کتاب رفتارهای انسان‌ساز به نویسندگی داود مهرابی رزوه توسط پژوهشکده باقرالعلوم(ع) منتشر شد. کتاب حاضر که دربردارنده مطالبی ارزنده و مفید از زندگی علما و بزرگان است که در دو جلد منتشر شده است. در مقدمه این کتاب که به قلم داود مهرابی رزوه نوشته شده است، این طور آورده شده است:
«العُلَماءُ مَصابيحُ الأرضِ و خُلَفاءُ الأنبياءِ و وَرَثَتي و وَرَثَةُ الأنبياء»؛ علما، چراغ‌های زمین و جانشینان پیامبران و وارثان من و وارثان انبیا هستند.( رسول اکرم(ص). بى‌شک، الگوپذیرى از جمله مهمترین و اثربخش‌ترین روش‌هاى تربیتی و دانش‌اندوزی به شمار مى‌رود و در حقیقت، هدف دین اسلام از توجه به مسلمانان به مطالعه و عمل به سیره ائمّه: و فقهای دین این است که شیوه رفتار آنها را در زندگی عملی خود سرمشق قرار دهند.
خداوند، تبارک و تعالی، با در نظر گرفتن غریزه الگوپذیری و نیاز فطری انسان به الگو، با بیان بیش از دو هزار آیه درباره داستان‌های انبیاء: بر اهمیت و تأثیر خواندن و شنیدن داستان‌ها و حکایت‌ها تأکید کرده است؛ خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: (لَقَدْ كَان َفِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لاُِوْلِی الاَْلْبَابِ)؛ قطعاً در بیان سرگذشت آنها درس عبرتی برای صاحبان اندیشه هست». بر این اساس، برای هدایت بشر، نمونه‌هایی از جنس آدمیان را در پیش چشم آنان قرار داده، در وصف آنان فراوان سخن گفته است؛ خداوند در آیه دیگری از قرآن کریم می‌فرماید: (فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یتَفَکَّرُونَ)؛ این داستان‌ها را برای مردم بازگو کن، شاید بیندیشند و بیدار شوند.
خداوند نمونه‌های عینی حاضر زندگی انسان‌ها را نیز الگو شمرده، از هر فرصتی برای توجه دادن انسان‌ها به آنان استفاده کرده است تا آنجا که برای نگاه به چهره آنان و حتی برای نگاه به در خانه آنان ارزش قائل شده، «ثواب» در نظر گرفته است. از امام علی(ع) نقل شده که پیامبر اسلام6 فرمودند: «النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ»؛ نگاه به چهره عالم، به سبب علاقه و محبت، عبادت است.
تقلید، زمانی آثار مثبت را در پی دارد که از نمونه‌های شایسته، در عرصه اخلاق، معنویت، سیاست و جهاد الگوبرداری شود و این الگوبرداری و ارتباط مقلدان با الگوها به سبب عظمتی باشد که برای آن الگو قائل‌اند. این عظمت آنان را وا‌می‌دارد تا هم در مسیر الگو، حرکت و ارزش‌هایی را که او کسب کرده، به دست آورند و هم با تقویت جنبه فکری که از آن ارزش‌ها سرچشمه می‌گیرد، به دفاع از آنها برخیزند. این موضوع با عنوان «اسوه حسنه» یا «نمونه نیک و شایسته» مطرح می‌شود و در کلام خداوند سبحان دربارة آن چنین آمده است: ( لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ) ؛ قطعاً برای شما در [اقتدا به] رسول خدا(ص)سرمشقی نیکوست.
سیمای نیکوی اسوه انسان را به خود جذب می‌کند و پس از آن، انسان از وی سرمشق گرفته، سعی می‌کند رفتار آن شخص را در شخصیت خود نیز نهادینه کند. در حدیثی از امام علی(ع) آمده است: «إذا لم تکن حلیما فتحلّم»؛ اگر بردبار نیستی، شبیه بردباران باش؛ یعنی از بردباران سرمشق بگیر؛ زیرا کمتر اتفاق افتاده که کسی خود را به قومی همانند کند و به آنان نپیوندد.
از جهت دیگر، الگوبرداری، در صورت مثبت بودن الگو، شیوه‌ای مطمئن و مهم برای پیوند دادن مردم به ارزش‌های مطلوبی است که ابتدا با آن ارزش‌ها رابطه‌ای ندارند و با دیدن نمونه‌های عملی این ارزش‌ها با آنها ارتباط برقرار می‌کنند. با ارائة این نمونه‌ها می‌توان مردم را از امور منفی، دور و به‌سوی ارزش‌های فکری و معنوی هدایت کرد.
تقلید مثبت، حتی اگر بر پایه فکر محکمی استوار نباشد، به‌تدریج در شخصیت انسان نهادینه می‌شود؛ چنانکه گفته‌شده، گاه خلق و خوی اکتسابی، بر طبیعت افراد چیره می‌شود؛ اما مهم این است که انسان خویشتن را چنان عادت دهد که رفتارهای او از اندیشه‌اش سرچشمه بگیرد و نه اینکه منشأ آن تقلید صرف باشد.
کتاب حاضر، حکایاتی از زندگانی فقها و علماست که با بذل جان و مال خود از اسلام دفاع کرده، مسیر قرب الی الله را پیمودند؛ آنها به حق، بهترین الگو برای جامعه بشری کنونی هستند که در میان گرداب حوادث نمی‌توانند با فکر خود راه سعادت و کمال را تشخیص دهند؛ پس باید از این چراغ‌های هدایت برای روشن کردن راه خویش استفاده کنند. امید است که ما نیز با خواندن این حکایات و درس گرفتن از آنها راه تهذیب نفس و خودسازی را که همان راه پیامبران و امامان: است، بپیماییم. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «هیچ چیز برای انسان به‌جز کوشش او وجود ندارد و او نتیجه کوشش خود را به طور حتم خواهد دید».
آدمی، در عالم خاکی نمی‌آید پدید عالمی دیگر بباید ساخت، از نو آدمی
در جلد اول کتاب به شرح‌حال زندگی بزرگانی همچون: خلیل فراهیدی، ابن ابوسهل نوبختی، جعفربن محمد قولویه، شیخ صدوق، محمد بن جنید اسکافی، ابن شعبه حرانی، کوشیار دیلمی، ابن مسکویه، شیخ مفید، سید رضی سید مرتضی، قطب راوندی سید بن طاووس محقق حلی و .... و در جلد دوم نیز به شرح حال بزرگانی همچون علامه طباطبایی، آقابزرگ تهرانی، سردار کابلی و غیره پرداخته است. در این دوجلد کتاب، شرح حال بالغ بر 300 تن از این بزرگان آمده است.