حقوق والدين و فرزندان
قانون مدنی ایران، تربیت فرزند را وظیفه پدر و مادر می‌داند و بر انجام این مهم تأکید می‌کند. به موجب ماده 1044 قانون مدنی «زن و شوهر باید در تحکیم بنیان خانواده و تربیت فرزند با یکدیگر همکاری کنند.»
محیطی که کودک در آن متولد می‌شود و رشد می‌کند، بیشترین تأثیر را در تربیت و رفتار کودک می‌گذارند. رشد جسمی و روحی کودک نیازمند امکانات و وسایل ضروری است؛ نگهداری و تربیت اطفال از اهم وظایف والدین است و اساس تربیت کودک را پدر و مادر به عهده دارند. دوران کودکی در رشد و پرورش کودک اهمیت اساسی دارد. کودکان سرمایه‌های ارزشمند جامعه هستند و فرداها متعلق به آنان است. از جمله افرادی که در تربیت کودک نقش بسزایی دارند پدر و مادر هستند.
پدر و مادر هر دو در مقابل فرزند خود دارای مسئولیت‌هایی هستند و از حقوق نیز برخوردارند. بعضی از تکالیف، خاص یکی از والدین است مانند تکلیف شیر دادن که به عهده مادر است یا سرپرستی و اداره امور مالی فرزند (ولایت) که صرفاً به عهده پدر است. در مواردی نیز حق و تکلیف برای هر دو نفر قرار داده شده است مانند تربیت و نگهداری کودک (حضانت). همچنین فرزندان در مقابل پدر و مادر وظیفه مطیع بودن و احترام و تکریم دارند.
تربیت در لغت به معنای پروردن، پرورانیدن، آموختن آداب و اخلاق و پرورش روح و جسم و در اصطلاح حقوقی به معنای پرورش روحی و اخلاقی کودک است.
تکلیف والدین در تربیت فرزند
قانون مدنی ایران، تربیت فرزند را وظیفه پدر و مادر می‌داند و بر انجام این مهم تأکید می‌کند. به موجب ماده 1044 قانون مدنی «زن و شوهر باید در تحکیم بنیان خانواده و تربیت فرزند با یکدیگر همکاری کنند.»
قانونگذار از تربیت و شیوه همکاری زن و شوهر در تربیت فرزندان سخنی به میان نیاورده است، زیرا نوع تربیت در خانواده‌ها و فرهنگ‌ها، مختلف و متفاوت است. به علاوه، میزان فرصت و نقش والدین نیز در تربیت فرزندان در خانواده‌هایی که در آن پدر و مادر هر دو شاغل هستند با خانواده‌هایی که فقط پدر شاغل است و گاهی در دو شیفت کاری فعالیت می‌کند، مادر خانه‌دار است فرق می‌کند. اما در هر صورت به حکم قانون، پدر و مادر هر دو باید وظیفه تربیت فرزندان را به عهده بگیرند و در حد توان خود در تربیت آنان بکوشند. (ماده 1178)
تربیت فرزند از چه زمانی آغاز می‌شود؟
از اولین روزهای زندگی و پس از تولد
آیا پدر و مادر می‌توانند برای تربیت فرزند خود، او را تنبیه کنند؟
قانونگذار به پدر و مادر اجازه داده است که فرزند را تنبیه کنند ولی این تنبیه باید صرفاً در جهت تربیت اخلاقی او باشد و به معنی تأدیب (ادب کردن) است. (ماده 1179)
حد تنبیه
تنبیه نباید به گونه‌ای باشد که موجب صدمه و آسیب به جسم فرزند شود. در حقیقت، تنبیه برای تربیت است و قانونگذار تأکید می‌کند که تنبیه باید در حد متعارف باشد، یعنی عرف جامعه نوع تنبیه را خشونت و آزار نداند.
اگر فرزند در ضمن تنبیه آسیب ببیند، آیا پدر و مادر مسئولیت دارند؟
بله؛ اختیار و اجازه تنبیه والدین فقط در حدی است که جنبه ادب کردن داشته باشد. اگر آسیب ناشی از تنبیه بدنی جدی باشد می‌تواند موجب سلب حضانت شود و پدر و مادر حق نگهداری فرزند خود را از دست بدهند؛ زیرا در چنین موردی تنبیه سبب شده است «سلامت جسمانی و تربیت اخلاقی» فرزند به خطر افتد و شخص تنبیه کننده (پدر یا مادر) صلاحیت خود را برای نگهداری و تربیت فرزند از دست می‌دهد.
به علاوه، تنبیه بدنی فرزند موجب می‌شود پدر یا مادر مجبور به پرداخت دیه برای صدمه‌ای که وارد شده، بشوند.
آیا تربیت همان حضانت است؟
خیر؛ حضانت مربوط به جسم کودک (فرزند) است و نگهداری، مواظبت، مراقبت، نظافت و تغذیه را شامل می‌شود، ولی تربیت مربوط به روان فرزند است و شامل آموزش آداب و رسوم اجتماعی، مذهبی و فرهنگی و پرورش استعدادها است.
تکلیف تربیت فرزند چه زمانی ساقط می‌شود؟
1ـ در صورت جنون والدین
2ـ مواظبت نکردن و انحطاط اخلاقی والدین
3ـ در صورت کافر شدن و تغییر مذهب والدین.