اقتصاد سالم برمبنای معاملات اسلامی

قرآن کتابی است که در آن به همه عرصه‌های زندگی انسان، جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی توجه شده است. یکی از مسائلی که اسلام به آن اهمیت وافر داده اصول و قوانین مربوط به دادوستد و معاملات است. با عنایت به مسائل و اتفاقاتی که روزانه با آنها سروکار داریم، این نکته جالب توجه می‌نماید که قرآن تا چه اندازه بر ضرورت رعایت دقیق اوزان و مقیاسات و سنجش کامل و صحیح هر کالابه هنگام تحویل آن به خریدار و اجتناب از عدم انصاف و عدالت در توزین کالاتوصیه و تاکید می‌نماید. قرآن همچنین در مورد صحت مقادیر تاکید دارد. همچنین قرآن بر ضمانت اجرای قراردادها، حفظ حدود و ثغور اموال و پایبند بودن بر عهد و پیمان تاکید می‌نماید.

قرآن کریم در رعایت اوزان و مقیاسات شدیداً تاکید می‌نماید و می‌فرماید: «آسمان را کاخی رفیع گردانید و میزان را در عالم وضع فرمود و حکم کرد ای بندگان هرگز در میزان عدل تعدی و نافرمانی نکنید و هر چیز را به ترازوی عدل و انصاف بسنجید و هیچ در میزان‌ها کم فروشی و نادرستی نکنید».

این صراحت، صداقت و قابلیت اطمینانی که اسلام درباره داد و ستد و تجارت مقرر داشته است، امروزه حتی ملل متمدن جهان نیز به آن وقوف حاصل نموده اند. ارزش کاربرد اوزان و مقیاسات به گونه صحیح و استاندارد در تجارت که در همین اواخر ارزش و اهمیت وافری کسب نموده چهارده قرن قبل مورد تائید خاص اسلام بوده است. پیامبر اکرم(ص) خطاب به کسانی که با اوزان و مقیاسات سرو کار داشتند فرمود: دو چیز به شما سپرده شده است که موجب هلاکت مردم قبل از شما بوده است.

در حال حاضر، حتی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان، اوزان و مقیاسات به گونه استاندارد مورد استفاده قرار نمی گیرد. قرآن در مورد اجتناب از تقلب در معاملات نیز که امروزه یکی از بلایای جهان امروز و خصوصاً کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود، تاکید دارد. چهارده قرن قبل، در آن هنگام که مدارک مکتوب و مستند به ندرت مورد استفاده قرار می‌گرفت، قرآن بر این امر تصریح نموده است که موافقت‌های فیمابین می‌باید در حضور شهود به صورت مکتوب تهیه وتنظیم گردد. این نشانگر رهنمود قرآن بر مسائل روزمره زندگی است.

قسم دروغ، عادت ناپسندی است که اکثر فروشندگان در عرضه کالاهای خود به آن متوسل می‌شوند و سعی می‌کنند خریداران خود را از این طریق متقاعد سازند. اسلام این عادت سخیف را منع نموده است.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «قسم، مطمئناً به کاستی کالا می‌انجامد و خیر و برکت را از آن (دادوستد)زایل می‌گرداند.»خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «خداوند بیع (دادوستد) را حلال و ربا را حرام کرده است.» دادوستد در موارد زیر با ربا تفاوت دارد. در داد و ستد، مبادله کالا بین خریدار و فروشنده در شرایط متساوی انجام می‌پذیرد. زیرا خریدار از محل خرید از فروشنده به سود خود می‌رسد و فروشنده در عوض کار، هوشیاری و وقتی که در تولید کالای مورد معامله مصروف داشته است. در دادوستد، اگر امکان سود زیادی هم وجود داشته باشد، فروشنده ممکن است فقط یک بار از این سود سرشار برخوردار گردد. هنگامی که کالابر مبنای قیمت بازار به فروش درآید معامله خاتمه می‌پذیرد. مفهوم آن این است که خریدار پس از انجام معامله چیزی به فروشنده نمی دهد. اسلام به تمام جزئیات معامله و دادوستد در قرآن اهمیت داده و تمام اصول آن را بیان نموده است. چرا که خریدو فروش حلال و درست و پول و سودی که از آن به دست می‌آید در تمامی جنبه‌های زندگی انسان تاثیر دارد. بدیهی است که عمل کردن به مواردی که آیات قرآنی بیان نموده باعث سالم سازی اقتصاد و رشد بهینه آن می‌گردد.