27 بهمن 1395, 2:17
زهرا اجلال
افطاري دادن به روزه داران و ميزباني از اين بندگان شايسته، از سنت‌هاي نخستين مسلمانان در ماه رمضان است و افزون بر آنكه پاداش فراواني براي افطار‌دهنده به همراه دارد، در ايجاد همدلي و اتحاد ميان مسلمانان بسيار موثر است. سفره‌هاي افطار در ماه مبارك رمضان ميهمانان بسياري را برخود مي‌بيند كه شايسته است بنابر تعاليم آيات و روايات اسلامي در اكرام ميهمان تلاش كرد، اما اين تكريم نبايد با اسراف و سفره‌هاي رنگين همراه باشد. اسراف يكي از مفاهيم مذموم و ناپسندي است كه بيشتر از 20 مرتبه در آيه‌هايي از سوره‌هاي مختلف قرآن كريم با شكل‌ها و معاني گوناگون – كوتاهي و زياده روي و تجاوز از حد اعتدال – به آن اشاره و به دوري جستن از آن تاكيد شده و نيز چگونگي و عاقبت اسراف‌كنندگان با عناوين متفاوت تعبير شده است. اسراف در زمينه‌هاي مختلف از جمله اقتصادي، اعتقادي، اخلاقي و … امكان بروز دارد و هر نوع آن مذموم و ناپسند بوده چرا كه آثار اجتماعي اسراف در حوزه هنجاري بسيار زياد و تاثيرگذار است. خداوند در قرآن از مومنان مي‌خواهد كه همواره اعتدال و ميانه روي در امور را سرلوحه كار خويش قرار داده و با اسراف كردن موجبات تباهي و فساد در جامعه و زمين را فراهم نياورند.
اسراف، بطور كلي به معناي تجاوز كردن از حد و زياده روي است، كه بعضي مواقع در مسائل مادي و مالي، و گاهي نيز در مسائل فوق اينها اتفاق مي‌‌افتد. مثلاً ما از جانب خداوند دستور داريم تا از امانت‌‌هاي بزرگي كه در اختيار ما قرار داده است - مانند چشم و زبان - به خوبي بهره ببريم؛ آن هم در حد عادلانه و تعادل، يعني نه نسبت به آن زياده روي كنيم و نه تنگ نظري كرده و بخل بورزيم. پس انسان مسلمان و كسي كه تابع حق تعالي است بايد هميشه اين حد تعادل را در زندگي خود رعايت كند.
همه ساله با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، برخی سازمان‌ها و عده‌اي از خانواده‌ها اقدام به دعوت ميهمان براي ضيافت افطاري كرده و سفره‌هايي رنگين و متنوع و به قول امروزي‌ها باكلاس با هزينه‌هاي صدها و بلكه ميليون‌ها توماني پهن مي‌كنند. با كمال تاسف اما ديده مي‌شود كه در يك مرحله، يعني بعد از افطاري مختصر، خدمتكاراني با چرخ‌هاي دستي به راه افتاده و ته‌مانده افطاري‌ها كه برخي از آنها حتي هيچ دستي نخورده را راهي كيسه‌هاي زباله كرده تا به قول خودشان ظروف اضافي را برداشته و مقدمات بساط شام را مهيا كنند!از طرف ديگر در مرحله آخر و با پايان يافتن صرف شام توسط ميهمان‌ها كه عده زيادي غذاهاي خود را در حد چند قاشق ميل كرده‌اند، بشقاب‌هاي پر يا نيمه از شام مصرفي توسط خدمتكاران مجدداً راهي كيسه‌هاي زباله مي‌شوند و اينجاست كه اسراف جايگاه اول را در برخی مراسم ضيافت افطاري به خود اختصاص مي‌دهد. چرا؟!آيا اين اسراف، ولخرجي و ريخت و پاش نيست؟ آيا نوعي تصرف در نعمت‌ها و مواهب الهي بيرون از مرز‌ها و چارچوب‌هاي طبيعي، اخلاقي و عقلي آن نيست؟ هزينه اين افطاري از كدام منبع تامين شده كه بايد اينچنين حيف و ميل شود و از طرفي به آن افتخار مي‌كنند تا همه بگويند فلاني سنگ تمام گذاشت يا آخر كلاس بود؟ چرا بايد با اينگونه اسراف و بي‌توجهی به ارزش‌ها و كاركرد نعمت‌ها، آن را به گونه‌اي مصرف كنيم كه نه تنها خود از آن بهره‌اي نمي‌بريم بلكه موجب نابودي نعمت شده و ديگران را نيز از بهره مندي آن محروم مي‌سازيم. چرا در جامعه‌اي كه همه خود را مسلمان و اهل نماز و روزه مي‌دانيم بايد اينگونه نعمت‌هاي خدا را دور بريزيم و اسراف كنيم. اشتباه برداشت نشود؛ ما هرگز با اصل افطاري دادن مخالفتي نداريم و آن را امري پسنديده و مقبول مي‌دانيم، چنانچه در سيره پيامبر و ائمه معصومين (ع) و در دين ما هم به اين امر سفارش فراواني شده اما نه بدين نحو كه بار گناه آن بسيار بيشتر از ثواب و اجر دنيوي و اخروي آن باشد چرا كه مي‌توان با به كار بردن روش‌هاي صحيح و درست، بهترين و آبرومندترين مراسم را برگزار كرد. آن چه در اين جا مورد نظر و اهتمام جدي است بازخواني تحليل قرآن كريم از آثار و پيامدهاي اسراف و تبذير در حوزه اقتصادي و مصرف است كه عامل مهمي در ايجاد قحطي و گرسنگي ذكرشده است. بياييم قدر نعمت‌هاي گوناگون خداوند متعال را بدانيم و شكر آن را به جا آوريم و نگذاريم اينگونه اسراف‌ها صورت گيرد. خداوند در آيه 141 سوره انعام و 31 سوره اعراف به صراحت بيان مي‌دارد كه مسرفان در حوزه اقتصادي و مصرف را دوست نمي‌دارد.
قرآن ميفرمايد: «و الّذين إِذا أنْفقُوا لمْ يسْرِفُوا و لمْ يقْتُرُوا و كان بين ذلِك قواماً» (فرقان /67) خداوند ميفرمايد: بندگان او كساني هستند كه هرگاه اموال خود را مصرف مي‌كنند اسراف نمي‌كنند، و تنگ نمي‌گيرند يعني بخل نمي‌ورزند و انفاقشان هميشه ما بين اسراف و بخل است و تعادل و درستي اين است كه انسان بين اسراف و بخل ورزي حركت بكند و اين يك كار عقلاني است. طبعاً اين مساله را عقل مي‌پسندد و مي‌‌پذيرد، لذا اين دستور تاكيدي بر حكم عقل است تا افرادي كه عاقلند و اهل درايت و درك هستند اينگونه در مسائل اقتصادي حركت كنند تا خود و جامعه دچار مشكلات نشوند.
نيازي نيست افطاري بدهيم اگر هدفمان از افطاري دادن، چشم و هم چشمي و نشان دادن خودمان و همچنين شنيدن تعريف و تمجيد ديگران است چون اين امر باعث خارج شدن از حالت تعادل مي‌شود و چه بسا اجر و پاداش اخروي هم نخواهد داشت و بلكه دچار عقاب هم خواهيم شد. زماني اين اتفاق بيشتر مي‌‌افتد كه بعد از ميهماني‌ها و افطاري‌ها بسياري از ميوه‌ها و غذاها دور ريخته می‌شوند و به مصرف اصلي خود نمي‌‌رسند كه اين امر، حرام و گناهي بزرگ به شمار مي‌‌رود و ما متاسفانه به آن توجه نكرده و از مشي پيامبر اكرم و اهل بيت (ع) خارج شده و دچار گناه شده‌ايم.
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان