيهايش فاش نشود.

سيّد رضىّ «عليه الرّحمة» مى فرمايد:) و روايت شده است كه آن حضرت عليه السّلام در تعبير اين مطلب نيز فرموده است: 4- صلح و آشتى پنهان كردن عيبها است (اگر بجاى زد و خورد بين دو كس صلح و آشتى برقرار گردد مردم به بديهاى آنان آگاه نشوند. و در بعضى از نسخ نهج البلاغه چنين ضبط شده: المسالمة خباء العيوب يعنى صلح و آشتى

خرگاه و رو پوش عيبها است، زيرا دو كس در زد و خورد عيوب يكديگر را آشكار مى سازند و اگر صلح و آشتى نمودند لب بعيب هم نگشايند).

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6، ص 1091)

ترجمه مرحوم شهیدی

6 [و فرمود:] سينه خردمند صندوق راز اوست و گشاده رويى دام

دوستى و بردبارى گور زشتيهاست. [يا كه فرمود:] آشتى كردن، نهان جاى زشتيهاست

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 361 و 362)

شرح ابن میثم

السادسة عشر: و صدر العاقل صندوق سرّه.

استعار للصدر لفظ صندوق السرّ باعتبار حفظه كما يحفظ الصندوق ما فيه، و هو في المعنى أمر للإنسان بكتمان سرّه.

و رغّبه في ذلك بذكر العاقل. فكأنّه قال: العاقل من جعل صدره صندوق سرّه و حفظه.

السابعة عشر: و البشاشة حبالة المودّة.

و استعار لها لفظ الحبالة باعتبار اقتناص الإنسان بها الناس و استمالتهم إلى صداقته و محبّته كحبالة الصائد الّتي يقتنص بها الطير.

الثامنة عشر: الاحتمال قبر العيوب.

أراد احتمال المكروه و الأذى من الأخوان و سائر الناس و هو فضيلة عظيمة تحت الشجاعة، و استعار له لفظ قبر العيوب باعتبار ستره لمعايب صاحبه عند الناس كما يستر القبر ما فيه من جيفة الميّت قال السيّد- رحمه اللّه- : و روى أنّه عليه السّلام قال في العبارة عن هذا لمعنى أيضا: المسالمة خباء العيوب. قال الجوهري: الخباء: واحد الأخبية بيت من وبر أو صوف و لا يكون من شعر و يكون على عمودين أو ثلاثة، و ما فوق ذلك فهو بيت. و المسالمة فضيلة تحت العفّة استعار لها لفظ الخباء باعتبار أنّها فضيلة تستجلب المحبّة و تستلزم سكوت الناس عن المعايب و سترها كالخباء. و يتبيّن استلزامها تستّر العيوب باستلزام نقيضها و

هو المخاصمة و عدم المسالمة لثوران الطباع على ذكر المعايب و إبرازها لغرض الإهانة و التبكيت.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 241 و 242)

ترجمه شرح ابن میثم

شانزدهم- سينه عاقل گنجينه راز اوست. عبارت صندوق السّر، را استعاره از سينه آورده است، از آن رو كه سينه هم چون صندوق، محتواى خود را نگهدارى مى كند. و اين عبارت در حقيقت، دستورى براى انسان است، تا راز خود را پنهان دارد، و با آوردن كلمه عاقل او را وادار و تشويق كرده است. گويا فرموده باشد: خردمند كسى است كه سينه خود را گنجينه راز و نگهبان آن قرار دهد.

هفدهم- گشاده رويى دام دوستى است. كلمه الحبالة يعنى دام را استعاره از گشاده رويى آورده است از آن رو كه انسان بدان وسيله مردم را جلب كرده و دلشان را براى دوستى و محبّت خود به دست مى آورد، مانند، دام شكارچى كه پرنده را با آن صيد مى كند.

هيجدهم- تحمّل ناملايمات، پوشنده عيبهاست، مقصود امام (ع) تحمّل سختى و اذيّت از طرف دوستان و ساير مردم است كه خود فضيلت بزرگى از شاخه هاى شجاعت مى باشد. عبارت: قبر العيوب را به اعتبار اين كه عيبهاى شخصى را در نزد مردم مى پوشاند، استعاره آورده است، همان طورى كه قبر لاشه مرده را كه در داخل آن قرار گيرد، مى پوشاند.

سيّد رحمت خدا بر او باد- فرموده است: بعضى گفته اند، امام (ع) در تعبير از اين مطلب اين چنين نيز فرموده است: المسالمة خباء العيوب، يعنى صلح و آشتى پنهان ساختن عيبهاست.

جوهرى مى گويد: خباء مفرد است و جمع آن اخبيه خانه اى است از كرك و يا پشم نه از مو كه بر دو، يا سه عمود و يا بيشتر استوار مى باشد.

صلح و مسالمت فضيلتى از شاخه هاى پاكدامنى است، كلمه: خباء را استعاره از مسالمت آورده است از آن رو كه اين فضيلت باعث جلب محبّت و هم چون خانه پوششى براى عيبهاست و مستلزم آن است كه زبان مردم از عيبجويى بسته و خاموش باشد. اين مطلب كه صلح و مسالمت لازمه اش عيب پوشى است، در صورتى ثابت مى شود كه مى بينيم، نقيض آن- يعنى، ستيزه جويى و سازش نكردن- با طغيان طبيعت افراد بر عيبجويى، و اظهار معايب، به منظور توهين و سرزنش همراه است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 409 و 410)

شرح مرحوم مغنیه

5- صدر العاقل صندوق سرّه. و البشاشة حبالة المودّة. و الاحتمال قبر العيوب (أو) و المسالمة خباء العيوب. و من رضي عن نفسه كثر السّاخط عليه.

المعنى

(صدر العاقل صندوق سره) بعض الحاجات لا يستقيم قضاؤها إلا بالكتمان، و من الجهل و الحمق إفشاؤها و إذاعتها.. و كان النبي (ص) إذا أراد غزوا ورّى.

و من ضاق بسره فلا يلومن من أفشاه. و الحق خاص بصاحبه، و على كل إنسان أن يحترم هذا الحق و يقدسه، و يحرم التجسس عليه.. و لكن الغرب قد انتهك هذا الحق، و اخترع للتجسس على الشعوب و البيوت و الأفراد آلات مذهلة شديدة الدقة، و قد هددت حرية الإنسان و أصبحت حياته و أسراره مشاعا للذين يملكون

هذه الآلات، و يبيعونها كالسلعة لمن يدفع الثمن، و فتحوا بنوكا و حوانيت لبيعها علانية و على علم من السلطة التي تصون الأمن الحريات.

و هكذا حوّلوا العلم من العمل لصالح الإنسان و خدمته الى الإضرار به و الاعتداء عليه و القضاء على حريته، و فرضوا عليه لونا جديدا من الضغط لا نظير له حتى في عصور الجهل و التخلف.

(و البشاشة حبالة المودة) اذا خرجت الابتسامة من القلب دخلت في القلب تماما ككلمة الصدق و الإخلاص، أما ابتسامة المكر فهي و كلمة النفاق سواء، تخرج من الحناجر و لا تتجاوز الآذان.

(و الاحتمال قبر العيوب) المراد بالاحتمال هنا الصبر على كلمة تافهة أو حركة نابية من زوجة أو ولد أو جار أو أي سفيه، و المراد بقبر العيوب أن هذا الصبر فضيلة تشفع في بعض العيوب، أو تسترها- على الأقل- و أية جدوى من إظهار الغيظ و الغضب إلا البغضاء و الشحناء.

(و من رضي عن نفسه كثر الساخط عليه). كثرة الادعاء تدل على كثرة العيوب، و من استطال على الناس بما فيه أو بزور يدعيه فقد فتح عليه أبواب الذم و الطعن و السخرية و الاستهزاء و المقت و الكراهية.. و العالم حقا يتواضع و يتوقع الخطأ من نفسه، و الدعي اللصيق بأهل العلم يرى نفسه مصدر الحق و الصواب.. و لاحظت من تتبعي لأقوال العلماء و آرائهم ان العالم بحق يعرض رأيه بحذر، أما الضعيف في معرفته فيؤكد أقواله جازما بأنها الحق الذي لا ريب فيه، و ان غيرها هراء و هباء. و السر أن القوي بعلمه يعتمد على العقل، و الضعيف يثق بعاطفته، و يقول بوحي منها، و يظن أنه يقول بإملاء العقل و الوجدان. و هذا هو الجهل المركب.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 219 و 220)

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

(و صدر العاقل صندوق سرّه) كتمان الأسرار دأب العقلاء الأخيار، و قد أمر في غير واحد من الأخبار بكتمان السرّ، و صدر الوصاية به عن غير واحد من الحكماء و ذوى البصيرة سواء كان سرّ نفسه أو السرّ المودع عنده من غيره.

و قد كان سرّ الشّيعة في دولة الخلفاء الجائرة ما أفاده إليهم أئمّة الحقّ من الأحكام و الاداب الخاصّة و أمروهم بحفظه و صيانته عن الأعداء، و وردت أخبار كثيرة في ذمّ من يذيع هذه الأسرار عند الأغيار.

(و البشاشة حبالة المودّة) البشر و حسن الخلق مما يجلب به و يحفظ مودّة النّاس، و كما يصاد بالحبالة الطيور النافرة يصاد بالبشاشة و حسن الخلق القلوب الوحشيّة، و قد وصّى عليه السّلام ابنه الحسن في حديث المعاشرة بقوله: و بشرك للعامّة يعني أنّ حسن الخلق أدب مع كلّ النّاس.

(و الاحتمال قبر العيوب) الاحتمال نوع من الحلم تجاه ما يكره من قول أو فعل يصدر عن المعاشر من صديق أو عدوّ، فاذا تحمّله الانسان و لم يظهر الضّجر يصير سببا لدفن العيوب من وجهين: 1- أنّ كثيرا من العيوب يتولّد من عدم الاحتمال نفسه، فكم من شخص غاظ من قول مكروه أو فعل غير ملائم فارتكب الجرائم و المعاصي و الذّمائم و الماثم.

2- أنّه إذا لم يتحمّل تلك المكاره و قام في وجه المرتكب بالانتقام و السّفه يبدون معايبه المكنونة و يفضحونه بما يعلمون من سرائر حاله، فتحمّل المكاره موجب لستر العيوب.

و قال في شرح ابن الميثم: و روي أنّه عليه السّلام قال في العبارة عن هذا المعنى أيضا: (المسالمة خباء العيوب) قال الجوهريّ: الخباء: واحد الأخبية بيت من وبر أو صوف و لا يكون من شعر و يكون على عمودين أو ثلاثة، و ما فوق ذلك فهو بيت و المسالمة فضيلة تحت العفّة انتهى.

و الأنسب أن يجعل المسالمة من فروع الشجاعة الأدبيّة فانّ مرجعها إلى المقاومة في قبال هجوم الغضب و الطمأنينة في موقع الاستفزاز. و في الشرح:

إذا نطق السفيه فلا تجبه فخير من إجابته السّكوت

سكتّ عن السّفيه فظنّ أنّي

عيبت عن الجواب و ما عييت

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص 17و18)

شرح لاهیجی

(16) صدر العاقل صندوق سرّه يعنى دل عاقل صندوق راز او است چنانچه جوهرى جواهر را پنهان ميكند در صندوق مرد دانا نيز جواهر رازهاى خود را پنهان مى سازد در دل خود

(17) و البشاشة حبالة المودّة يعنى بشّاش و خوش رو بودن دام دوستى است يعنى چنانچه با دام شكار مرغان شود با بشاشت و خوش روئى شكار دل دوستان شود

(18) و الاحتمال قبر العيوب يعنى متحمّل شدن مشقّتهاى مردم قبر عيبها است يعنى چنانچه قبر پنهان كننده بوى بد مرده است متحمّل شدن مشقّتهاى مردم پنهان كننده بوى بد عيبها است و مردم بروز نخواهند داد عيب آن شخص را

(19) و روى انّه (- ع- ) قال فى العبارة عن هذا المعنى ايضا المسالمة خباء العيوب يعنى روايت شده است كه آن حضرت عليه السّلام گفت در بيان كردن از اين معنى نيز كه مصالحه كردن با مردم خيمه عيبها است يعنى چنانچه خيمه مانع است از آشكار شدن شخص صلح و سازش با مردم نيز مانع است از آشكار گرديدن عيبهاى آن كس

(19) و روى انّه (- ع- ) قال فى العبارة عن هذا المعنى ايضا المسالمة خباء العيوب يعنى روايت شده است كه آن حضرت عليه السّلام گفت در بيان كردن از اين معنى نيز كه مصالحه كردن با مردم خيمه عيبها است يعنى چنانچه خيمه مانع است از آشكار شدن شخص صلح و سازش با مردم نيز مانع است از آشكار گرديدن عيبهاى آن كس

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 292)

شرح ابن ابی الحدید

6: وَ صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ- وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ- وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ- وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ فِي الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً- الْمُسَالَمَةُ خَبْ ءُ الْعُيُوبِ هذه فصول ثلاثة- الفصل الأول قوله صدر العاقل صندوق سره- قد ذكرنا فيما تقدم طرفا صالحا في كتمان السر- . و كان يقال لا تنكح خاطب سرك- . قال معاوية للنجار العذري ابغ لي محدثا- قال معي يا أمير المؤمنين قال نعم- أستريح منك إليه و منه إليك و أجعله كتوما- فإن الرجل إذا اتخذ جليسا ألقى إليه عجره و بجره- . و قال بعض الأعراب- لا تضع سرك عند من لا سر له عندك- . و قالوا- إذا كان سر الملك عند اثنين دخلت على الملك الشبهة- و اتسعت على الرجلين المعاذير- فإن عاقبهما عند شياعه عاقب اثنين بذنب واحد- و إن اتهمهما اتهم بريئا بجناية مجرم- و إن عفا عنهما كان العفو عن أحدهما و لا ذنب له- و عن الآخر و لا حجة عليه- . الفصل الثاني قوله البشاشة حبالة المودة- قد قلنا في البشر و البشاشة فيما سبق قولا مقنعا- . و كان يقال البشر دال على السخاء من ممدوحك- و على الود من صديقك دلالة النور على الثمر- . و كان يقال ثلاث تبين لك الود في صدر أخيك- تلقاه ببشرك و تبدؤه بالسلام و توسع له في المجلس- . و قال الشاعر

لا تدخلنك ضجرة من سائل فلخير دهرك أن ترى مسئولا

لا تجبهن بالرد وجه مؤمل

قد رام غيرك أن يرى مأمولا

تلقى الكريم فتستدل ببشره و ترى العبوس على اللئيم دليلا

و اعلم بأنك عن قليل صائر

خبرا فكن خبرا يروق جميلا

- . و قال البحتري

لو أن كفك لم تجد لمؤمل لكفاه عاجل بشرك المتهلل

و لو أن مجدك لم يكن متقادما

أغناك آخر سؤدد عن أول

أدركت ما فات الكهول من الحجا من عنفوان شبابك المستقبل

فإذا أمرت فما يقال لك اتئد

و إذا حكمت فما يقال لك اعدل

- . الفصل الثالث قوله الاحتمال قبر العيوب- أي إذا احتملت صاحبك و حلمت عنه- ستر هذا الخلق الحسن منك عيوبك- كما يستر القبر الميت- و هذا مثل قولهم في الجود كل عيب فالكرم يغطيه- . فأما الخب ء فمصدر خبأته أخبؤه- و المعنى في الروايتين واحد- و قد ذكرنا في فضل الاحتمال و المسالمة- فيما تقدم أشياء صالحة- . و

من كلامه ع وجدت الاحتمال أنصر لي من الرجال

و

من كلامه من سالم الناس سلم منهم و من حارب الناس حاربوه- فإن العثرة للكاثر

- و كان يقال العاقل خادم الأحمق أبدا- إن كان فوقه لم يجد من مداراته و التقرب إليه بدا- و إن كان دونه لم يجد من احتماله و استكفاف شره بدا- . و أسمع رجل يزيد بن عمر بن هبيرة فأعرض عنه- فقال الرجل إياك أعني قال و عنك أعرض- . و قال الشاعر

إذا نطق السفيه فلا تجبه فخير من إجابته السكوت

سكت عن السفيه فظن أني

عييت عن الجواب و ما عييت

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 97-99)

شرح نهج البلاغه منظوم

[5] و قال عليه السّلام:

صدر العاقل صندوق سرّه، و البشاشة حبالة المودّة، و الاحتمال قبر العيوب.

و روى انّه عليه السّلام قال فى العبارة عن هذا المعنى أيضا: المسالمة خبئا العيوب.

ترجمه

سينه شخص خردمند گنجينه راز او است، شكفته روئى دام دوستى است، سختيهاى مردم را بر خويش هموار كردن قبر عيبها است، يا بعبارت ديگر آن حضرت فرموده است: مداراى با مردم خيمه عيوب است (كه نمى گذارد عيوب مردم پيدا شوند).

نظم

  • به سينه گوهر راز خردمندچو درّ اندر صدف افتاده در بند
  • نخواهد هيچگه كردن عيانشگهر سان دارد اندر دل نهانش
  • بحفظ آبروى خويش كوشد هماره راز خويش از خلق پوشد
  • بماند تا كه اسرارش نهفتهلبش چون غنچه باشد ناشگفته
  • نيابد بهر راز خود چه محرم خورد خون و نيارد زان زدن دم
  • ز گردون بر سرش گر سنگ بارد غمش را بردهان از دل نيارد
  • شكفته روئى و اخلاق نيكوكشد در دام دلها را چو آهو
  • چو چهر مرد باشد خرّم و باز بدو گردند مردم يارو دمساز
  • ز جان و دل تمامش دوست دارند بدلها تخم مهرش را بكارند
  • زند چون پسته گر بر خلق لبخند بديدارش خلايق آرزومند
  • بسوى او زهر كور و نمايند تمامى بسته شان با وى گشايند
  • تحمّل قبر بر هر عيب و نقص استدر اين صندوق پنهان نقص شخص است
  • چو باشد مرد محكم همچو سندان شكيبا در قبال تپك دوران
  • بدان اندازه باشد خويشتن دار كه بيند هر چه از اشخاص آزار
  • نسازد باز لب را بر شكايت از آن آزار ننمايد حكايت
  • گر اين كس صاحب اخلاق زشتى است همه پنهان در اين خوى بهشتى است
  • بديهايش در اين نيكى بود گم هوا خواهش بجان باشند مردم
  • چو گورى كه در آن مرده است پنهان عيوب و زشت پنهان باشد اينسان
  • ز شرّاحيكه اين درّ شد برشته بطرز ديگرى هم نقل گشته
  • كه اخلاق نكو بى شكّ و بى ريب بود چون خيمه بر هر نقص و هر عيب
  • درون خيمه تا انسان نشسته ز ديدارش دو چشم خلق بست
  • چنين گر كس شود در صلح و سازش خدا پوشد ز مردم عيبهايش

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص 11و 12)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS