پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی خطرناک‌ترین افراد که نباید آنها را در روابط اجتماعی به عنوان دوست و رفیق انتخاب کرد چه کسانی هستند؟
پاسخ:
اکثريت مردم فکر میکنند حسن خلق و لطف معاشرت و اجتماعی بودن به اين است که انسان همه را با خود دوست کند در حالی که برای يک انسان صاحب مرام و مسلک که فکر و ايده خاصی را در اجتماع تعقيب میکند و فقط در فکر منفعت شخصی خود نمیباشد، اين معنی که خوب و بد او را دوست داشته و او نيز با خوب و بد دوست باشد، ميسر نيست زيرا همه مردم نه مسلک واحدی دارند و نه پسندهای واحدی.
در بين مردم، عادل، ظالم، گنهکار و بیگناه و... وجود دارد و اينان نمیتوانند همه يکسان با آدمی که برای زندگی خود هدفی را دنبال می نمايد، رابطه داشته باشند لذا برای افراد هدفمند روابط انسان با ديگران و دوستی و محبت انسان نسبت به آنان فرق میکند، عدهای را جذب و عدهای را دفع میکند و اين يک مطلبی است روشن و آشکار.
اسلام دين محبت و عشق است و خداوند متعال پيامبر اسلام (ص) را رحمت برای عالميان معرفی مینمايد.(الانبیاء - 107)
او حتی نسبت به خطرناک ترين دشمنان خود رحمت است و به آنان محبت بايد بکند امّا محبتی که قرآن سفارش آن را نموده و به آن دستور میدهد اين نيست که مطابق ميل هر کسی عمل شود و در رفتار خود به بهانه دوست داشتن ديگران طبق خوشايند آنان تصميم گرفته و عمل شود.
اين نوع علاقه داشتن دليل بر خوش اخلاقی نبوده و مورد پذيرش عقل نمیباشد، بلکه نفاق و دوروئی است البته اينکه انسان در جامعه با خوب و بد با مدارا رفتار کند غير از اين است که با خوب و بد خو کند، و رفیق و دوست شود.
بر اين اساس ما مؤظف هستيم که در جهت حفظ آئين خود کسانی را به عنوان دوست برگزينيم. امام(ع) میفرمايد: «اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان؛ ناتوان ترين مردم کسی است که از دوست يافتن ناتوان باشد.»(نهج‌‌البلاغه - حکمت 11) و همين طور ناچاريم با يک عده دوست نباشيم، ولي بايد از دوستی با هواپرستان، پول و منفعت پرستان و منافقان پرهيز کنيم.
در اين ميان وقتی به روايات اسلامی که يکی از منابع دينی ما می‌باشد مراجعه میکنيم مشاهده میکنيم که به دوستی پاک دلان و مؤمنان ما را دعوت کرده است. ابن عباس می‌گويد: از رسول اکرم(ص) سؤال کردند بهترين هم‌نشينان کيست؟ حضرت فرمود:
((من ذکّرکم بالله رؤيته وزادکم فی علمکم منطقه و ذکّرکم بالآخرة عمله؛ آن کس که ديدنش شما را به ياد خدا بيندازد و گفتارش بر دانش شما بيفزايد و رفتار او شما را به ياد آخرت بيندازد)).(بحارالانوار، ج 1، ص 203)
و در زمينه افراد بیدين و آلوده و ناپاک به شدت ما را برحذر داشته است زيرا دوستی با آنان زمينه از دست دادن عقيده و ايمان انسان را فراهم میکند چون هر دوستی انسان را به سوی مشاکلت و مشابهت میکشاند و در نتيجه انسان هم سنخ محبوب خود میشود. همان‌گونه که پیامبر گرامی می‌فرماید «المرء علی دین خلیله و قرینه» سبک زندگی انسان بر طبق مذهب و سیره دوست صمیمی و رفیق دلبندش خواهد بود. (وسایل الشیعه، ج 4، ص 207)
در نگاه اميرمؤمنان علی ـ عليه السلام ـ دوستی با افرادی مورد ضرر و خطر رسيدن به دين و دنيای مؤمنان میگردد و لذا بايد از آنها دوری گردد، آنها عبارتند از:
1-دروغگو: «و إياک ومصادقة الکذّاب فانه يقرّب البعيد و يبعد عليک القريب، دوری کن از دوستی کردن با دروغگو پس به درستی که او دور را نزديک جلوه میدهد و نزديک را دور». (بحارالانوار، ج71، ص 209) يعنی امری را که دور است از تو و رسيدن به آن دشوار است چنان مینمايد که آن امر نزديک است و انسان را بر سعی از برای آن وا میدارد و امری را که تحصيل آن آسان است، چنان مینمايد که دور است و مانع از سعی انسان برای رسيدن به آن میشود.
2. افراد شرور: «اياک و معاشرة الاشرار فانّهم کالنّار مباشرتها تحرق؛ از همنشينی و معاشرت با اشرار بپرهيز زيرا آنان همانند آتش‌اند و معاشرت با آنان سوزاننده است».(الحکم الزاهره، ص 561)
3. چاپلوس: علی(ع) می‌فرماید: «شرّ اخوانک من داهنک فی نفسک و ساترک عيبک؛ کسی که در امر خواهش نفس با تو چاپلوسی کند و عيب تو را بپوشاند از بدترين دوستان تو است».(غررالحکم، ص 446)
4. تنها گذاشتن در گرفتاریها: امام علی(ع) می‌فرماید: «شر الاخوان المواصل عند الرّخا و المفاصل عند البلاء؛ بدترين دوستان آن کس است که به هنگام آسايش بپيوند و وقت گرفتاری جدايی جسته و تنها بگذارد». (غررالحکم و دررالکلم، ج 1، ص 545)
5. انسان های نادان، بخیل و ستم پيشه: امام علی(ع) در نامه‌ای به امام حسن(ع) فرموده است: «يا بنيّ اياک و مصادقة الاحمق فانّه يريد ان ينفعک فيضرک و اياک و مصادقة البخيل فانه يقعد عنک أحوج ما تکون اليه واياک و مصادقة الفاجر فانه يبيعک بالتاقه؛ فرزندم از دوستی با نادان بپرهيز که میخواهد به تو نفعی برساند پس ضرر میزند و از دوستی بخيل بپرهيز که او در مورد حاجت تو به گونهای مینشيند که گويا محتاج‌تر از تو است و از دوستی فاجر بپرهيز که به فروختن تو به قيمت ناچيزی حاضر میگردد. زيرا دين ندارد و از خداوند نمی‌ترسد».(بحارالانوار، ج 71، ص 209)
روزنامه کیهان
تاریخ انتشار: 06 تیر ماه 1397