اربعين حسيني
عزت الله واعظی
قال الامام حَسَن بن علی الْعَسْکَرِی (ع): عَلامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ ! صَلاةُ احدی و خَمْسِینَ وَ زِیارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ‌الله الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ.
کامل الزّیارات/باب 28/ص90
امام یازدهم (ع) فرمود:
نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: اقامه پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز (17 رکعت نمازهای واجب یومیه و 34 رکعت نمازهای نافله (شامل 11رکعت نماز شب، 23 رکعت نافله نمازهای واجب که عبارت است از: 8رکعت ظهر، 8رکعت عصر، 4رکعت مغرب، دو رکعت صبح و دو رکعت عشاء نشسته که یک رکعت ایستاده محسوب می‌شود.)
2ـ زیارت اربعین 3ـ پوشیدن انگشتر در دست راست.
4ـ پیشانی بر خاک سائیدن (با مُهر، نماز خواندن)
5 ـ خواندن بسم‌الله الرحمن الرحیم در نمازها با صدای بلند*.
بیستم صفر، اربعین حسینی است! یادآور چهلمین روز شهادت جانسوز بزرگمردی که با اِهدای خون پاک خود و یاران باوفایش ستمگران را رسوا و حیات و بقای اسلام را برای همیشه بیمه نمود.
اربعین سیدالشّهدا یادآور بازگشت امام زین العابدین (ع) وبانوی قهرمان کربلا زینب کبری (س)، پیام آوران حماسه جاوید عاشورا و کاروانیان داغدیده همدل و همراه، و وارثان شهادت و رسولان پیام خون و مهاجران بیدار، محمل نشینان افشاگر و صاحبان خطبه‌‌های آتشین از سفر اسارت به میعاد عشق (کربلا) است.
برگزاری مراسم نخستین اربعین شهیدان کربلا بویژه چهلمین روز شهادت امام عاشورا، حضرت سیدالشّهدا (علیه آلاف التحیة والثّناء) و تکرار اربعین‌ها بعد از اقامه عزای سید مظلومان و برپایی مراسم عاشورا در هر سال و تجدید و تکرار همه ساله آن در حقیقت، برگزاری یادواره بسیار باشکوه بر مزار شهیدان کربلاست که همه ساله تا به امروز، باشکوه‌تر از هرسال برگزار می‌شود
با این اقدام تحسین برانگیز نه تنها مردم عراق و مسلمین عالم یک بار دیگر نهضت خونین کربلا و حماسه پرافتخار عاشورا را مرور می‌کنند و با اهداف و آرمان و پیام‌ها و عبرت‌ها و درس‌های آن آشناتر می‌وند بلکه از برکت وسایل ارتباط جمعی، با تکرار هرساله، دنیا نیز به عظمت و شکوه آن بیشتر پی می‌برد و با کنجکاوی و طرح سؤالات و جستجو برای یافتن پاسخ، برای آشنایی با واقعه کربلا و قهرمان پیروز عاشورا از خود اشتیاق و عطش نشان می‌دهد.
در این جا دو نکته را نباید از نظر دورداشت !
اوّل اینکه: نخستین زائر قبر مطهر و مضجع منوّر حضرت سیدالشهدا (ع) و قبور سایر شهیدان کربلا، صحابی بزرگ رسولخدا(ص) و دلداده سیدالاوصیاء و عاشق حضرت ابا عبدالله(ع)، جناب جابر بن عبدالله انصاری ! همزمان با ورود کاروان اسرای اهلبیت(ع) پس از سفر اسارت و بازگشت از شام به کربلا بود که زیارت تاریخی جابر در روز اربعین (با توجّه به شخصیت ممتاز، سابقه درخشان و موقعیت خاصّ او در میان مسلمین، کهولت سن و ناتوانی جسمی و محرومیت او از بینایی و بُعد مسافت و جوّ رعب و اختناق حاکم بر جامعه و خطرات و پیامدهای منفی این اقدام) خود یکی از مهمترین عامل شناساندن قیام خونین و آزادی بخش عاشورا به حساب میآمد و بی‌‌تردید این ابتکار تحسین برانگیز از نخستین جرقه‌‌های بیداری بود که در روشنگری و آگاهی بخشی مسلمین آن روز نقش بسزایی داشته است.
دوّم اینکه: یکی از گنجینه‌های ارزشمند شیعی که سرشار از معارف ومشحون از نکات بدیع و در خور دقّت و تأمّل است، "متون زیارتی" امامان معصوم (علیهم السلام) منقول از حضرات معصومین (صلوات‌الله علیهم اجمعین) است که جدّاً سرمایه‌‌ای گرانبها برای جویندگان حقیقت ناب بشمار می‌رود.
با سیری در متون زیارات ودقّت و تدبّر در فرازهای نورانی آن، ابواب دانش و حکمت جدیدی به روی محقّقان و پژوهشگران گشوده می‌شود و پیوند و ارتباط روحی و معنوی نزدیک‌تری نسبت به آن ذوات مقدّسه در انسان به وجود می‌آید که از آن جمله است زیارت اربعین سید الشهدا(ع).
o زیارت مخصوص اربعین:
گرچه برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) زیارات متعدّد و زیارت‌‌های ویژه در ایام و لیالی خاصّ از امامان معصوم (علیهم السلام) نقل شده که دو زیارت معروف و درخور توجّه" اربعین"، به موجب روایاتی چند، از اهمیت و فضیلتی فوق‌العاده برخوردار است که در روز اربعین به خواندن آن توصیه شده است:
اوّل: زیارت جابربن عبدالله انصاری، که با السلام علیکم یا آل الله... شروع می‌شود و متن آن به عنوان زیارتنامه سالار شهیدان (ع) در نیمه ماه رجب نیز نقل شده است.
دوّم: زیارت مخصوصه سیدالشّهداء در روز اربعین است که محدث قمی از تهذیب و مصباح المتهجّد شیخ طوسی و او از صفوان جمّال نقل کرده که گفت امام صادق(ع) به من فرمود: در روز اربعین هنگامی که خورشید برآمد، سالار شهیدان را اینگونه زیارت می‌کنی:
السَّلامُ عَلَى وَلِی‌الله وَ حَبِیبِهِ، السَّلامُ عَلَى خَلِیلِ‌الله وَ نَجِیبِهِ، السَّلامُ عَلَى صَفِی‌الله وَ ابْنِ صَفِیهِ، السَّلامُ عَلَى الْحُسَینِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ، السَّلامُ عَلَى أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَات...
سلام بر ولی خدا و حبیب او، سلام بر خلیل خدا و بنده نجیب او، سلام بر بنده برگزیدة خدا و فرزند برگزیده او، سلام بر حسین مظلوم و شهید، سلام بر آن آقایی که در میان امواج بلا گرفتار آمد و کشته اشک روان است.
o رسالت سیدالشهداء (ع)
در ادامة زیارت، سه جمله کوتاه که مبین رسالت و تکلیف حضرت سید الشّهداء (ع) بود ذکر گردید و بعد یک جمله که متعلّق آن سه جمله قبلی است، به عنوان هدف والا و آرمان مقدس آن بزرگوار بیان شده است !
آن سه جمله کوتاه، عبارت است از:
1ـ فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ
او در اتمام حجت بر خلق، رفع هر گونه عذر از امت کرد و راه هر نوع بهانه را بست.
2ـ وَ مَنَحَ النُّصْحَ
و با شفقت و مهربانی و دلسوزی و خیر خواهی به اندرز و نصیحت امت، همت گماشت.
3ـ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ
و خون پاکش، (خون دلش) را در راه تو پیشکش و نثار کرد.
اما آن جمله که متعلق جملات قبلی است و مبین هدف مقدّس سیدالشّهداء (ع) است، می‌فرماید:
لِیسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلالَةِ
یعنی: اتمام حجت، اندرز و نصیحت و ایثار و فداکاری سید الشهداء از آن جهت بود که تا بندگانت را از جهالت و نادانی و حیرت و سرگردانی و ضلالت و گمراهی نجات دهد.
مفاتیح الجنان/ ص 873
o پیامدهای جهالت
زیرا میوه تلخ آن نابخردی و جهالت در جریان عاشورای 61، در ادامه زیارت اربعین چنین آمده:
وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَى وَ شَرَى آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّى فِی هَوَاهُ وَ أَسْخَطَ نَبِیکَ وَ أَطَاعَ مِنْ عِبَادِکَ أَهْلَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ حَمَلَةَ الْأَوْزَارِ الْمُسْتَوْجِبِینَ النَّار
و همدست شدند علیه آن حضرت کسانی که دنیا فریبشان داد و بهره خود را در ازای بهایی ناجیز فروختند و آخرت خویش را به ثمن بخس حراج کردند. جهالت نمودند و دچار خود بزرگ بینی و خودخواهی شدند و در چاه هوا و هوس فرو رفتند و تو (خدا) و پیامبرت را به خشم آوردند و مطیع اشخاص شقی و منافق و صاحبان بارهای گناه و مستحقان دوزخ گردیدند.
لکن سید الشهداء د رمقابل آنان سر تسلیم فرود نیاورد و تن به ذلّت و زبونی نداد و سرانجام بنی امیه را به ذلّت و خواری کشاند!
نکته سوم: وظیفه‌‌ای است که همواره بر عهده ماست!
و آن اینکه تنها دانستن واقعه جانگداز عاشورا و آشنائی با تاریخ کربلا کافی نیست.
o پیـام امـروز
از ناحیه پیشوایان معصوم به ما سفارش شده که هر روز زیارت عاشورا بخوانید و نام حسین(ع) را گرامی بدارید و پیوسته از او یاد کنید، و سزاوار است که در ایام سوگواری سالار شهیدان، مؤمنین شیعه وقتی به هم رسیدند این دو جمله را به یکدیگر بگویند:
1ـ عَظَّمَ‌الله أُجُورَنَا وَ اُجُورَکُم بِمُصَابِنَا بِالْحُسَینِ (ع)
2ـ وَ جَعَلَنَا وَ إِیاکُمْ مِنَ الطَّالِبِینَ بِثَأْرِهِ مَعَ وَلِیهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِی (ع) مِنْ آلِ مُحَمَّد (علیهم السّلام)
مفاتیح الجنان/ص501
یکی اینکه: خدایا ما را از عزاداران واقعی سیدالشهداء محسوب بفرما که اجر این مصیبت با این عرض ادبها و توسّلات و قدم برداشتن‌ها و... در نامه عملمان ثبت شود.
دوم اینکه: ما را جزء ادامه دهندگان راه حسین(ع) و خونخواهان او در رکاب ولی خودت امام عصر (عج) قرار بده !
که این مطلب دوم یک پیام روز است.
یعنی خدایا بما آن توفیق را بده که نگذاریم خون حسین هدر رود یا کمرنگ شود و پیام عاشورا فراموش گردد.
به ما توفیق بده که تقاص خون او، و خونبهایش را بگیریم!
که این جمله جزء شعارهای رسمی شیعیان است.
تقاص و انتقام خون حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) امروز، برائت از شیطان بزرگ (امریکا) و نبرد با اسرائیل غاصب و مبارزه با دشمنان دین و بشریت است.
چنانکه استاد مطهری (ره) می‌فرماید:
اگر امروز سیدالشّهداء(ع) بود، شعارش "فلسطین" بود...
یزید و عبیدالله و شمر و عمر سعد و حرمله کربلا نابود شدند باید حرب با یزید و شمر و... امروز باشد. حماسه حسینی
چنانکه در زیارت عاشورا به اهلبیت (ع) بویژه سالار شهیدان عرض می‌کنیم:
أَنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکُم
مفاتیح الجنان/ص763
یعنی هر کسی که تو با آنها اهل سازش بودی ما هم موافقیم و هر کسی که تو با آنها در جنگ بودی ما هم در جنگیم....
این حرف امروز و همیشه تاریخ هست
مفهوم این فراز آنستکه مسلمان مؤمن شیعه باید عالم به زمان و حاضر در صحنه باشد تا درپرتو بصیرت و آگاهی، فریب نخورد و ماجراهای تلخ صدر اسلام تکرار نگردد.
والحمدلله ربّ العالمین
* این حدیث، یک حدیث سیاسی ـ انقلابی است.
برپایی نماز با رعایت مستحبات آن و سجده در پیشگاه باعظمت باری تعالی برای سازندگی و ایجاد تحوّل درونی
زیارت اربعین که نشان پیوند روحی و تجدید پیمان با سالار شهیدان و نماد تداوم راه و آرمان والا و هدف مقدّس اوست.
و انگشتر به دست راست نهادن در آن زمان جنبه سیاسی و ضد طاغوتی داشت! با این توضیح که: براساس داستان حکمین در واقعه صفین... بنی امیه انگشتر نهادن در دست چپ را به عنوان یک عمل مستحبی بدعت کرده بودند! که مخالفت با این بدعت، نوعی اعتراض و مبارزه سرد بود...
و پیشانی بر مُهر نهادن و صورت برخاک گزاردن که جلوه و نمودی از وفاداری و تأسّی به سنّت و سیره اهلبیت علیهم السلام در نماز به حساب میآمد
و بلند گفتن بسم‌الله الرحمن الرحیم در نمازها که مخالفان عترت طاهره علیهم السلام به عنوان بدعت در نماز "آهسته" می‌گفتند.