علم غيب معصوم(ع)، از دانستن تا گفتن

بر اساس آيات قرآن علم غيب مختص خداوند است و کسي در عرض خداوند از علم غيب بهره اي نبرده و هيچ کسي به استقلال از چنين علمي برخوردار نيست؛ اما خداوند به هر کسي که تحت رضايتش است علم غيب مي دهد؛ چنانکه بصراحت مي فرمايد: عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَي غَيْبِهِ اَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَي مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُکُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا ؛داناي نهان است و کسي را بر غيب خود آگاه نمي‌کند، مگر پيامبري را که از او خشنود باشد، که در اين صورت براي او از پيش رو و از پشت سرش نگاهباناني بر خواهد گماشت.(جن، آيات 26 و 27)

معصومان(ع) به عنوان «وليّ الله» از کساني هستند خداوند از ايشان خشنود است. اين اولياي کامل الهي به حکم آيات قرآن تحت ولايت مستقيم الهي قرار مي گيرند و همه شئون آنان به اذن خدا و تحت تصرفات الهي است؛ چنانکه خداوند در آيه 196 سوره اعراف مي فرمايد: إِنَّ وَلِيِّيَ اللّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْکِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّي الصَّالِحِينَ؛ بي‌ترديد، ولي و سرور من آن خدايي است که قرآن را فرو فرستاده، و همو متولي و سرپرست امور شايستگان است.

خداوند به پيامبر(ص) و ديگر اولياي کامل خويش مي فرمايد که کارهايشان تحت اراده و فعل الهي قرار مي گيرد. از همين رو مي فرمايد: فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَکِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَکِنَّ اللّهَ رَمَي؛ و شما آنان را نکشتيد، بلکه خدا آنان را کُشت. و چون تير به سوي آنان‌ افکندي، تو نيفکندي، بلکه خدا افکند.(انفال، آيه 17)

پس در مقام فناي عبد در ذات الهي، فعل و کار بنده به خداوند نسبت داده مي شود؛ زيرا اين خداوند است که تدبير و تصرف مي کند و اختياري براي عبد فاني نيست. اين همان چيزي است که در روايات از آن به قرب فرائض و قرب نوافل تعبير شده است.

معصومان (ع) تحت ولايت کليّه الهي قرار مي گيرند و قيام و قعود و نيز بيان و سکوت آنان تحت ولايت الهي است. آنان با آنکه مي دانند ،نمي گويند و نگفتن آنان دليل بر ندانستن آنان نيست، چنانکه انجام ندادن آنان دليل بر ناتواني شان نيست. آنان در مقام قُرب نوافل قرار دارند. پس: «اکون سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِي يَنْطِقُ بِهِ وَ يَدَهُ الَّتِي يَبْطِشُ بِهَا، ولي الله شنوايي و بينايي و گويايي و گيرايي خدا مي شود که بدان مي شنود، مي بيند و مي گويد و مي گيرد.» (الکافي، ج2، ص352) آنان هر جايي که به اذن خدا مأمور به گفتن باشند، سخن مي گويند و هر جايي که به اذن خدا مامور به کتمان باشند، کتمان مي کنند؛ نه اينکه ندانند! بلکه مي دانند ولي مامور به گفتن نيستند؛ چرا که انسان کامل تحت ولايت ذات اقدس الهي است و سکوت و کلامش و نطق و بيانش، همه تحت ولايت اوست؛ يعني آنان برابر حکمت و مصلحتي که ذات اقدس الهي تدبير مي کند، علم کرده و اين اذن الهي آنان را مامور مي کند کجا علم غيب را اظهار کنند و کجا آن علم غيب را اظهار نکنند.

همچنين علم الهي بيرون از دايره احکام فقهي است و بر همين اساس است که آنان با علم غيب حکم نمي کنند پيامبر(ص)مي فرمايد: «إِنَّمَا اَقْضِي‌ بَيْنَکُمْ‌ بِالْبَيِّنَاتِ وَ الْاَيْمَانِ وَ بَعْضُکُمْ اَلْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ فَاَيُّمَا رَجُلٍ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ مَالِ اَخِيهِ شَيْئاً فَإِنَّمَا قَطَعْتُ لَهُ بِهِ قِطْعَةً مِنَ النَّار؛ اي مردم! تنها من در ميان شما طبق گواهي شاهدان و سوگندها دادرسي مي کنم و [چه بسا باشد که] برخي از شما از برخي ديگر بهتر دليل مي آورد؛ بنابراين، هر فردي که من از مال برادرش چيزي را براي او [به واسطه بيّنه يا سوگند دروغ] جدا کنم، تنها براي او با آن، قطعه اي از آتش جدا کرده ام. (الکافي، دار الکتب الإسلامية، ج 7، ص 414.)

روزنامه كيهان، شماره 21102 به تاريخ 18/4/94، صفحه 6 (معارف)