چه کنیم تا نمازمان را سبک نشماریم و بنده‌ی خداوند بشویم؟

پرسش:

چه کنیم تا نمازمان را سبک نشماریم و بنده‌ی خداوند بشویم؟

پاسخ:

پاسخ: هر شخص عملی را که می‌خواهد انجام دهد، اگر نسبت به آن عمل معرفت و شناخت کافی داشته باشد سعی می‌کند تا جائی که ممکن است و توان دارد، آن عمل را خوب و به نحو احسن انجام دهد. از این رو اگر بخواهیم نمازمان را سبک نشماریم باید معرفت و شناخت کامل به مسائل زیر پیدا کنیم: 1. حکمت و فلسفه‌ی نماز (چرا باید نماز بخوانیم؟) 2. در نماز مقابل چه کسی می‌ایستیم؟ 3. اهمیت و ویژگی‌های نماز 4. آثار نماز 5. آثار سبک شمردن نماز 6. برخورد ائمه‌)علیهم السلام( با «نماز» و «اوقات نماز»، چون آنها الگوی ما هستند. اینک به توضیح مختصری درباره‌ی هریک از موارد بالا می‌پردازیم که در آیات و روایات آمده است. الف) حکمت و فلسفه‌ی نماز: در مورد عبادات که نماز هم یکی از آنها می‌باشد اگر حکمت و فلسفه‌ای هم برای آنها ذکر نشده باشد، چون خدا دستور به انجام آن داده انجام می‌دهیم چرا که «تسلیم» امر خداوند بزرگ‌ترین فلسفه است. اما در مورد نماز در بعضی از آیات و روایات به فلسفه‌ی آن اشاره شده است از جمله: «أَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِکْرِی» نماز را برای یاد من به پا دار. و در حدیثی از حضرت فاطمه زهرا)علیهما السلام( نقل شده است که خداوند نماز را به منظور دور کردن ا ز «کبر» و اجب نمود. ب) اهمیت و ویژگی‌های نماز: در میان همه‌ی عبادات، نماز از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم: 1. نخستین واجب الهی: از پیامبر اکرم)‌صلی الله علیه وآله( حکایت شده: «نخستین چیز از دین، که خدا بر مردم واجب کرد و آخرین چیزی که باقی می‌ماند «نماز» است.» 2. نخستین مورد بازخواست در قیامت: پیامبر)صلی الله علیه وآله(: «نخستین عمل انسان که در روز قیامت محاسبه می‌شود نماز است، پس اگر نیکو بود رستگار و کامیاب می‌گردد، و اگر باطل بود محروم و زیانکار می‌شود. » 3. بهترین سفارش و دستور دین: امام صادق‌)علیه السلام(: «محبوب‌ترین کارها نزد خدا نماز است و آن آخرین سفارش همه‌ی پیامبران است.» 4. ستون دین و قوام اسلام: حضرت علی‌)علیه السلام(: «سفارش می‌کنم شمارا به نماز که ستون دین و قوام اسلام است پس از نماز غافل نشوید.» 5. نگهبان الهی: امام صادق(‌علیه السلام): « همانا نماز نگهبان الهی در زمین است.» ج) آثار نماز: 1. نماز بازدارنده از کار زشت و ناپسند: «وَأَقِمِ الصَّلاَةَ إِنَّ الصَّلاَةَ تَنْهَی‌ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ» نماز را به پادار، زیرا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می‌دارد. 2. یاد و ذکر خدا مایه‌ی آرامش دل‌ها: «أَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِکْرِی» نماز یاد خدا است «أَلاَ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» با یاد خدا دل ها آرامش پیدا می‌کند. 3. کمک گرفتن از نماز (در مشکلات و غم‌ها): از امام صادق(‌علیه السلام) حکایت شده: چه چیز مانع می‌شود هرگاه بریکی از شما اندوهی از اندوه‌های دنیا رسید، وضو بگیرد سپس به مسجد رود و دو رکعت نماز بخواند و خدا را در آن بخواند؟ آیا نشنیده‌ای که خداوند می‌گوید: «و از شکیبایی و نماز یاری جویید؟» «و اسْتَعِینُوا بِالصَبْرِ وَالصَّلاَةِ» 4. نماز وسیله‌ی راندن شیطان: از پیامبر اکرم(‌صلی الله علیه وآله) حکایت شده: «نماز چهره‌ی شیطان را سیاه می‌کند.» از حضرت علی(‌علیه السلام) حکایت شده: «نماز پناهگاه رحمان و وسیله‌ی راندن شیطان است.» 5. فرود آمدن رحمت: از امام علی‌(علیه السلام) حکایت شده: «نماز رحمت را فرود می‌آورد.» 6. پاکی جان و زدودن گناه: از پیامبر(صلی الله علیه وآله) حکایت شده: «همانا مسلمانان هنگامی که وضو می‌گیرند و نماز پنجگانه را می‌خوانند گناهشان می‌ریزد مثل اینکه برگ از شاخه‌ی درخت می‌ریزد.» 7. نماز وسیله‌ی نزدیک شدن به خدا: پیامبر(صلی الله علیه وآله): «همانا نماز وسیله‌ی نزدیک‌شدن شخص با ایمان (به‌خدا) می‌باشد.» 8. ورود به بهشت: از پیامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شده: «کلید بهشت نماز است.» د) آثار کوچک شمردن نماز: 1. شفاعت پیامبر و ائمه به او نخواهد رسید. 2. در حدیثی که از پیامبر(صلی الله علیه وآله) نقل شده آمده است که به حضرت فاطمه(‌علیها السلام) فرمودند: «هر کس از مردان و زنان نمازش را سبک بشمارد خداوند او را به پانزده بلا مبتلا می‌سازد شش مورد در دنیا، سه مورد در وقت مرگ، و سه مورد آنها در قبر و سه مورد در قیامت زمانی که از قبر خارج شود.» (ما به ذکر شش مورد اول اکتفا می‌کنیم) امّا آن شش بلایی که در دنیا دامنگیرش می‌شود: 1. خداوند برکت را از عمرش می‌برد. 2. خداوند برکت را از رزقش می‌برد. 3. دعایش به آسمان نمی‌رود(مستجاب نمی‌شود). 4. هر عملی که انجام می‌دهد پاداش داده نمی‌شود. 5. خداوند متعال سیمای صالحین را از چهره‌اش محو می‌کند. 6. بهره‌ای از صالحین برای او نیست. هـ ) الگو گرفتن از ائمه‌(علیهم السلام): برخورد ائمه(‌علیهم السلام) با نماز و اوقات نماز به عنوان الگو و اسوه، برای پیروان آن معصومین آموزنده و الهام بخش است که به نمونه هایی از آن اشاره می‌کنیم: 1. صدای اذان برای رسول خدا چنان جاذبه داشت ونشاط می‌آورد که هنگام اذان به بلال می‌فرمود: «ارحنا یا بلال» ای بلال مارا از غم و اندوه و تلخی رهایی بخش. آن حضرت می‌فرمود: «کسی که صدای اذان را بشنود و بی‌تفاوت بماند جفا کرده است.» 2. هنگام نماز رنگ چهره‌ی حضرت علی‌(علیه السلام) تغییر می‌کرد و می‌لرزید و می‌فرمود: «وقت نماز رسیده، وقت امانتی که خدا بر آسمانها و زمین و کوه‌ها عرضه کرد اما آنها از قبول آن دوری کرده و ترسیدند.» 3. هر گاه وقت نماز فرا می‌رسید، گویا رسول خدا(صلی الله علیه وآله) کسی را نمی‌شناخت و حال معنوی خاصی پیدا می‌کرد و می‌فرمود: «گرسنه از غذا سیر، و تشنه از آب سیراب می‌شود، ولی من از نماز سیر نمی‌شوم.» 4. از امام صادق‌(علیه السلام) نقل شده: «پیروان ما را در وقت‌های نماز بیازمائید که مواظبت بر نماز شان چگونه است.» اگر کسی معرفت و شناخت کامل بوسیله این موارد نسبت به نماز پیدا کرد، دیگر نماز را سبک نمی‌شمارد و حتی آداب ظاهری نماز (مثل مسواک زدن، استفاده از بوی خوش، رعایت اول وقت، آرامش تن و...) و آداب باطنی نماز (حضور قلب، خشوع و خضوع و...) را رعایت می‌کند. و آن وقت این نماز سازنده‌ی او می‌شود و او را به کمال می‌رساند انشااللَّه! حال اگر این سؤال در ذهن شخصی بیاید که اگر بعد از معرفت و شناخت این موارد، باز نماز را سبک شمردیم دلیل چیست؟ پاسخ این است که باید سراغ موانع دیگر برود (مثل اینکه معرفت او کامل نیست یا اینکه در هنگام مواجه شدن با کار حرام و گناه چگونه برخورد می‌کند و...) خداوندا! ما را از نمازگزاران واقعی قرار ده! معرفی کتاب: برای مطالعه بیشتر در این موضوع مراجعه فرمایید به: 1. سیمای نماز در قرآن و حدیث محمدمحمدی ری‌شهری، ترجمه ‌و تلخیص ‌عبدالهادی ‌مسعودی‌ 2. تفسیر نماز از دیدگاه معصومین م محمدی‌ 3. نماز ازدیدگاه قرآن و عترت محمد محمدی اشتهاردی‌ 4. پرتوی از اسرار نماز محسن قرائتی‌ 5. جامع آیات و احادیث موضوعی نماز ج 1 عباس عزیزی‌ 6. میزان الحکمة محمد محمدی ری‌شهری‌ 7. تفسیر نمونه (ذیل آیات نماز) آیة اللَّه مکارم شیرازی‌