کلمات کلیدی : توابين، سليمان بن صرد، عين الورده، امام حسین (ع)
نویسنده :
قیام توابین
یکی از مهم‌ترین قیام‌های شیعی پس از واقعه کربلا «قیام توابین» به فرماندهی سلیمان بن صرد خزاعی می‌باشد. این قیام در روز اول[1] یا پنجم[2] ربیع الثانی سال 65 هجری در محلی به نام «عین الورده» صورت گرفت و به شکست قیام کنندگان منجر شدهر چند گام مهمی در پیشبرد مذهب تشیع بود و قوام این مذهب را به مرحله ثبوت رساند.[3]
در مورد اینکه چرا این قیام بلافاصله پس از حادثه عاشورا صورت نگرفت محمدسهیل طقوش می‌نویسد:
«اهالی کوفه در طول حکومت عبیدالله بن زیاد ناچار شدند به آرامش تمایل پیدا کنند و علت آن این بود که فضای سیاسی، هر گونه اقدامی را در برابر نظام اجازه نمی‌داد... اما هنگامی که یزید مُرد و عبیدالله بن زیاد به شام فرار کرد ... یاران حسین (ع) با هدف خون خواهی او به یکدیگر پیوستند».[4]
علت قیام:
بدون شک پشیمانی کوفیان از یاری نکردن امام حسین (ع) و در نتیجه شهادت آن حضرت همراه با یاران اندکش با آن وضعیت فجیع در بیابان کربلا از علل اصلی قیام می‌باشد. در این خصوص ابن اثیر می‌نویسد:
«پس از آنکه کوفیان امام حسین (ع) را دعوت کردند و از یاری و اجابت او خودداری کردند، پشیمان شدند. آن‌ها گفتند: این ننگ هرگز زائل نمی‌شود مگر اینکه با خون خود شسته و قاتلین کشته شوند».[5]
سید جعفر شهیدی نیز می‌نویسد:
«خواندن حسین (ع) با چنان شور و اصراری و پذیرفتن نایب وی با چنان گرمی و هیجان و رها کردن وی در چنگ دشمن با چنان ناجوانمردی و نامردی و از همه مهم‌تر زبونی عراق در مقابل شام، خاطر احساساتی مردم این سرزمین را آسوده نمی‌گذاشت. مردم کوفه همین که شنیدند یزید مُرده و می‌توانند نفسی بکشند از نو دست به کار شدند».[6]
رهبران قیام:
رهبری قیام بر عهده سلیمان بن صرد خزاعی گذاشته شد.[7] سید حسین محمد جعفری در معرفی رهبران قیام علاوه بر سلیمان بن صرد خزاعی به مسیب بن نجبه فزاری، عبدالله بن سعد بن نوفل ازدی، عبدالله بن وال تمیمی و رفاعه بن شداد بجلی اشاره می‌کند و می‌نویسد:
«اینان همیشه در صف مقدم فعالیت شیعیان کوفه بوده‌اند».[8]
سلیمان پسر صرد از تیره خزاعه که شیخ شیعیان بود گفت:
«با این گناه که ما کردیم خدا را به خشم آوردیم. کسی نزد زن و فرزند خود نرود، تا خدا را خشنود سازد».[9]
سلیمان بن صرد و سایر قیام کنندگان نام «توابین» را بر خود نهادند و شعارشان خون خواهی امام حسین (ع) بود. هر چه توابین مقدمات کار را قبل از مرگ یزید آغاز کردند امام قیام را به دستور سلیمان به تأخیر انداختند. آن‌ها سرانجام در سال 65 هجری تصمیم به قیام گرفتند و آغاز ماه ربیع الاول را زمان قیام خروج تعیین کردند.[10]
مورخان در چگونگی قیام توابین اختلاف نظری را میان سلیمان و دیگران نقل کرده‌اند. سلیمان می‌گفت باید به شام رفت و پسر زیاد را که قاتل حسین (ع) است را از میان برداشت. دیگران می‌گفتند قاتلان حسین در کوفه به سر می‌برند نخست باید آنان را بکشیم. چون سلیمان بانگ خون خواهی سر داد از 16000 تن بیش از 4000 هزار نفر نزد او نیامد.[11] به هر حال سلیمان و سپاهیانش به سمت کربلا رفتند و در کنار قبر امام حسین (ع) توبه کردند،سپس به سمت شام حرکت کردند‌تا به"عین‌الورده رسیدند.[12]