مواجهه با مشکلات

مواجهه با مشکلات پرسش: به طور مسلم حیات دنیوی آمیزه ای از شادی ها و رنج ها و دشواری ها است. سوال اصلی این است که یک انسان متدین چگونه باید با مشکلات و سختیهای زندگی و حیات خود مواجه شود تا خدای ناکرده دچار نابسامانی های روحی و روانی نشده و بتواند با قدرت مسیررشد و تعالی را طی کند؟ پاسخ: حیات دنیوی سرشار از کامیابی ها و لذت ها به همراه رنج ها و دشواری ها است. هر انسانی در طول زندگی خود، قطعا هم طعم شیرین خوشی ها را چشیده است و هم طعم تلخ مصیبت ها را. به هرحال، از هیچ کدام نمی توان گریخت و انسان ناگزیر از مواجهه منطقی و معقول با آنهاست. آنچه که مهم است، شیوه و سبک مواجهه است. به خصوص درمورد رویارویی انسان با سختی ها و تنگناهاست که آدمی خود را می بازد و دچار نابسامانی های فکری و روانی می شود. راهکار غربی ساز و کاری که روان شناسان غربی دراین باره پیش روی انسان نهاده اند، نوعی «انعطاف پذیری اجباری» است. در واقع، انسان غربی خود را درهاله ای از جبرها می یابد و به علت عجز تکوینی خود در غلبه بر آنها، ناچار است آنها را «تحمل» کند. چنانچه انسان مایل است کمتر از این تحمل و مدارای اجتناب ناپذیر، برنجد و دچار یاس و ناامیدی نگردد؛ باید به وادی «غفلت» پانهد. اگر واقعیت های هستی با خواست و پسند انسان همراه و همسو نیستند، حداقل او می تواند از واقعیت ها بگریزد و به آنها نیندیشد، آری، انسان غربی «قرار» نمی گیرد، بلکه «فرار» می کند! زینت ها و جذابیت های فریبنده و اغفال گر دنیا کم نیستند تا انسان را در دام «دلبستگی ها» و «روزمرگی ها» گرفتار سازند و بین او و حقیقت، حجابی ضخیم پدید آورند. فلسفه هنر غربی نیز چیزی جز این نیست. هنر غربی در خدمت نفسانیت و ابعاد حیوانی وجود انسان است که دارای جاذبه های ظاهری و وسوسه انگیز است. هنر مدرن آمیزه ای از «سکس» و «خشونت» است که به گونه ای حیرت انگیز، انسان را درمرداب «خودفراموشی» فرو می برد. برخلاف این هنر، هنر اسلامی ابزاری است برای «تذکر» و نه «تفنن»! راهکارهای اسلامی اما سازوکارهای اسلام برای تقابل خردمندانه انسان با چالش ها و تنگناهای حیات دنیوی چیست؟ «نظام اعتقادی» (هست و نیست ها) و «نظام ارزشی» (بایدها و نبایدها) در اسلام مبتنی بر یک سلسله حقایق و واقعیت های تکوینی و الهی است. 1 بنابراین، اسلام در ابتدا تصویری واقع نما از «هستی» (جهانبینی دینی) و «انسان» (انسان شناسی دینی) ترسیم می کند و سپس امر و نهی ها را درقالب وحی به انسان عرضه می دارد. از این رو، برای تبیین دیدگاه اسلام درخصوص چگونگی مواجهه انسان با مصائب و دشواری ها باید از مقدمات «هستی شناسانه» و «انسان شناسانه» گذار نمود. تمامی مالکیت ها «اعتباری» و «قراردادی» هستند و «مالکیت حقیقی»، تنها ازآن خداست؛ اوست که «علت هستی بخش» همه موجودات است و آنهارا از نیستی به مرحله هستی آورده است.2 موجودات نه تنها در حدوث، بلکه در بقای خود نیز محتاج توجه خداوند هستند.3 انسان حتی مالک بدن خود نیز نیست و نمی تواند به دلخواه خود در آن تصرف کند. بنابراین، چیزی یافت نمی شود که متعلق به خدا نباشد. از این جمله، نعمت هایی است که در اختیار انسان می باشد. نعمت ها «امانت» خداوند هستند که برای مدتی موقت به انسان اعطا شده اند. حال اگر «صاحب و مالک» امانت خود را پس گیرد، جایی برای شکوه و تاسف باقی می ماند؟! اما آیا حکمتی در ورای اعطا و سلب نعمت ها وجود دارد؟ ـــــــــــــــــــــــ 1) محمدتقی مصباح یزدی، توحید در نظام عقیدتی و ارزشی اسلام، نشر شفق، ص13-.14 2) محمد تقی مصباح یزدی، نظریه حقوقی اسلام، جلد1، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). 3) از این شان در توحید اسلامی با عنوان «ربوبیت تکوینی الهی» یاد می شود.

روزنامه کیهان