آزاد اندیشی و تحول در علوم انسانی

آزاد انديشي، تحول، علوم انساني

طهورا مهدوی

چندین سال است که از فراخوان مقام معظم رهبری برای ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی و تضارب آرا در دانشگاه‌ها می‌گذرد اما هنوز این مطالبه شکل و شمایل جدی به خود نگرفته است و عملیاتی نشده است. تاکنون در باب فواید و مزایای اعمال این پروژه در دانشگاه‌ها سخن بسیار گفته شده است اما هنوز این نظریات در عمل پیاده نگشته است اما پیرامون اهمیت و ظرفیت‌های بالفعل این طرح باید گفت مع‌الاسف امروز وضعیت علوم انسانی و حتی فنی در دانشگاه مطلوب ارزیابی نمی‌شود. به واقع علوم انسانی که هم اکنون در سطح آموزش عالی ایران تدریس می‌گردد منبعث از کتب ترجمه‌ای و وارداتی از غرب است .

البته پر واضح است که کسی با ورود و ترجمه آثار و اندیشه‌های غرب در کشور مخالف نیست. زیرا همین غرب که امروز به عنوان بزرگترین تمدن بشری درحال حاضر از آن یاد می‌کنند زمانی به ترجمه و تقلید از آثار مسلمین می‌پرداخته است و در واقع بنیان‌های اولیه این تمدن از تقلید و تبعیت از اندیشه‌های مسلمین آغاز شده است. اما باید دانست که علم بیش از هر چیز دیگر متاثر از فلسفه وجود و فرهنگ بومی هر تمدن و کشور است . علوم انسانی غرب همان طور که اربابان فکر واندیشه غربی نیز بارها و بارها در آثار و نوشته‌های خود بر آن تاکید کرده‌اند بر اساس اندیشه‌های غربی تدوین گشته است . بی شک حتی با اضافه کردن متون اسلامی به برخی از کتب نمی‌توان روح نهیلیستی و سوبژکتیویسم اومانیستی را از این آثار زدود و این علوم را در راستای تحقق آرمان‌های بلند اسلام که خود منبعی فراخ از دانش و فلسفه و حکمت است به کار گرفت. رهبر معظم انقلاب نیز که همواره به عنوان دیده‌بانی بصیر، آسیبهای پیرامون نظام را داهیانه رصد می‌کند چندی پیش بر ایجاد تغییر و تحول بنیادین در علوم انسانی در کشور تاکید داشتند.

اما بی‌شک یکی از راه‌های برون رفت از وضعیت فعلی و حرکت به سوی گفتمان اسلامی نگاه ایجابی در دانشگاه‌ها و حوزه است . امروز نمی‌توان انکار کرد که دانشگاه ما و حتی حوزه نیز به مصرف کنندگان بزرگ اندیشه‌های غربی تبدیل شده‌اند و این درحالی که ما هنوز تولیدات گسترده‌ای در سطح اندیشه و علوم انسانی نداریم. امروز کفه ترازو به صورت چشمگیری به سمت واردات سنگین است. ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی که در آن نخبگان کشور به تضارب مستقیم آرا می‌پردازند بی شک می‌تواند بخش گسترده‌ای از عقب افتادگی‌ها و کاستی‌های موجود را پر کند. گفتگو و ابراز عقیده‌ها در فضای علمی در یک روند منطقی می‌تواند بسیاری از حقایق اصیل و ناب اسلامی را مشخص کند و بنیان‌های متزلزل فلسفه لیبرال ، سوسیالیسم و... را آشکارا به ترسیم کشد. از سوی دیگر نمیتوان از ایجاد فضای خلاقانه و روبه رشد و پر شور و نشاط علمی پس از اجرایی کردن این طرح چشم پوشی کرد. امروز متاسفانه آن شور و نشاطی که در خور انقلابی پوینده و استراتژیک اسلامی است در دانشگاه‌ها وجود ندارد و نوعی جزمیت دانشجویان و اساتید دانشگاهیان ما را در بر گرفته است .