چرايی وجوب امر به معروف در قيام امام حسين (ع)

پرسش:

يکي از شرايط وجوب امر به معروف و نهي از منکر، احتمال تأثير است که در نهضت امام حسين(ع) موجود نبود، چرا که معلوم بود يزيد و پيروانش نه از حکومت کنار مي روند و نه از روش و منش خود دست برمي دارند، بنابراين امام حسين(ع) با چه منطق و حجت شرعي قيام کرد و جان خود و خانواده اش را در اين راه فدا کرد؟

پاسخ:

از منظر فقهی شرايط احکام و خصوصيات و فروع امر به معروف را بايد از امام حسين(ع) استفاده کنيم و استوارترين دليل بر جواز شرعي هر عمل، اين است که امام حسين(ع) و ديگر ائمه(ع) آن را انجام داده باشند. به عبارت ديگر گفتار و رفتار امامان معصوم از ادله احکام شرعي است.

از طرفي احتمال تأثير بر دو نوع است: گاهي شخصي را که اکنون آماده يا مشغول معصيتي است، مي خواهيم نهي از منکر کنيم. اگر احتمال تأثير ندهيم، نهي از منکر واجب نيست و گاهي نهي از منکر مي کنيم و بالفعل احتمال تأثير نمي دهيم؛ ولي مي دانيم در آينده مؤثر واقع مي شود. در اين صورت نهي از منکر واجب است و با صورت احتمال تأثير فعلي فرق ندارد.

مثل آنکه احتمال بدهيم اگر با فرقه هاي ضاله يا مؤسسات فساد مبارزه کنيم و معايب و مفاسد و مقاصد سوء آنها را به مردم بگوييم و اعلام خطر کنيم؛ پس از مدتي دستگاهشان برچيده شده و اثر آنها در فساد اجتماع کمتر خواهد شد و يا حداقل از گسترش بيشتر تبليغات و فسادشان جلوگيري به عمل خواهد آمد و چنانچه کارگردانان آنها دست از خيانت برندارند، در اثر نهي از منکر، تبليغات سوء آنها باعث گمراهي نخواهد شد. دراين مورد امر به معروف و نهي از منکر با احتمال تأثير آن در آينده، واجب است.

در دنياي معاصر هم بيشتر مللي که توانسته اند بندهاي اسارت خويش را پاره کنند و به آزادي و استقلال برسند؛ همين راه را انتخاب کرده اند. آنان با فداکاري و تحمل ناملايمات و تهييج احساسات، دشمنان خود را در افکار عمومي محکوم و پايه هاي تسلط و نفوذ آنان را متزلزل و به تدريج ساقط مي سازند و در اين مبارزات آن افرادي که پرچم را به دست مي گيرند؛ پيروز شده و خون هايشان بهاي آزادي جامعه و برافتادن نفوذ بيگانه است. آنان اين پيکار را- اگرچه نتيجه اش در آينده ظاهر مي شود- موفقيت آميز و افتخار مي شمارند؛ زيرا هدف شان رياست و حکومت نيست؛ بلکه اصلاح و نجات جمعيت است.

مردان خدا نيز براي هدف هاي عالي انساني و الهي خود، گاهي چنين مبارزاتي دارند؛ يعني، با اينکه مي دانند دشمنان خدا، خونشان را مي ريزند و سرشان را بالاي نيزه مي کنند؛ ولي باز هم براي نجات اسلام و توحيد، پيکار و جهاد مي کنند تا عکس العمل قيام آنها به تدريج مردم را بيدار و مسير تاريخ را عوض کند.

در نهضت امام حسين(ع) با وضعي که پيش آمده بود، خطرات شديدي احکام قرآن و موجوديت اسلام را تهديد مي کرد و آينده اسلام را تاريک و مبهم مي نمود. حتي معلوم بود که در آينده نزديک، خورشيد نوراني اسلام غروب و دوران شرک و جاهليت بازگشت خواهد کرد! در اين صورت امام حسين(ع) نمي توانست با در نظر گرفتن احتمال يا قطع به ضرر، دست روي دست بگذارد و در خانه بنشيند و ناظر اين مصيبت ها براي عالم اسلام شود.

گذشته از اينکه شرط احتمال تأثير هم موجود بود؛ بلکه امام حسين(ع) يقين به تأثير داشت و مي دانست که نهضت و قيام او، اسلام را حفظ کرده و حرکت او ضامن بقاي دين خواهد بود. آن حضرت مي دانست که اگر بني اميه او را - که نوه پيغمبر و مرکز تحقق آمال معنوي و اسلامي مردم و شريف ترين و گرامي ترين خلق و محبوب ترين افراد در قلب جامعه است - بکشند؛ ديگر قدرت شان درهم شکسته مي شود و چنان سيل خشم و نفرت مردم به سويشان سرازير مي گردد که بايد براي حفظ موقعيت خود، حالت دفاعي به خود گيرند تا بتوانند چند صباحي پايه هاي لرزان حکومت کثيف خود را از سقوط شدن نگاه دارند!

روزنامه كيهان، شماره 21742 به تاريخ 18/7/96، صفحه 6 (معارف)