27 بهمن 1395, 3:21
نويسنده: احمدرضا دردشتی
برگرفته از: فارس
روزه داري يکي از اعمال و مناسک عبادي مسلمانان و تمامي پيروان شرايع الهي در طول تاريخ اديان توحيدي است. قرآن مي فرمايد: «اي کساني که ايمان آورده ايد روزه بر شما واجب شده، همان طور که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود، شايد با تقوا شويد».(بقره/آيه 183). در ميان مناسک و رفتارهاي ديني، روزه داري، تنها عملي است که ماهيتش، جز ترک برخي اعمال نيست؛ يعني همين که فرد، کارهاي خاصي را در محدوده زماني معين انجام ندهد، روزه داري تحقق يافته است.
هر چند از لحاظ معنوي و سلوک جامع ديني، روزه داري، ظاهري دارد و باطني و هر کدام از اين دو وجهه، آداب و شرايطي، اما آنچه با افسوس، صورت غالب در سلوک عبادي مسلمانان مورد توجه و عنايت است، همان جنبه ظاهري و ترک خوردن و آشاميدن و لذت جنسي است.
از ديدگاه قرآن حکيم، حکمت اصلي و اساسي وجوب روزه براي مومنان، ستيز با خواهش هاي مشروع نفساني، با هدف رسيدن به تقوا و توانمند شدن در نبرد با خواسته هاي نامشروع است، فردي که با اراده و از روي آزادي و اختيار، براي مدت معيني، از انجام کارهاي حلال و مشروعي که طبيعت حيواني او با قوت طالب آن است، صرف نظر مي کند، آرام آرام از لحاظ رواني و شخصيتي، چنان توانمند مي شود که خواهد توانست در موقعيت هاي گوناگون، از اعمال و رفتارهاي نادرست و نامشروع، خصوصاً گناهان کبيره پرهيز کرده و از ايمان و کرامت خود محافظت کند. در کنار اين حکمت اصلي، حکمت هاي فرعي ديگري نيز وجود دارد که برخي جنبه جسمي، برخي جنبه تربيتي و انگيزشي و برخي جنبه اخلاقي دارند. حکمت هايي از قبيل، يادآوري تشنگي و گرسنگي قيامت براي دوري از گناه، همدردي با فقيران و تهيدستان و انگيزه براي ياري آنها و...
يکي از فوايد و منافع فرعي روزه داري که با خودداري از هر گونه خوردن و آشاميدن ارادي به دست مي آيد، پالايش، پاک سازي و نوسازي در سيستم متابوليک بدن است که سلامتي اندام هاي بدن، بويژه اندام هاي حياتي بدن را به دنبال دارد. بدن ما براي سوخت و ساز خود از سه منبع عمده، قندها، چربي ها و پروتئين ها تغذيه مي کند و هر کدام از اين سه دسته و ديگر مواد لازم، مثل ويتامين ها و مواد معدني، نقش مهم و حياتي در سلامت و بقاي حيات نباتي و حيواني ما دارند. در طول سال، حجم زيادي از غذاهاي متنوع وارد سيستم گوارش مي شود که بخشي از آن، در طول شبانه روز، پس از عبور از مراحل هضم و جذب، وارد خون شده و توسط سلول هاي بدن به کار گرفته مي شود. اين مواد، يا در چرخه نوسازي سلول ها و يا در توليد انرژي براي انجام فعاليت هاي گوناگون بدن به مصرف مي رسند.
ولي مقداري که بيش از نياز بدن، وارد سيستم شده باشد، يا به صورت نشاسته حيواني در کبد و ماهيچه ها و يا به صورت چربي، در جاهاي مختلف بدن، ذخيره مي شود. قسمتي از اين حجم مواد ذخيره شده براي محافظت از بدن در مواقع گرسنگي لازم و ضروري است اما بخش زيادي از آن، موجب چاقي و زمينه ساز انواع بيماري هاست. روزه داري يکي از شيوه هايي است که علاوه بر تصحيح و اصلاح رژيم غذايي، موجب سوختن حجم زيادي از چربي هايي است که بدون مصرف در بدن ما ذخيره شده و مي توانند عامل بيماري گوناگون شوند.
توجه داشته باشيد که مهم ترين اندام بدن ما مغز است که همه کارکردهاي بدني و روان شناختي ما را مديريت و کنترل مي کند. مغز که توده به هم فشرده اي از چربي است، تنها با مصرف کلوگز، قادر به فعاليت است؛ يعني غذاي اصلي و يگانه مغز، قند ساده است، در هنگام روزه داري به طور طبيعي قند خون کاهش مي يابد و کارکردهاي مغزي تا اندازه اي دچار رکود مي شود، هر چه طول دوره کاهش قند در خون طولاني تر مي شود، دسترسي مغز به گلوکز کمتر مي شود و ممکن است حالات ناخوشايندي در روان فرد ايجاد شود. اين وضعيت، هنگامي که با شرايط و عوامل ديگري همراه شود، شدت بيشتري مي يابد.
عواملي مانند: عادات غذايي نادرست، استرس هاي محيطي (مانند گرماي طاقت فرسا، ترافيک هاي سنگين، ازدحام و شلوغي، سروصداهاي زياد...)، تنش هاي ميان فردي و زمينه‌هاي شخصيتي فرد براي پرخاشگري و عصبانيت. بنابراين عصبانيت، بي حوصلگي، تندمزاجي و احياناً پرخاشگري در افراد روزه دار در ساعات پاياني روز امري طبيعي است که بايد با تمهيد شرايطي از شدت و فراواني آن کاسته شود. در اينجا به پاره اي از راهکارهاي لازم براي جلوگيري از اين مسئله ناخوشايند اشاره مي شود:
1.تصحيح عادت هاي غذايي نادرست در طول سال؛ متاسفانه در فرهنگ رفتار غذايي ما ايراني ها، استفاده مفرط از شيريني ها بخصوص شيريني هاي غيرطبيعي و صنعتي بسيار فراوان است. وقتي در شبانه روز حجم زيادي از مواد قندي (خصوصاً قندهاي ساده) را وارد بدن مي کنيم، بدن ما کم کم نه تنها به اين مقدار از شيريني معتاد شده، بلکه روز به روز طالب قند بيشتري مي شود، اين رفتار غلط غذايي موجب مي شود که اگر به خاطر موانعي از جمله روزه داري، قند مطلوب بدن کاهش يابد، واکنش هايي از قبيل بي حالي، بي حوصلگي، خستگي، عصبانيت و پرخاشگري بيشتر پديد آيد، بنابراين افراد بايد عادت هاي غذايي زيانبار و نادرست خود را اصلاح کند تا در هنگام روزه داري، دچار عوارض کاهش قند خون نشوند.
5.عصبانيت و تحريک پذيري برخي از افراد به هنگام روزه داري به علت پرخوري آنها به هنگام سحر است که بدن را در طول روز براي جذب آب، فعال و تشنگي را تشديد مي کند، بنابراين توجه به تنظيم مقدار غذاي دريافتي در زمان سحر و افطار و پرهيز از پرخوري لازم است.
6.گاهي برخي از افراد ممکن است در طول روز دچار حالات ناخوشايندي مثل گُر گرفتگي شوند. علت اين امر اين است که هورمون انسولين و قندخون روزه دار کم و تجزيه چربي ها بيشتر مي شود، افرادي که قبل از افطار دچار گُر گرفتگي مي شوند، بايد سوخت و ساز و متابوليسم چربي خود را بررسي کنند؛ شايد يکي از علت هاي اين مسأله، نخوردن سحري باشد.
روزنامه كيهان، شماره 21099 به تاريخ 14/4/94، صفحه 6 (معارف)
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان