15 آذر 1386, 0:0
کلمات کلیدی :محمد بن ابي‌بكر، اسماء، حضرت علي (عليه‌السّلام)، ناکثین
نویسنده :
محمد بن ابی‌بکر
«خدا محمد را بیامرزد که هر چه توانست کوشید و تکلیف خویش را انجام داد».
محمد بن ابی‌بکر خیرخواه مردم بود که تنها بر خدا توکل می‌کرد. او شخصی انتقادپذیر بود و به مردم سفارش می‌کرد چنان‌چه عملی خلاف از وی سر زند به وی تذکر دهند. او درباره خلفای سه‌گانه معتقد بود که حق امام علی (علیه‌السّلام) را در احراز حکومت زیرپا گذاشته‌اند و درباره خصوص عثمان معتقد بود وی از احکام خدا و سنت پیامبر اکرم عدول کرده است. فعالیت‌های سیاسی: آغاز حضور محمد بن ابی‌بکر در صحنه فعالیت‌های سیاسی و نظامی در عَهد خلافت عثمان بود، اما برخی نویسندگان غربی از جمله مادلونگ، محمدبن ابی‌بکر را از توطئه‌گران علیه قتل عمر، خلیفه دوم آورده‌اند. که این سخن به اندک توجهی مردود است: زیرا وی در دوره عمر، نوجوانی سیزده ساله بیش نبود و منابع نخستین صدر اسلام چنین مطلبی را ندارند و احتمال چنین تصرفی در تاریخ با توجه به عداوت ایشان نسبت به حضرت علی و تابعان حضرتش که محمد هم از جملۀ آنان است، بسیار می‌باشد. خصوصاً که خود مادلونگ این قتل را به حضرت علی (علیه‌السّلام) هم نسبت داده است. محمد بن ابی‌بکر پس از طی دوره نوجوانی و رسیدن به سن بلوغ، به عنوان رزمنده در جنگ‌های دوره عثمان علیه غیر مسلمانان شرکت می‌کرد و یکی از مخالفت‌های او با عثمان در جنگ «صواری» بود که عثمان عبدالله بن سعدبن ابی‌سرح را به فرماندهی دریایی مسلمانان منصوب کرد در حالی‌که وی به حکم قرآن کافر بود. و پیامبر اکرم خون او را مباح شمرد. اما وی به دلایل روشنی مخالف حکومت عثمان بود: أ) عمل نکردن به کتاب خدا ب) عمل نکردن به حق و رعایت نکردن عدالت در میان صحابه؛ زیرا عثمان بسیاری از اقوام خویش چون مروان‌بن حکم را بر مسند امور مهم قرار داده و صحابه بزرگ پیامبر را به کار نگرفته بود. ج) کنار نهادن سنن پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و بی‌تفاوتی نسبت به امرایی که در نقاط مختلف قلمرو اسلامی به دلخواه خود عمل می‌کردند. محمد در مدت چهل روز محاصره عثمان – که از هفتم ذی‌القعده تا هجدهم ذی‌الحجه سی و پنجم هجری به طول انجامید - از نزدیک امور را زیر نظر داشت و بر عقیده خود مبنی بر مخالفت با عثمان اصرار می‌ورزید. حتی خواهرش عایشه که به قصد حج از مدینه خارج می‌شد، از محمد خواست که او را در سفر مکه همراهی کند، ولی وی از این کار سر باز زد. هم‌چنین او به درخواست (خاله‌اش) لیلی بنت عمیس مبنی بر همراهی نکردن با محاصره کنندگان نیز پاسخ رد داد. البته این مخالفت باعث نشد وی را بکشد بلکه فقط کناره‌گیری عثمان را می‌خواست اما بعضی قتل عثمان را به او نسبت داده‌اند. مثلاً گفته‌اند: او با چند نفر دیگر بر عثمان وارد شد و نخستین ضربه را وی بر عثمان وارد آورد. و پس از آن «سوران بن حمران» و «عمرو بن حمق» ضربات نهایی را زده، وی را کشتند. یا او همراه سیزده نفر دیگر بر عثمان وارد شد و پس از آن اعتراض بر حکمرانی که بر مناطق مختلف گماشته بود، به یکی از آن سیزده نفر اشاره کرد تا به عثمان حمله کند. امّا نظریه حق اینست که اگرچه محمد بن ابی‌بکر در تحریک مردم علیه عثمان نقش داشته، در جریان محاصره نیز به صورت فعال حاضر بود، ولی قاتل عثمان نیست، بلکه پس از بیرون رفتن محمد از نزد عثمان، قاتلان بر عثمان وارد شده، وی را به قتل رساندند. و بر این نظر دلایل متعددی وجود دارد اول اینکه: سخن غلام اُم‌حبیبه – همسر عثمان – که اظهار کرده بود: عثمان پس از خروج محمّد بن ابی‌بکر از نزد وی کشته شد، سپس در حالی که محمد از موضوع آگاهی نداشت، از آن غلام پرسید که چه اتفاقی افتاده است. و سخن عثمان مبنی بر رفتار مناسب محمد با وی به هنگام محاصره؛ ظاهراً هنگامی که عثمان در خانه خود محبوس بود، شورشیان و از جمله طلحه اجازه خروج از خانه را به وی نمی‌دادند، ولی محمد دستور داد که وی را آزاد به‌گذارند. سوم قانع‌شدن حضرت علی (علیه‌السّلام) پس از سؤال حضرت در خصوص گفته‌های همسر عثمان مبنی بر دست‌‌داشتن محمد در قتل عثمان و پاسخ محمد که گفت: «بر عثمان وارد شدم، او برایم از پدرم گفت من با او برخاستم به خدا سوگند من او را نکشتم و به او چنگ نزدم». خصوصاً که حضرتش مخالف قتل عثمان بود و محمد از ایشان تبعیت می‌شود. د) تأکید مورخان مختلف، چه از اهل سنت و چه شیعه، بر این نکته که محمد بن ابی‌بکر، عثمان را نکشت، بلکه در اثر سخنانی که بین آن‌ها رد و بدل شد محمد شرمگین شده از خانه عثمان بیرون رفت. محمد و ناکثین جمل:
«هان پاک، پسر پاک محمد بن ابی‌بکر همراه ماست».
شهادت محمد:
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان