سه یار برای رسیدن به آرزوها

انسان موجودی کمال جو است که برای رسیدن به این کمال همه امکانات در اختیار او قرار گرفته است. «وَسَخَّرَ لَکمْ ما فِی السَّمواتِ وَما فِی الاَْرْضِ جَمیعا مِنْهُ»؛ «و آنچه در آسمانها و زمین است همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخت».بی شک در اختیار گرفتن همه امکانات بدان جهت است که انسان مراتب کمال را بصورت صعودی طی کند و بیش از پیش به موفقیتهایی در ابعاد مادی و معنوی دست یابد.برای رسیدن به اهداف و خواسته‌های مورد نظر و چشیدن طعم شیرین موفقیت، شرایط و عواملی لازم است تا در سایه بکار بستن آنها، بهتر بتوان به آن اهداف دست یافت. در این نوشتار از عواملی سخن می‌گوییم که از منظر امام علی علیه السلام ما را در رسیدن به موفقیت کمک می‌کند.

توفیق الهی

هر انسانی در انجام کارها، نیازمند عنایت و توفیق از جانب خداوند عالمیان است و تا لطف الهی شامل حال او نشود، موفق به انجام کارها نخواهد شد و هر کوششی بدون توفیق الهی صورت گیرد، سودی نخواهد داشت. حضرت علی(ع) فرمودند: «لا ینْفَعُ اجْتِهادٌ بِغَیرِ تَوفیقٍ؛ کوششی که با توفیق همراه نباشد سودی ندارد.»از سوی دیگر هر کسی برای رسیدن به هدف و آرزوی خود نیازمند راهنماست، تا در طول مسیر او را همراهی کند. توفیق الهی بهترین راهبری است که انسان را به سوی خوبیها و کارهای خدا پسندانه رهبری می‌کند. به فرمایش حضرت علی (ع): «لا قائِدَ خَیرٌ مِنَ التَّوْفیقِ؛ راهنمایی بهتر از توفیق وجود ندارد.»سفرای الهی نیز خود را بی‌نیاز از توفیق الهی نمی‌دانستند و در همه حال از خدای منان خواهان آن بودند. قرآن کریم از قول حضرت شعیب(ع) می‌فرماید: «وَما تَوْفیقی اِلاّ بِا... »؛ «توفیق من جز به خدا نیست.» امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز در پاسخ به نامه‌ای به معاویه فرمودند: «وَما تَوْفیقی اِلاّ بِا... ؛ توفیق من جز به خدا نیست.»البته داشتن توفیق الهی نیازمند تلاش و کوشش است و تا تلاشی صورت نگیرد، خواستن توفیق الهی نه تنها پسندیده نیست، بلکه نوعی خویشتن را به سخره گرفتن است، چنان که حضرت رضا (ع)فرمودند: مَنْ سَأَلَ ا... التَّوْفیقَ وَلَمْ یجْتَهِدْ فَقَدِ اسْتَهْزَءَ بِنَفْسِهِ؛ کسی که از خداوند توفیق را مسئلت نماید، ولی کوشش نکند، خود را به تمسخر گرفته است.

دینداری و تقوا

اطاعت از خداوند و دینداری، اولین پایه رستگاری است. رسول مکرم اسلام (ص) همین که برای اولین بار در میان مردم ظاهر شد و بعثت خود را آشکار کرد، فرمود: مردم! بگویید «لا اله الا ا... » تا رستگار شوید. امیرمومنان (ع) نیز از خداوند سلامت در دین را طلب می‌نمود و می‌فرمود: «نَسْأَلُهُ الْمُعافاهَ فِی الاَْدْیانِ کما نَسأَلُهُ الْمُعافاهَ فِی الاَْبْدانِ؛از او سلامت در دین را خواهانیم آنگونه که تندرستی را از او درخواست داریم.» دینداری و تقوای الهی از جمله عواملی است که انسان را در رسیدن به آرزوهای دنیوی و اخروی و کسب موفقیتها کمک می‌کند. علی(ع) در این باره می‌فرماید: «فَاِنَّ تَقْوَی ا... مِفْتاحُ سَدادٍ وَذَخیرَهُ مَعادٍ وَعِتْقٌ مِنْ کلِّ مَلَکهٍ وَنَجاهُ مِنْ کلِّ هَلَکهٍ؛ همانا ترس از خدا کلید هر در بسته، و ذخیره رستاخیز و عامل آزادگی از هرگونه بردگی و نجات از هرگونه هلاکت است.»امام علی (ع) در جای دیگری درباره نقش تقوا و دینداری در رساندن انسان به اهداف و رفع مشکلات می‌فرمایند:پس کسی که تقوا را انتخاب کند، سختیها بعد از نزدیک شدنشان، از او دور گردند، و کارها پس از تلخیها برای او شیرین شوند و امواج مشکلات پس از متراکم شدن برطرف خواهند شد و مشکلات پس از آنکه او را وامانده کردند آسان می‌شوند و مجد و بزرگی از دست رفته [چون قطرات باران] بر او فرو می‌بارند، رحمت بازداشته [حق] به او باز می‌گردند، و نعمتهای الهی پس از فرو نشستن، برای او به جوشش می‌آیند و برکت تقلیل یافته برای او فزونی گیرند.

تلاش و کوشش

برای مقابله با مشکلات و پیروزی بر آنها، اراده‌ای آهنین لازم است تا انسان از نیروهای نهفته در وجود خود، بیشترین بهره را ببرد. دست روی دست گذاشتن هنر نیست، چراکه مردان بزرگ در سایه سعی و تلاش، قله‌های پیروزی را فتح می‌کنند.سعی و تلاش از جمله عواملی است که انسان را در رسیدن به اهداف و خواسته‌هایش کمک می‌کند. امام علی (ع) همگان را به تلاش فرا می‌خوانند و می‌فرمایند: «فَعَلَیکمْ بِالْجِدِّ؛ بر شما باد تلاش و کوشش.» چرا که «لا یدْرَک الْحَقُّ اِلاّ بِالْجِدِّ؛ حق جز با تلاش و کوشش بدست نمی‌آید.»حضرت در توصیه‌های خویش به فرزندشان امام مجتبی (ع) فرمودند: «فَاسْعَ فی کدْحِک؛ نهایت کوشش را در زندگی داشته باش.» دلیل این امر این است که عاقبت، هر جوینده‌ای یابنده است. «مَنْ طَلَبَ شَیئا نالَهُ اَوْ بَعْضَهُ؛ آن کس که در تلاش و طلب چیزی باشد، یا به همه آن یا لااقل به قسمتی از آن دست خواهد یافت.» امام علی (ع) گاه جهت به راه انداختن انسانها برای فعالیت و تلاش در زندگی، از تلاش و کوشش موجودات دیگر مثال می‌زند تا همگان از کار و فعالیت آنها درس تلاش بگیرند و در زندگی خود جدیت داشته باشند. در یکی از خطبه‌ها، از تلاش و فعالیت مورچه سخن می‌گوید: «اُنْظُرُوا اِلَی النَّمْلَه فی صِغَرِ جُثَّتِها... کیفَ دَبَّتْ عَلی اَرْضِها وَصُبَّتْ عَلی رِزْقِها تَنْقُلُ الْحَبَّةَ اِلی حُجْرِها وَتُعِدُّها فی مُسْتَقَرِّها، تَجْمَعُ فی حَرِّها لِبَرْدِها وَفی وِرْدِها لِصَدَرِها؛ به مورچه و کوچکی جثه آن بنگرید... که چگونه روی زمین راه می‌رود و برای به دست آوردن روزی خود تلاش می‌کند؛ دانه‌ها را به لانه خود منتقل می‌سازد و در جایگاه مخصوص نگه می‌دارد، در فصل گرما برای زمستان تلاش کرده، و به هنگام درون رفتن، بیرون آمدن را فراموش نمی‌کند.» گاه حضرت فرزندش امام مجتبی علیه السلام را به تلاش در جهاد فرا می‌خواند که «وَجاهِدْ فِی ا... حَقَّ جِهادِهِ وَلا تَأْخُذْک فِی ا... لَوْمَةُ لائِمٍ؛ در راه خدا تا سرحد توان تلاش کن و هرگز سرزنش گران تو را از تلاش در راه خدا باز ندارد.» سیره عملی حضرت امیر(ع) چه در کار و فعالیت سیاسی و چه در فعالیتهای اجتماعی، بر تلاش و کوشش استوار بود. برای هر کسی که ادعای پیروی حضرتش را دارد لازم است به مولایش تأسی کرده، تا آخرین توان تلاش کند تا در سایه این تلاشها از عمر خویش بهترین استفاده را بکند و راه موفقیت را برای خود هموار گرداند.