ویژگی های حکومت و حاکم

ويژگي هاي حكومت و حاكم

دیدگاه امام خمینی درباره خصال لازم برای اهداف حکومت اسلامی

حضرت امیرالمؤمنین(ع) در فرمایشات خود در تعیین هدفهای حکومت به خصال لازم حاکم اشاره می‌فرماید:

- اللهم انی اول من اناب و سمع و أجاب. لم یسبقنی الا رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله بالصلاه. و قد علمتم انه لاینبغی ان یکون الوالی علی الفروج والدماء والمغانم والاحکام و امامه المسلمین البخیل. فتکون فی أموالهم نهمته.

"خدایا! من اولین کسی بودم که رو به تو آورد؛ و (دینت را که بر زبان رسول الله(ص) جاری شد) شنید و پذیرفت. هیچ کس جز پیغمبر خدا(ص) در نماز گزاردن بر من سبقت نجست. و شما مردم خوب می‌دانید که شایسته نیست کسی که بر نوامیس و خونها و درآمدها و احکام و قوانین و پیشوایی مسلمانان ولایت و حکومت پیدا می‌کند بخیل باشد، تا بر اموال مسلمانان حرص ورزد."

- ولا الجاهل فیضلهم بجهله.

"و باید که جاهل (و ناآگاه از قوانین) نباشد تا از روی نادانی مردم را به گمراهی بکشاند."

- ولا الجافی فیقطعهم بجفائه، ولا الخائف للدول فیتخذ قوماً دون قوم.

"و باید که جفاکار و خشن نباشد تا به علت جفای او مردم با او قطع رابطه و مراوده کنند. و نیز باید که از دولتها نترسد تا با یکی دوستی و با دیگری دشمنی کند."

- ولا المرتشی فی الحکم فیذهب بالحقوق و یقف بهادون المقاطع، ولا المعطل للسنه فیهلک الامه.[1]

"و باید که در کار قضاوت رشوه خوار نباشد تا حقوق افراد را پایمال کند و نگذارد حق به حقدار برسد. و نباید که سنت و قانون را تعطیل کند تا امت به گمراهی و نابودی نرود."

درست توجه کنید که مطالب این روایت حول دو موضوع دور می‌زند: یکی "علم"، و دیگری "عدالت". و این دو را خصلت ضروری "والی" قرار داده است. در عبارت "ولا الجاهل فیضلهم بجهله" روی خصلت "علم" تکیه می‌کند. و در سایر عبارات روی "عدالت"، به معنای واقعی، تأکید می‌نماید. عدالت به معنای واقعی این است که در ارتباط با دولت‌ها و معاشرت با مردم و معاملات با مردم و دادرسی و قضاء و تقسیم درآمد عمومی، مانند حضرت امیرالمؤمنین(ع) رفتار کند؛ طبق برنامه‌ای که برای مالک اشتر، و در حقیقت برای همه والیان و حکام، تعیین فرموده است[2]، چون بخشنامه‌ای است عمومی که فقها هم اگر والی شدند بایستی دستورالعمل خویش بدانند.