از
آنجا كه در امر زينت، مصالحي براي انسان بويژه زنان نهفته است، شارع مقدس آن را
مستحب دانسته و دستورهايي در اين راستا صادر كرده است. البته اين دستورها، ايجابي
و سلبیاند. در بعد ايجابي، افراد مومن بايد آراسته باشند و از زينت حتي هنگام
عبادت استفاده كنند.
شرع
مقدس، به زنان بيش از سه روز اجازه ترك زينت نداده است. پيامبر فرمود:
لايَحلُ لِاِمرَاةٍ تومِنُ باللهِ وَ اليَومِ
الآخِرٍ اَن تَحُدًَ عَلَي مَيِّتٍ فَوقَ ثَلاثِ لَيالٍ إلّا عَلَي زَوجٍ
اَربَعَةَ اَشهُرٍ وَ عَشرا؛ براي زني كه به خدا و روز جزا ايمان دارد، جايز نيست
به خاطر مرده اي بيش از سه روز آرايش را ترك كند، مگر براي زوج خود كه واجب است
چهار ماه و ده روز آرايش نكند(1).
پيامبر در جايي ديگر فرمود:ان الله يحب من
عبده اذا خرج الي اخوانه ان تهياء لهم و يتجمل.(2)
خداوند دوست دارد بنده اش وقتي براي
ديداردوستانش خارج مي شود، خود را آماده كند و براي آنان زيبا سازد.
بر اساس سخن تاريخ نگاران، رسول خدا(ص)نه
تنها مخالف زيبايي و آرايش نبود، بلكه بر آن تاكيد مي ورزيد و حتي رهنمودهايي نيز
براي زيباسازي ارائه مي كرد. توجه به اين گزارش ها، به خوبي نمايانگر جايگاه آرايش
و زيبايي از ديدگاه آن حضرت است. در اين بخش، به بيان نمونه هايي از اين موارد مي
پردازيم.
امام صادق(ع) فرمود: پيامبر به زني به نام ام
عطيه كه آرايشگر بود، گفت: اي امعطيه، وقتي دختري را آرايش مي كني، صورتش را با
پاره پارچه پاك مكن. بي شك، تكه پارچه، جلوه چهره را مي گيرد.(3)
اين جريان نشاندهنده توجه رسول خدا نسبت به
آرايش و زيبايي و بهداشت پوست براي حفظ زيبايي است. همچنين از امام صادق(ع) چنين
نقل شده است:زن آرايشگري محضر رسول گرامي اسلام وارد شد. حضرت از جمله سفارشهايي
كه به وي كرد، اين بود كه براي زيباتر شدن زنان، گيسو را به گيسو گره مزن.(4)
پيامبر درباره موي سر زنان كه يكي از جلوه
هاي زيبايي است، چنين فرمود:اذَا اَحَبَّ اَحدًكم اَن يَتَزَوَّجَ اِمرَاَةَ
فَليَنظر اِلي شِعرِها كَمَا يَنظر اِلي وَجهِها فَاِنَّ الشِّعرَ اَحَدا
الجَمالَين(5)، هنگامي كه يكي از شما دوست داشت با زني ازدواج كند، پس به موي سرش
نگاه كند، همان گونه كه به صورتش نگاه مي كند؛ زيرا موي زن يكي از زيبايي هاست.
رسول خدا (ص) به زنان اجازه مي داد تا موهاي
خود را با رنگ بيارايند. ايشان به زنان همسردار فرمود خود را با رنگ براي
شوهرانشان آرايش دهند و زنان بي همسر را دستور داد تا دست هاي خود را حنا ببندند
تا به دست هاي مردان شباهت نداشته باشند.(6)
بر اساس سيره رسول خدا، زينت و آراستگي در
نظر شارع مقدس، محبوب است و از جمله مستحبات، زينت به قصد اظهار نعمت هاي الهي
است. توجه به زينت، تخلق به اخلاق الهي است. ازاين رو، پيامبر مي فرمود: «ان الله
جميل و يحب الجمال».(7)
در سيره نبوي، مسئله زينت و توجه به وضع ظاهر
چنان مهم است كه حضرت به كساني كه به اين امر بي توجه بودند، اعتراض و با آنان
برخورد مي كرد. ابن عباس نقل مي كند:
پيامبر به يكي از همسران خود كه مويي ژوليده
و ظاهري ناآراسته داشت، تذكر داد و به وضع ظاهري او اعتراض كرد.(8)
در روايتي آمده است:شخصي به نام ابوريحانه
به حضور رسول خدا(ص) رسيد و عرض كرد: اي رسول خدا من زيبايي را دوست دارم، حتي
زيبايي كفش را. آيا اين از تكبر است؟ حضرت فرمود: «خداوند زيباست و زيبايي را مي
پسندد و دوست دارد كه اثر نعمت خود را در بنده اش ببيند».(9)
از منظر دين، هزينه كردن براي زينت و آرايش
جزو امور ضروري و لازم است و حتي اين امر از انفاق در راه خدا پسنديده تر است.
پيامبر اكرم(ص) در وصاياي خود به امير مومنان(ع) فرمود:دِرهَمٌ فِي الخِضابِ
اَفضَلُ مِن اَلفِ دِرهَمِ في سَبيلِ اللهِ و فيه اَربَعَ عَشَرَةً خَصلَةً.(10)
هزينه يك درهم براي خضاب ارزشمندتر از هزينه
هزار درهم در راه خداست و در خضاب كردن چهارده فائده است.
دليل اين سخن پيامبر، وجود آثار مثبت خضاب
است. آن زمان كه پيامبر فهرست جهيزيه دخترش را تهيه كرد، عطر جزء يكي از كالاها
بود. اين موضوع نشاندهنده اهميت مسئله زينت است. همچنين از حضرت رسول نقل شده
است:
احسنوا لباسكم و اصلحوا رحالكم حتي تكونوا
كانكم شاته في الناس.(11)
زيبا لباس بپوشيد و مركب خوب سوار شويد تا در
نگاه مردم خوب جلوه كنيد.
سفارش براي بهره مندي از عطر، خضاب، مسواك و
داشتن لباس پاكيزه، همه بر استحباب مسئله زينت دلالت دارد.
ذکر اين نکته ضروري است که تمام تاکيدات
اسلام در خصوص اهميت آراستگي وزينت که در سخنان وسيره پيامبر(ص)وائمه(ع)آمده همگي
در چارچوب شرع و ضوابط ومحدوديتهاي تعيين شده براي مرد وزن در رعايت حلال وحرام
ومحرم و نامحرم معنا پيدا مي کند.
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سيما
1. شرح اللمعة الدمشفيه، ج2، كتاب
الطلاق، التراث العربي، ص 424.
2. ميزان الحكمة، ج 1، ص 414.
3. كافي، ج 5، ص 118؛ ج 6، ص 38؛ تهذيب،
عبدالقادر بدران، ج 6، بيروت، دارالميسره، 1398 ه.ق، چ2، ص 361، ح 156؛
ج 7، ص 446، ح 49.
4. كافي، ج 5، ص 119.
5. الخطيب العدناني، الملابس و الزينه في
الاسلام، موسسه الانتشار الاسلامي، 1999 م، چ 1.
6. وسائل الشيعه، ج 1، ص 444، باب 13، ابواب
آداب الحمام.
7. تفسير مجمع البيان،
ج 4، ص 673.
8. اصول كافي، باب الزي و التجمل، ج 5، ص
118.
9. صادق احسان بخش، آثار الصادقين، ج 2، قم،
دارالعلم، 1366، ص 312.
10. وسائل الشيعه، ج2، ص85.
11. ميزان الحكمة، ج 1، ص 414.
روزنامه كيهان، شماره 21056 به تاريخ 22/2/94،
صفحه 7 (معارف)