بلند پروازی

بلند پروازی

13 خرداد 1397, 4:40

امام علی(ع): آرزوهای دراز عقل انسان را می برد و وعده آخرت را دروغ می شمرد و انسان را به غفلت وا می دارد و سرانجام آن، حسرت و ندامت است.

قال علی(ع): «ان الامل یذهب العقل و یکذب الوعد و یحث علی الغافلهٔ و یورث الحسرهٔ؛ آرزوهای دراز عقل انسان را می برد و وعده آخرت را دروغ می شمرد و انسان را به غفلت وا می دارد و سرانجام آن، حسرت و ندامت است. (میزان الحکمهٔ، جلد ۱، صفحه ۱۰۳ ذیل ماده آمل)
ابن بابویه، الخصال اترجمه جعفری، ۱۳۸۲، ج۱، ص ۲۵۹.
شریف الرضی، نهج البلاغهٔ اترجمه دشتی، ۱۳۷۹، ص ۶۷۹
کراجکی، نزهه النواظراترجمه معدن الجواهر، ص ۱۲۰.

بلند پروازی
طول آمل یا آرزوهای دور و دراز از مهمترین رذایل اخلاقی است که انسان را به انواع گناهان آلوده می کند. سبب این صفت خبیثه دو چیز است: یکی جهل و نادانی است؛ چون جاهل بر جوانی خود اعتماد می کند و مرگ خود را بعید می شمارد.
پیوند عمر بسته به موئی است هوش دار
غمخوار خویش باشی، غم روزگار چیست
سبب دوم برای طول أمل محبت دنیا و انس به لذات فانیه است؛ چنین انسانی از تصور مرگ نفرت دارد، بلکه دل خود را پیوسته به فکر زندگانی دنیا می اندازد و به امید و آرزو آن را تسلی می دهد؛ همین امر او را از تو به ی کردار زشت خود باز می دارد و به خود وعده تو به در پیری می دهد، تا اینکه سالخوردگی هم گذر می نماید و دست مرگ یقه ی او را می گیرد. هین مگو فردا که فرداها گذشت تا بکلی نگذرد ایام کشت هین و هین ای راهرو بی گاه شد آفتاب عمرت اندر چاه شد این قدر عمری که ماندستت بتاز تا بزاید زین دو دم عمر دراز
. نراقی، معراج السعاده، صص ۵۳۵-۵۳۶.

در این حدیث گوهربار تبعات مترتب بر بلندپروازی و آرزوهای رنگارنگ به تصویر کشیده شده است و مخاطب را از آن برحذر می دارد؛ تبعاتی چون از بین رفتن عقل سلیم و تکذیب آخرت که روی دیگر سکه ی خوش رنگ و لعاب محبت دنیا است، و همچنین غفلتی که به موجب آن بر انسان مستولی می گردد که دیگر به تدریج به حلال یا حرام بودن کسب و روزی حاصل شده خود توجهی نمی کند، بلکه تنها چیز مهم برای وی انباشته نمودن پول بر روی پول هست، حال به هر طریقی که ممکن است؛ در همین رابطه حضرت امیر(ع) می فرمایند: «من طال امله ساء عمله؛ کسی که آرزویش دراز باشد، عملش بد می شود.»
با کمی دقت در اقوال معصومین و تفکر در معنا و عمق گفتارشان می توان به حکمت آنها دست یافت. در انتهای حدیث مورد بحث عصاره حاصل از بلندپروازی را حسرت و تأسفی میداند که دیگر دیر شده و فرصتهای از دست رفته ای که دیگر قابل برگشت نیست.
امید و آرزو که خمیرمایه تلاش انسانهاست اگر از حد بگذرد، به صورت سیلابی ویرانگر در می آید و همه چیز را با خود میبرد، و سرانجام انسان را غرق دنیاپرستی و گناه می کند. آرزوی دور و دراز سبب می شود که انسان دائماً خود را نیازمند ببیند و دست نیاز به سوی هر کسی دراز کند و شخصیت انسانی خود را به خاطر اموری که هرگز به آن نمی رسد بشکند؛ به همین دلیل پیامبر اکرم(ص) «طول آمل» را یکی از دو دشمن بسیار خطرناک برای انسانها شمرده و فرموده است:
. مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ ه.ق، ج ۱، ص ۱۵۶.

وخصلتان اتباع الهوى و طول الأمل، فاما اتباع الهوى فانه يعدل عن الحق، أما طول الامل فانه یحب الدنیا؛ شدیدترین چیزی که از آن بر شما میترسم دو خصلت است: پیروی از هوا و آرزوی طول و دراز و زیرا هوا پرستی شما را از حق باز می دارد و اما آرزوی دور و دراز شما را حریص بر دنیا می کند.»
خداوند متعال در آیات متعددی این خصلت ناپسند را در بین اقوام گذشته بیان می نماید؛ آنجا که می فرماید: «ذرهم یا کلوا ویتمتعوا ویلههم الامل فسوف یعلمون؛ " بگذار آنها بخورند و بهره گیرند و آرزوها آنان را غافل سازد، ولی به زودی خواهند فهمید.» تعبیر به «ذرهم» (آنها را رها کن) نشان میدهد که امیدی به هدایت این گروه نیست، وگرنه خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) هرگز امر نمی کرد که آنها را رها سازد. چگونه می توان امید به هدایت گروهی داشت که هدف نهایی آنها خور و خواب، همچون حیوانات است و آرزوهای دراز به آنها اجازه نمی دهد که لحظهای به پایان زندگی و به آفریدگاری که این مواهب حیات را به آنها بخشیده بیندیشند و درباره هدفی که برای آن آفریده شده اند لحظه ای فکر کنند."
البته اصل «آرزو» و «امید» نه تنها نکوهیده نیست، بلکه نقش بسیار مهمی در تعالی روحی و معنوی انسان دارد. اگر امید و آرزو در دل «مادر» نباشد، هرگز فرزندش را شیر نمی دهد، زحمات گوناگون را برای پرورش او تحمل نمی کند، همان گونه که در حدیث معروف نبوی آمده است: «الامل رحمهٔ لامتی و لولا الامل . کاشانی، المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ج ۸، ص ۲۴۵.
سوره حجر، ایه ۳. . طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص ۹۹.

ما رضعت والدهٔ ولدها و لا غرس غارس شجرها؛ امید و آرزو، رحمت برای امت من است، و اگر امید و آرزو نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی نهالی نمی کاشت.»
أ. علامه ی مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۴ ه.ق، جلد ۷۴، صفحه ۱۷۳.

جدیدترین ها در این موضوع

اهمیت شعار سلاح هسته‌ای ندادن در اذهان عمومی

در تقابل ایران با اسرائیل و آمریکا، همیشه گزینه حمله اتمی چالش‌برانگیز بوده و هست. عده‌ای می‌گویند: وقتی آمریکا و اسرائیل به عنوان دشمن اصلی ما سلاح اتمی دارند و تجربه نشان‌داده، اگر لازم شود هیچ تعارفی در استفاده از آن ندارند، پس ما هم باید سلاح اتمی داشته باشیم. 12 اسفند 1402, 3:49

باغ خسروشاهی

کی از شبهاتی که در سال‌های اخیر سبب تحریف امام در ذهن نسل جوان شده است این ادعا است که برخی می‌گویند امام در باغ‌های بزرگ و مجلل اطراف جماران زندگی می‌کردند و بااین‌وجود در رسانه‌ها به مردم یک‌خانه کوچک و ساده به‌عنوان محیط زندگی ایشان نمایش داده می‌شد 12 اسفند 1402, 3:24