دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

حکمت 123 نهج البلاغه : تاثير عوامل زيست محيطى در سلامت

حکمت 123 نهج البلاغه به موضوع "تاثير عوامل زيست محيطى در سلامت" می پردازد.
No image
حکمت 123 نهج البلاغه : تاثير عوامل زيست محيطى در سلامت

متن اصلی حکمت 123 نهج البلاغه

موضوع حکمت 123 نهج البلاغه

ترجمه مرحوم فیض

ترجمه مرحوم شهیدی

شرح ابن میثم

ترجمه شرح ابن میثم

شرح مرحوم مغنیه

شرح شیخ عباس قمی

شرح منهاج البراعة خویی

شرح لاهیجی

شرح ابن ابی الحدید

شرح نهج البلاغه منظوم

متن اصلی حکمت 123 نهج البلاغه

123 وَ قَالَ عليه السلام تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الْأَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الْأَشْجَارِ أَوَّلُهُ يُحْرِقُ وَ آخِرُهُ يُورِقُ

موضوع حکمت 123 نهج البلاغه

تأثير عوامل زيست محيطى در سلامت

(عملى، بهداشتى)

ترجمه مرحوم فیض

123- امام عليه السّلام (در نگاه دارى تن) فرموده است

1- در اوّل سرما (پاييز) پرهيز كنيد (خود را بپوشانيد چون بدن با گرمى خو گرفته آزرده شود) و در آخرش (بهار) پيشباز آن رويد (بسيار خود را نپوشانيد چون بدن با سردى خو گرفته زيانى نمى بيند) زيرا سرما در بدنها همان ميكند كه در درختها مى نمايد: اوّل آن مى سوزاند (برگشان را مى ريزد) و آخرش (برگشان را) مى روياند.

( ترجمه وشرح نهج البلاغه(فيض الاسلام)، ج 6 ص 1146)

ترجمه مرحوم شهیدی

128 [و فرمود:] در آغاز سرما خود را از آن بپاييد و در پايانش بدان روى نماييد كه سرما با تن ها آن مى كند كه با درختان. آغازش مى سوزاند و پايانش برگ مى روياند.

( ترجمه مرحوم شهیدی، ص 383)

شرح ابن میثم

118- و قال عليه السّلام:

تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ- فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الْأَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الْأَشْجَارِ- أَوَّلُهُ يُحْرِقُ وَ آخِرُهُ يُورِقُ

المعنى

إنّما وجب اتّقاؤه في أوّله و هو أوّل الخريف لأنّ الصيف و الخريف يشتركان في اليبس فإذا ورد البرد و حينئذ ورد على أبدان استعدّت بحرارة الصيف و يبسه للتخلخل و تفتّح المسامّ و الجفاف فاشتدّ انفعال البدن عنه و أسرع تأثيره في قهر الحرارة الغريزيّة فيقوى بذلك في البدن قوّتا البرد و اليبس اللّتان هما طبيعة الموت فيكون بذلك يبس الأشجار و احتراق الأوراق و انحسارها و ضمور الأبدان و ضعفها. و أمّا أمره بالتقائه في آخره و هو آخر الشتاء و أوّل زمان الربيع فلأنّ الشتاء و الربيع يشتركان في الرطوبة و يفترقان بأنّ الشتاء بارد و الربيع حارّ فالبرد المتأخّر إذا امتزج بحرارة الربيع و انكسرت سورته بها لم يكن له بعد ذلك نكاية في الأبدان فقويت لذلك الحرارة الغريزيّة و انتعشت فكان من اعتدالها بالبرد مع الرطوبة استعداد لمزاج هو طبيعة الحياة و كان منه النموّ و قوّة الأبدان و بروز الأوراق و الثمار. و قوله: فإنّه. إلى آخره. صغرى ضمير نبّه به على توقّيه و تلقّيه. و تقدير كبراه: و كلّ ما كان كذلك فإنّه يجب توقّى أوّله و تلقّى آخره، و قوله: أوّله يحرق و آخره يورق. و هو وجه التشبيه.

( شرح ابن میثم، ج 5 ص 311)

ترجمه شرح ابن میثم

118- امام (ع) فرمود:

تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ- فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الْأَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الْأَشْجَارِ- أَوَّلُهُ يُحْرِقُ وَ آخِرُهُ يُورِقُ

ترجمه

«در اول سرما [پاييز] خود را بپوشانيد، و در آخر سرما [بهار] به پيشواز آن ويد، زيرا سرما با جسم انسان همان كارى را مى كند كه با درختان، اولش مى سوزاند و آخرش مى روياند».

شرح

خوددارى و پوشش در آغاز سرما واجب شده است، چون آغاز سرما اول پاييز است و تابستان و پاييز در خشك بودن شريكند، پس وقتى كه سرما فرا مى رسد، و بر بدنها نيز وارد مى شود در حالى كه بدنها در اثر گرما و خشكى تابستان، آمادگى براى تخلخل و باز شدن منافذ رگ و پى و خشكى پيدا كرده، و اثرپذيرى بدن زياد، و تأثير سرما در اثر فشار حرارت غريزى سريع مى گردد، در نتيجه نيروهاى سردى و خشكى در بدن قوّت مى گيرد كه اين هر دو طبيعت مرگند، به همين دليل درختان خشكيده و برگها سوخته مى شوند و مى ريزند و بدنها لاغر و نحيف مى گردند.

اما دستور به استقبال از آخر سرما يعنى آخر زمستان و آغاز فصل بهار، از آن جهت است كه زمستان و بهار در رطوبت شريكند و فرقشان در اين است كه زمستان سرد و بهار گرم است. پس سرماى پسين هر گاه آميخته به گرماى بهارى شود و شدتش بدان وسيله درهم شكند، بعد از آن شكستى و زيانى به بدنها ندارد و حرارت غريزى قوّت مى گيرد و گسترده مى شود، و به وسيله سرما با رطوبت معتدل گشته، آمادگى براى مزاج پيدا مى شود كه خود طبيعت زندگى است. و باعث رشد و نيرو گرفتن بدنها و شكوفائى برگها و ميوه هاست.

عبارت: فانّه...

صغراى قياس مضمرى است كه بدان وسيله به برخوردارى و استقبال از سرما توجه داده است، و كبراى مقدّر آن نيز اين است: و هر چه آن طور باشد لازم است از آغازش خوددارى و از پايانش استقبال نمود.

عبارت: اوله يحرق...

وجه شبه و علت تشبيه است.

( ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 525 و 526)

شرح مرحوم مغنیه

127- توقّوا البرد في أوّله، و تلقّوه في آخره فإنّه يفعل في الأبدان كفعله في الأشجار. أوّله يحرق و آخره يورق.

المعنى

يتكيف جسم الإنسان تبعا للجو و أحواله برودة و حرارة و اعتدالا. و هذا شأن كل جسم حي نباتا كان أم حيوانا. و أخبر الإمام بهذه الحقيقة، و نصح بالوقاية من أول البرد دون آخره- كأي عالم مخبر و ناصح.

( فی ضلال نهج البلاغه، ج 4 ص 298 و 299)

شرح شیخ عباس قمی

99- ت وقّوا البرد في أوّله، و تلقّوه في آخره، فإنّه يفعل في الأبدان كفعله في الأشجار، أوّله يحرق، و آخره يورق. هذه مسألة طبيعيّة قد ذكرها الحكماء، قالوا: لمّا كان تأثير الخريف في الأبدان، و توليده الأمراض كالزكام و السعال و غيرهما أكثر من تأثير الربيع، مع أنّهما جميعا فصلا اعتدال، و أجابوا بأنّ برد الخريف يفجأ الإنسان و هو معتاد للحرّ بالصيف فينكأ فيه، و يسدّ مسامّ دماغه، لأنّ البرد يكثف و يسدّ المسامّ فيكون كمن دخل من موضع شديد الحرارة إلى خيش بارد.

فأمّا المنتقل من الشتاء إلى فصل الربيع فإنّه لا يكاد برد الربيع يؤذيه ذلك الأذى، لأنّه قد اعتاد جسمه برد الشتاء، فلا يصادف من برد الربيع إلّا ما قد اعتاد ما هو أكثر منه، فلا يظهر لبرد الربيع تأثير في مزاجه، على أنّ الصيف و الخريف يشتركان في اليبس فإذا ورد البرد حينئذ ورد على أبدان استعدّت بحرارة الصيف و يبسه للتخلخل و تفتّح المسامّ و الجفاف، فاشتدّ انفعال البدن عنه، و أسرع تأثيره في قهر الحرارة الغريزيّة، فيقوى بذلك في البدن قوّتا البرد و اليبس اللّتان هما طبيعة الموت، فيكون بذلك يبس الأشجار و احتراق أوراقها، و ضمور الأبدان و ضعفها.

فأمّا لم أورقت الأشجار و أزهرت في الربيع دون الخريف فلما في الربيع من الكيفيّتين اللّتين هما منبع النموّ و النفس النباتيّة، و هما الحرارة و الرطوبة، و الخريف خال من هاتين الكيفيّتين و مستبدل بهما ضدّهما، و هما البرودة و اليبس المنافيان للنشوء و حياة الحيوان و النبات.

( شرح حکم نهج البلاغه شیخ عباس قمی، ص85)

شرح منهاج البراعة خویی

الثالثة و العشرون بعد المائة من حكمه عليه السّلام

(123) و قال عليه السّلام: توقوا البرد في أوّله، و تلقّوه في آخره فإنّه يفعل في الأبدان كفعله في الأشجار، أوّله يحرق، و آخره يورق.

اللغة

(توقّى) توقيا فلانا: حذر و خافه، تجنّبه (أورق) الشجر: ظهر ورقه- المنجد.

الاعراب

توقّوا البرد، أمر من باب التفعّل، و البرد مفعوله، في أوّله، ظرف مستقرّ حال عن البرد، يحرق و يورق متروكا المفعول، و نزّلا منزلة اللازم، و لم نجد في اللغة أورق متعديا يفيد هذا المعنى المقصود في المقام.

المعنى

المستفاد من هذا الكلام دستور صحّي لزمن الانتقال من حرّ الصيف و الخريف إلى برد الشتاء، فالبدن يعتاد الحرارة في طول أيّام الحرّ، فاذ جاء البرد يؤثّر فيه و يسبّب أمراضا كثيرة، فيلزم حينئذ توقّي البرد و دفعه بالوسائل المعدّة لذلك من اللّباس و المنزل الدافي ء.

و لكن بعد مرور الشتاء و حلول فصل الربيع اعتاد البدن بالبرد و استعدّ لتحمّله، فالتعرّض له و تلقّيه بتخفيف اللّباس و الخروج إلى البساتين و المتنزّهات غير مضرّ، بل نافع للبدن موجب لنشاطه و تقويته و تجديد قواه، كما أشار اليه بأنّه يورق و ينفخ روح الحياة في الأشجار.

و قد أعطى اللَّه هذا الأثر الحيوي للربيع بوسيلة الأمطار النازلة من السماء كما أشار اليه في غير واحد من آي القرآن الشريفة مثل قوله تعالى «5- الحج- «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ».

الترجمة

فرمود: خود را نگهداريد از آغاز پيدايش سرما، و در پايان با آن درآميزيد زيرا با تن شما همان كند كه با درختان ميكند، آغازش خزان سوزنده است، و پايانش برگ سبز پرورنده.

  • ز آغاز سرما نگه دار خويش ولى آخرش را بياور به پيش
  • كه سرما كند در بدنها اثرچنانى كه دارد اثر در شجر
  • در آغاز سوزد بباد خزان در انجام برگ آرد و ارغوان

( منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(الخوئی) ج 21 ص195و196)

شرح لاهیجی

(149) و قال (- ع- ) توفّوا البرد فى اوّله و تلقّوه فى اخره فانّه يفعل فى الابدان كفعله فى الاشجار اوّله يحرق و اخره يورق يعنى و گفت (- ع- ) كه وا پائيد خود را از سرما در اوّلش كه زمستان باشد و بر خوريد انرا در اخرش كه بهار باشد زيرا كه بتحقيق اثر ميكند در بدنها مانند اثر كردنش در درختان اوّل از سرما مى سوزاند درختان را و اخرش را ببرگ مياورد درختان را

( شرح نهج البلاغه (لاهیجی) ص 304)

شرح ابن ابی الحدید

124: تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ- فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الْأَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الْأَشْجَارِ- أَوَّلُهُ يُحْرِقُ وَ آخِرُهُ يُوِرُق هذه مسألة طبيعية قد ذكرها الحكماء- قالوا لما كان تأثير الخريف في الأبدان- و توليده الأمراض كالزكام و السعال و غيرهما- أكثر من تأثير الربيع مع أنهما جميعا فصلا اعتدال- و أجابوا بأن برد الخريف يفجأ الإنسان- و هو معتاد لحر الصيف فينكأ فيه و يسد مسام دماغه- لأن البرد يكثف و يسد المسام- فيكون كمن دخل من موضع شديد الحرارة إلى خيش بارد- . فأما المنتقل من الشتاء إلى فصل الربيع- فإنه لا يكاد برد الربيع يؤذيه ذلك الأذى- لأنه قد اعتاد جسمه برد الشتاء- فلا يصادف من برد الربيع إلا ما قد اعتاد ما هو أكثر منه- فلا يظهر لبرد الربيع تأثير في مزاجه- فأما لم أورقت الأشجار و أزهرت في الربيع دون الخريف- فلما في الربيع من الكيفيتين اللتين هما منبع النمو- و النفس النباتية- و هما الحرارة و الرطوبة- و أما الخريف فخال من هاتين الكيفيتين- و مستبدل بهما ضدهما-

و هما البرودة و اليبس المنافيان للنشوء- و حياة الحيوان و النبات- فأما لم كان الخريف باردا يابسا و الربيع حارا رطبا- مع أن نسبة كل واحد منهما إلى الفصلين- الخارجين عن الاعتدال- و هما الشتاء و الصيف نسبة واحدة- فإن تعليل ذلك مذكور في الأصول الطبية- و الكتب الطبيعية- و ليس هذا الموضع مما يحسن أن يشرح فيه مثل ذلك

( شرح نهج البلاغة(ابن أبي الحديد)، ج 18 ، صفحه ى 319-320)

شرح نهج البلاغه منظوم

[125] و قال عليه السّلام:

توقّوا البرد فى أوّله، و تلقّوه فى اخره، فإنّه يفعل فى الأبدان كفعله فى الأشجار، أوّله يحرق، و اخره يورق.

ترجمه

در اوّل زمستان خويش را از سرما نگهداريد، و در آخرش (كه طليعه بهار آغاز مى شود) از آن بر خوردار باشيد، چرا كه سرما نخست با پيكرها آن كند كه با درختان كند، اوّل اشجار را بسوزد و بخشكاند دوّم آنها را ببرگ و بار آورد.

نظم

  • ز سرماها نخستين خويشتن رانگهداريد جان و جسم و تن را
  • طبيعت باد بهمن چون وزانددرختان را بآتش مى كشاند
  • چنانكه آن نسيم سرد در باغكند اشجار باغ و راغ را داغ
  • بدخترهاى بستان در ستيزدز پيكرشان هر آن حلّه بريزد
  • شماها را چنين دارد در آذركند رنجورتان اجسام و پيكر
  • بدل صحّت كند بر دردمندىقرين شادى باندوه و نژندى
  • و ليكن چون بهار آيد پديدارشود گلشن ز صورت پرده بردار
  • كند اشجار آبستن همان بادشود سرسبز بيدش همچو شمشاد
  • در اوّل هم در آخر با گلستانچنين كرد و كند با جان انسان
  • بنا بر اين بحفظ جان بكوشيدز سردىّ زمستان تن بپوشيد
  • چو سرما رفت و برف دشت شد آبشكست اسفند از وى رونق و تاب
  • نسيم فروردين شد در وزيدنرها سازيد پيشش پيكر و تن
  • كه تا تن تان بگيرد توش و نيروشويد از ضعف و از سستى به يك سو

( شرح نهج البلاغه منظوم، ج 9 ص153و154)

منبع:پژوهه تبلیغ

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

رفتار و منش امام خمینی (ره) با دختران

در همۀ جوامع بشری، تربیت فرزندان، به ویژه فرزند دختر ارزش و اهمیت زیادی دارد. ارزش‌های اسلامی و زوایای زندگی ائمه معصومین علیهم‌السلام و بزرگان، جایگاه تربیتی پدر در قبال دختران مورد تأکید قرار گرفته است. از آنجا که دشمنان فرهنگ اسلامی به این امر واقف شده‌اند با تلاش‌های خود سعی بر بی‌ارزش نمودن جایگاه پدر داشته واز سویی با استحاله اعتقادی و فرهنگی دختران و زنان (به عنوان ارکان اصلی خانواده اسلامی) به اهداف شوم خود که نابودی اسلام است دست یابند.
تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

تبیین و ضرورت‌شناسی مساله تعامل مؤثر پدری-دختری

در این نوشتار تلاش شده با تدقیق به اضلاع مسئله، یعنی خانواده، جایگاه پدری و دختری ضمن تبیین و ابهام زدایی از مساله‌ی «تعامل موثر پدری-دختری»، ضرورت آن بیش از پیش هویدا گردد.
فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

فرصت و تهدید رابطه پدر-دختری

در این نوشتار سعی شده است نقش پدر در خانواده به خصوص در رابطه پدری- دختری مورد تدقیق قرار گرفته و راهبردهای موثر عملی پیشنهاد گردد.
دختر در آینه تعامل با پدر

دختر در آینه تعامل با پدر

یهود از پیامبری حضرت موسی علیه‌السلام نشأت گرفت... کسی که چگونه دل کندن مادر از او در قرآن آمده است.. مسیحیت بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام شکل گرفت که متولد شدن از مادری تنها بدون پدر، در قرآن کریم ذکر شده است.
رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

رابطه پدر - دختری، پرهیز از تحمیل

با اینکه سعی کرده بودم، طوری که پدر دوست دارد لباس بپوشم، اما انگار جلب رضایتش غیر ممکن بود! من فقط سکوت کرده بودم و پدر پشت سر هم شروع کرد به سرزنش و پرخاش به من! تا اینکه به نزدیکی خانه رسیدیم.

پر بازدیدترین ها

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

راههای رسیدن به آرامش روانی از نگاه قرآن

قرآن کریم که بزرگترین معجزه پیامبراکرم(ص) است و تمام آنچه را که بشر برای هدایت نیاز داشته ودر آن آمده است، کاملترین نسخه برای آرامش روح است.
تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
Powered by TayaCMS