راههاى تقویت عواطف در خانواده

جایگاه خانواده

هدف اساسى دین اسلام، تربیت انسان‏ها و تامین سعادت بشر در تمام ابعاد وجودی ، در تمام مراحل زندگى است. پیامبران الهى به ویژه پیامبر اسلام‏(ص) ، براى این هدف مقدس مبعوث شده و در این راه نهایت‏ سعى خود را مبذول نموده‏ اند و در انجام این ماموریت،‏به نیازها، ویژگى‏ها و علایق فطرى بشر به عنوان یك اصل مسلم توجه فراوان داشتند. به همین جهت دستورات تربیتى اسلام و فرهنگ حیات بخش اهل بیت‏( ع ) ،دقیقا در راستاى پرورش فطرى انسان‏ها،تدوین شده است. خداوند متعال براى تربیت افراد بشر، كانون پر مهر خانواده را بهترین محیط تربیتى انسان قرار دادهاست. در این مقاله به بررسى راههاى تقویت عواطف اعضاى خانواده ، در پرتو سیره و سخنان اهل بیت‏(ع) مى ‏پردازیم.

راههاى تقویت عواطف در خانوادهیكى از راههاى استحكام بنیان خانواده ، توجه به ارتباط كلامى است. سخنان عاطفى و بهره‏ گیرى از كلمات دلنشین و خطاب‏هاى شایسته و محبت‏آمیز،مخاطب را جذب مى‏كند. خواسته یا ناخواسته از گوینده راضى شده،و در دلش نوعى احساس محبتنسبت‏ به او ایجاد مى‏ شود.

اگر در خانواده‏اى مرد یا زنی با عبارات زیبا و دلپذیر همسرش را صدا كند، علاوه بر این كه به فرزندان چگونه سخن گفتن را مى‏آموزد، در قلب او جایگاه ویژه‏اى خواهد یافت. امیرمؤمنان (ع ) مى فرماید: ))اجملوا فى الخطاب تسمعوا جمیل الجواب((

(تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 436 ح9979)

زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.

خطاب‏هاى ملاطفت ‏آمیز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تاثیر قرار مى‏دهد. بعضى از عبارات، آن قدرزیبا هستندكه هرگز تا آخرعمر فراموش نمى ‏شوند.

رسول گرامى اسلام (ص) با توجه به این نكته فرمودند: « قول الرجل للمراة انى احبك لا یذهب من قلبها ابدا.»

)الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏5، ص: 569 ح59)

مردى كه به زنش بگوید: من ترا دوست دارم، [اثر این سخن] هرگز از دل زن بیرون نمى ‏رود.

اساسا مرد و زن مسلمان باید زبان خویش را به سخن نیك عادت دهند، زیرا انسان فطرتااز عبارت‏هاى جذاب و پرمهر استقبال مى‏كند و نسبت‏ به انسان‏هاى نیكو سخن، در دل احساس محبت مى‏نماید.صدا كردن همسر با نامى كه بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین تاثیر به سزایى خواهد داشت. پیامبر گرامى اسلام( ص )توصیه فرمودهاند كه براى افزایش مهر و صفا در میان مسلمانان، همدیگر را با نام زیبا و محترمانه صدا بزنند: «ثلاث یضفین ود المرء لاخیه المسلم یلقاه بالبشر اذا لقیه و یوسع له فى المجلس اذا جلس الیه و یدعوه باحب الاسماء الیه.»

الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏2، ص: 643 ح3

سه چیز دوستى و محبت‏ بین دو مسلمان را افزایش داده [و صفا و صمیمیت را در میان آن‏ها تقویت مى‏كند.] 1. هنگام ملاقات، با خوشرویى و چهره‏اى گشاده برخورد كند. 2. اگر مى‏خواهد در كنار او بنشیند برایش جا باز كند. 3. به بهترین نامى كه دوست دارد او را صدا بزند

طبق آموزش‏هاى اسلام، سلام كردن با صداى رسا و واضح و با آهنگى عاطفى و جذاب موجب تقویت روابط بین زن و شوهر خواهد شد. سلام با لحنى عاطفى، كینه‏ها را از بین برده ، روحیه را تقویت كرده و دل‏ها را به هم نزدیك مى‏نماید. سلام دادن به جمع خانواده و به ویژه زن و شوهر به یكدیگر، نشاط آور و فرح ‏بخش است.

امام صادق علیه السلام فرمود: «یسلم الرجل اذا دخل على اهله(3); وقتى شوهر به خانه وارد مى‏شود ، باید به اعضاى خانواده (به ویژه همسرش) سلام كند.»زوج جوانى كه با هم پیمان زناشویى مى‏بندند، معمولا بر مبناى علاقه درونى و عشق پاكى است كه به یكدیگر دارند. اما آنچه كه در اسلام تاكید شده، بنیان خانواده را تقویت مى‏كند و محبت و الفت را میان زوج جوان افزایش مى‏دهد، اظهار و ابراز آن است.

امام صادق‏ علیه السلام مى‏ فرماید: «اذا احببت رجلا فاخبره بذلك فانه اثبت للمودة بینكما»

الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏2، ص: 644 ح2

هرگاه شخصى را دوست داشتى، دوستى خود را به او اعلام كن ، زیرا این عمل انس و الفت را بین شما پایدارتر مى‏كند

خانواده برای انسان كانون آرامش و راحتىاست.مردى كه بیرون ازمنزل با انواع مشكلات درگیر است و با ناملایمات فراوانى برخورد مى‏كند، دوست دارد هنگام برگشت ‏به خانه كسى از او دلجوئى كند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود،مرهم دردهاى انباشته دل او باشد. دلش مى‏خواهد هنگامى كه در منزل را باز مى‏كند، كسى با چهره‏اى گشاده، لبى خندان و لحنى عاطفى از او استقبال نموده و آنچه را كه در دست دارد ، با تكریم از او تحویل بگیرد و این فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد دیگرى نخواهد بود. در این صورت چنین زنى از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگى خواهد داشت.

مردى به محضر رسول خدا صلى الله علیه وآله آمده و عرضه داشت: «یا رسول‏الله! من همسرى دارم كه هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم مى‏آید و چون مى‏خواهم از منزل بیرون روم مرا بدرقه مى‏كند. هر گاه مرا اندوهگین ببیند مى‏گوید: چه چیز تو را اندوهگین كرده؟ اگر براى مخارج زندگى‏ات ناراحتى، مطمئن باش كه دیگرى (خداوند) عهده ‏دار آن است و اگر براى آخرت [و گرفتارى‏هاى قبر و قیامت] غصه مى‏خورى، خداوند اندوهت را زیاد كند. (و باید چنین باشى.) رسول خدا(ص)فرمودند: خداوند [در روى زمین] كارگزارانى دارد و این زن یكى از آن‏ها است. براى او نصف پاداش شهید مى‏باشد.»(5)

على(‏ع ) در مورد بانوى بانوان و همسر نمونه تاریخ مى‏فرماید: «به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه‏(س) بر او خشمگین نشدم و او را به كارى مجبور نكردم . و او مرا ناراحت نكرد و هیچگاه با من مخالفت ننمود، وقتی به او نگاه مى‏كردم تمام غم و اندوه‏هاى دلم برطرف مى‏شد.»(6)

هماهنگى و همدلى در انتخاب نوع غذا از جمله عواملى است كه ارتباط زن و شوهر را تقویت كرده و بنیان خانواده را استحكام مى‏بخشد. اگر زوجین در مساله غذا و خوراك تفاهم داشته باشند و شرایط همدیگر را مراعات كنند، بسیارى از مشكلات و اختلافات خانواده‏ها حل مى‏شود. اگر مرد غذایى را دوست دارد وانتظار دارد كه در منزلش تهیه شود، مى‏تواند علاوه بر این كه لوازم مورد نیاز را تهیه مى‏كند، همسر خویش را از آن آگاه سازد. ولى اگر براى او فرقى نمى‏كند، كه معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنین اند و در مورد غذاى روزانه خویش سخت‏گیرى و موشكافى نمى‏كنند، در این صورت از غذاى تهیه شده استفاده كرده و با كمال متانت و بزرگوارى از همسر هنرمند خویش قدردانى و تشكر مى‏نماید و با بهانه‏هاى مختلف زحمات وى را نادیده نمى‏گیرد. رسول اكرم (ص) فرمود: «المؤمن یاكل بشهوة عیاله والمنافق یاكل اهله بشهوته»

وسائل الشيعة، ج‏21، ص: 542 ح 27814

انسان با ایمان، مطابق میل و خواسته عیالش غذا مى‏خورد و خانواده انسان منافق، مطابق میل و خواسته وى غذا مى‏خورند

در سیره و روش(ص) آمده است كه آن حضرت هیچگاه در مورد انتخاب نوع غذا سختگیرى نمى‏كرد و با خانواده‏اش همراه مى‏شد: «رسول خدا(ص)از هر نوع غذا مى‏خوردند و غذایى كه خداوند برایش حلال نمودهبود ،‏ به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول مى‏كردند.»در جای دیگرپیامبرخدا(ص)فرمودند: «خیر نسائكم الطیبة الطعام»

الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏5، ص: 325 ح7

بهترین زنان شما زنى است كه غذاى پاكیزه و دلپسند درست كند

مردبه عنوان مدیر خانواده، مسؤولیت فراهم كردن وسائل مورد نیاز از قبیل خوراک و پوشاک و… اعضاى خانوادهراعهدهدارد. در این مورد اگر مردان با ایمان وظیفه خویش را در مورد به دست آوردن روزى حلال و پاكیزه به خوبى‏انجام دهند، مقامی بس بلند، در پیشگاه خداوند متعال كسب خواهند نمود.

امام باقر(ع ) فرمودند: «من طلب الرزق فى الدنیا استعفافا عن الناس و سعیا على اهله و تعطفا على جاره لقى الله عزوجل یوم القیامة و وجهه مثل القمر لیلة البدر»

الكافي (ط - دارالحديث)، ج‏9، ص: 541 ح8391/5

هر كس در دنیا به دنبال روزى حلال برود،به قصد این كه نیازمند و محتاج دیگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامین نماید و به همسایه‏ها [و همنوعان مستمند خود] یارى رساند، چنین فردى در روز قیامت ‏با سیمایى [نورانى] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد كرد.» و امام صادق‏(ع ) نیزفرمودند: «الكاد على عیاله من حلال كالمجاهد فى سبیل‏الله»

من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص: 168 ح3631

مرد تلاشگرى كه براى تهیه روزى حلال و مشروع براى خانواده‏اش مى ‏كوشد، مانند مجاهدى است كه در راه خدا جهاد مى ‏كند.» امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: «كسى كه از فضل و عنایت پروردگار به دنبال روزى حلال مى‏رود به اندازه‏اى كه مخارج خانواده خود را تامین كند، از رزمنده‏اى كه در راه خداوند متعال جهاد مى‏كند پاداش افزونترى دارد.»احترام به شخصیت افراد، در وجود آنان عشق و محبت مى‏آفریند. هدیه دادن نوعى احترام به طرف مقابل محسوب مى‏شود و انسانى كه هدیه را مى‏ گیرد بى‏اختیار و از روى فطرت خدادادى خویش، مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود جاى مى ‏دهد. این نكته در روابط زناشویى از اهمیت ‏خاصى برخوردار است و عامل مهمى در ایجاد انس و الفت و هم گرایى نسبت ‏به زن و مرد به شمار مى‏ رود .

1. گفت وگوهاى محبت ‏آمیز
2. صدا كردن با بهترین نام
3. سلام كردن به همدیگر
4. اظهار علاقه و ابراز محبت
5. دلجویى، استقبال، بدرقه
6. همدلى در انتخاب نوع غذا
7. فراهم نمودن مخارج خانواده
8. هدیه دادن به همسر

http://motaharfamily.ir