فصل سبز
آقاى سیّد مجتبى موسوى لارى، نقل مى کنند:
«قبل از تبعید حضرت امام خمینى ـ رضوان الله تعالى علیه ـ را در منزلشان دیدار نمودم. آن حضرت براى حقیر نقل فرمودند:
روزى من به منزل آیت الله العظمى بروجردى (قدس سره)رفته بودم و دکتر اقبال نخست وزیر وقت به همراه هیأت دولت خدمت مرحوم آیت الله بروجردى همان روزها مجلس به اصطلاح مؤسسان تشکیل شده بود و موادى از قانون اساسى را به نفع شاه تغییر داده بود. دکتر اقبال خدمت مرحوم آیت الله بروجردى توضیح مى داد که فلسفه این که حق انحلال مجلس شورا را به شاه داده ایم، این است که اگر کمونیست ها به مجلس راه یافتند، بتوانیم از این طریق آنها را از مجلس اخراج نماییم. امام خمینى (قدس سره) فرموده بودند که مشاهده نمودم تمام افرادى که در آن جا حضور دارند مهر سکوت را بر لب زده اند و چیزى نمى گویند!! مجبور شدم که من سخنى بگویم و گفتم: «خیر! مطلب این طورها که شما مى گویید نیست، شما کلیدى درست کرده اید که روى هر قفلى مى خورد»[9]
با موضع گیرى هاى مردم و مراجع تقلید عظام با لایحه انجمن هاى ایالتى و ولایتى، آقاى سیّد مجتبى موسوى لارى واسطه رساندن طومارها و پیغام هاى مردم معترض و حامى مرجعیتِ خطّه لارستان به دفتر مراجع على الخصوص امام راحل شد،[10] آقاى لارى در سال 1341ش. قبل از عزیمت به آلمان به خدمت امام رسید و امام او را مأمور تحقیق و بررسى پیرامون معمارى مسجد هامبورگ و نیز عملکرد یکى از فعالان فرهنگى در آلمان نمود که آقاى لارى پس از بازگشت از آلمان نتیجه مأموریت خود را خدمت امام تقدیم کرد.
در سال 1342ش. که آقاى لارى براى ادامه درمان در آلمان بسترى بود، پس از خروج از بیمارستان، امام موسى صدر که براى اقامت چند روزه به آلمان آمده بود با ایشان در هتل دیدار کرد. آقاى لارى از این دیدار چنین یاد مى کند:
«امام موسى صدر هدف از مسافرت خود را به اروپا این گونه بیان داشتند: من به فرانسه و ایتالیارفته ام و اکنون هم به اینجا آلمان آمده ام تا توجه برخى از شخصیت ها و مطبوعات غربى را به اهداف مبارزات امام و ملت ایران جلب کنم (ناگفته نماند که در آن روزهاى بعد از حادثه 15 خرداد تمام مطبوعات آلمان و ]دیگر[ کشورهاى اروپایى به حمایت از شاه برخاسته بودند و حتى یک روزنامه و نشریه را ما پیدا نکردیم که عملکرد شاه را زیر سؤال برده باشند).
امام موسى صدر توضیح داد که در فرانسه و ایتالیا با مدیران نشریات در روزنامه هاى معروف صحبت کردم که چرا حقایق ایران را لوث مى کنید؟ آنها در پاسخ من با صراحت گفتند سفارت ایران به ما مى رسد و اگر شما نصف کمکى که سفارت ایران در اختیار ما قرار مى دهد به ما کمک کنید، اهداف و نقطه نظر ات روحانیون و مردم ایران را منعکس مى کنیم.
در واتیکان هم با معاون پاپ مذاکره کردم که روحانیون ایران به شدت زیر فشارند و سزاوار نیست در برابر ستمگریهاى شاه واتیکان این گونه سکوت کند و او هم پاسخ داد جریان را به پاپ گزارش خواهم کرد.[11]
به جرأت مى توان گفت، در آن مقطع زمانى که به خاطر رشد چشمگیر جریان هاى چپ گرا و نیز پیشینه حزب توده و نفوذ اندیشه هاى مارکسیستى و الگو شدن قهرمانان خیزش هاى قهرآمیز چپ گرا براى جوانان این مرز و بوم... بسیارى از نویسندگان، متفکران نهضت روحانیت، تمام هم و غم خود را معطوف به مقابله با مبانى تفکّر مارکسیستى نموده بودند، این آقاى لارى بود که با برخى از اندیشمندان به نقد تفکّر لیبرال دموکراسى و مبانى آن برخاست.
بى شک ظهور دوباره این اندیشه پس از گذشت یک دهه از انقلاب و لشکرکشى صهیونیزم مسیحى و شکل گیرى استعمار فرانو در معادلات سیاسى اجتماعى و نیز به چالش کشیده شدن نظام اسلامى توسط فرهنگ منحط غرب و هجوم همه جانبه فرهنگى بر ضدّ آموزه هاى شیعى، از سوى این تفکّر فردانگرى این سنگربان جبهه توحید را بیش از پیش به اثبات مى رساند، هرچند که رویارویى با «تمدن غرب» با نگارش کتابى چون «اسلام و سیماى تمدّن غرب» در مقطع زمانى که شاه و همه ایادى فرهنگ ستیز او جامعه شیعى را به سوى «دروازه هاى تمدن غرب» سوق مى دادند، مساوى با مبارزه بر علیه رژیم تلقى مى شد. باید اعتراف کرد که چاپ و ترجمه و ارسال این کتاب به خارج از کشور در قبل از انقلاب را مى توان یکى از شجاعانه ترین حرکت هاى این روحانى مبارز به شمار آورد. آیت الله لارى با این حرکت خود، نخست پاسخى به هجوم فرهنگى غرب به داخل کشور را داد و با کشاندن نبرد فرهنگى به قلب اروپا و آمریکا به نوعى دست به یک حمله تلافى جویانه بر ضدّ لیبرال دموکراسى زد و دوم این که زمینه صدور انقلاب شیعى را فراهم ساخت و در حرکتى کاملاً ابداعى مجارى و معبرهاى آن را براى آیندگان نشانه گذارى و کد گذارى کرد. حرکتى کاملاً آگاهانه و عالمانه ابداعى و نو چون حرکت هاى پدر و پدر بزرگش که متأسفانه از چشم تحلیل گران مسائل سیاسى اجتماعى نادیده گرفته شده است.
آقاى لارى را مى توان یکى از پیشروان مقابله به مثل فرهنگى با غرب به شمار آورد. از منظر آقاى لارى:
«امروز انقلاب و تشیّع قابل انفکاک نیست ولى باید کارى کرد که حساسیت ایجاد نشود و چنان چه فرهنگ شیعه را درست براى نسل کنونى جا بیندازیم، سیاست نیز به دنبال آن خواهد آمد پس ابتدا باید فرهنگ شیعه را براى آنان روشن نمود و دیندارى را در آنها ایجاد کرد زیرا کسى که پاى بند مذهب شد، مطمئناً ولایت را هم خواهد پذیرفت. خوب ظلم ستیزى، ایستادگى در مقابل ظلم و... در خود مکتب است. این که مسائل سیاسى با آنان مطرح شود، نه تنها اثرى ندارد بلکه اغلب تأثیرى منفى دارد و حساسیت برانگیز خواهد بود، بنابراین باید در آغاز اصل مکتب را براى آنان جا انداخت.»[12]
این نگاه درست نگاه امام راحل در خصوص صدور انقلاب است. امام مى فرماید:
«... صدور اسلام به این است که اخلاق اسلامى، آداب اسلامى، اعمال اسلامى، آن جا طورى باشد که مردم توجه به آن بکنند»[13]
امام در جایى دیگر مى فرماید:
«ما که مى گوییم اسلام را ما مى خواهیم صادر کنیم، معنایش این نیست که ما سوار طیّاره بشویم و بریزیم به ممالک دیگر یک همچو چیزى نه ما گفتیم و نه مى توانیم اما آن که ما مى توانیم این است که ما مى توانیم به وسیله دستگاه هایى که داریم به وسیله همین صدا و سیما، به وسیله مطبوعات به وسیله گروه هایى که در خارج مى روند، اسلام را آن طورى که هست معرفى کنیم.»[14]
آقاى لارى در دوران حاکمیت پهلوى دوم، همواره با هوشمندى تمام حرکت هاى سیاسى و فرهنگى خود را در راستاى دفاع از ارزشهاى الهى و اسلامى پى گرفت،
دعوت از مبلغین مذهبى چون حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتى و... طرح مباحث حجاب از سوى این مبلغین در دبیرستان هاى پسرانه و دخترانه و حتى دانشسرا با واکنش ساواک در برابر حرکت هاى تبلیغى این عالم بزرگ منجر شد.
آقاى لارى با پشتیبانى معنوى و فراهم کردن لوازم مورد نیاز براى نشر تعالیم اسلامى براى این عزیزان ضمن دلگرم کردن آنان، مسئولین و معلمین لار را به استمرار حرکت تبلیغى در دفاع از ارزش هاى تشویق مى کرد.[15]
جلوگیرى از ورود روزنامه «زن روز» به شهرستان لار و توصیه به دفتر نمایندگى این مجلّه بر قطع درخواست مجدّد اشتراک براى سالهاى متمادى از دیگر حرکت هاى این مرد در برابر ابتذال پراکنى رژیم بود.[16]
تهدید آقاى لارى به حضور شخصى در برنامه پر افتضاح هنرى به نام «کارون پارتى» در صورت اجرا شدن در شهر لار و موضع گیرى علنى در برابر دست اندرکاران و بانیان آن، دستگاه امینتى را به وحشت انداخت و سریع دستور لغو آن را در لار اعلام کردند.[17]
گفتگوى رادیو انگلیس با مترجم کتاب «سیماى تمدن غرب» و نیز این جمله یکى از مجلات معروف انگلیس در خصوص رابطه این کتاب[18] و انقلاب اسلامى مبنى بر این که:
«کسانى که مى خواهند بدانند بین اشرافیت شاه و ضد خدایى کمونیسم چه راه حلّى امام خمینى ارائه کرده است، به این کتاب مراجعه کُنند.[19]»
به جایگاه محورى این کتاب و نقش آن در آن مقطع حساس تاریخ اشاره دارد. نقد بخش هایى از این کتاب توسط خلیل زادـ نماینده رئیس جمهور آمریکا و سفیر آمریکا در عراق ـ که در آن زمان استاد دانشگاه آمریکابود، با همکارى چنیارد بنارد استاد دانشگاه وین تحت عنوان «حکومت خدا» پرده از این واقعیت برداشت که حرکت تدافعى غرب در برابر اسلام باید از نقطه اى آغاز شود که از آن نقطه مورد هجوم قرار گرفته است[20] این نقطه جز کتاب سیماى تمدن اسلامى چیز دیگرى نبود و این عکس العمل اندیشمندان و تئورى پردازان لیبرال دمکراسى در برابر این کتاب هم بدور از ارزیابى و نظرسنجى غربى ها و مراکز علمى آنان نبود چراکه وقتى یکى از رهبران سوسیال دمکرات آلمان طى نامه اى به مترجم این کتاب به آلمانى ـ پرفسور رکس رولف ـ اظهار مى دارد «که این کتاب تأثیر عمیقى در من بخشیده و دیدگاه مرا نسبت به اسلام عوض کرد و من دوستانم را براى مطالعه این کتاب فرا خوانده ام»[21]
نقطه سبز
آنچه از کلام نورانى ائمه معصومین (علیهم السلام) در خصوص قم آمده است، شهر قم در آخرالزمان مأوى و مرکز موحدان و مؤمنانى است که در انتظار منجى، مبلغ معارف ناب نبوى و مروج عدالت علوى در سراسر جهان خواهد شد و قم حجت خداوندى را بر همه عالم تمام خواهد کرد، بنابراین روایات، بوى رایحه فرهنگ مهدوى مشام جان بشریت گرفتار آمده در مرداب هاى مرگبار مکاتب غیر الهى را از این مرکز نوازش خواهد داد.
کتاب «اسلام و سیماى تمدن غرب» پاسخى شد به قلم به دستان و مُروّجان تمدن غربى در ایران و مولودى شد براى مولودى دیگر به نام «مرکز نشر معارف اسلامى در جهان».
آقاى لارى در خصوص رابطه شکل گیرى «مرکز نشر معارف اسلامى» با کتاب «اسلام و سیماى تمدن غرب» مى گوید:
«بعد از انتشار کتاب، مرتب از گوشه و کنار جهان با بنده مکاتبه مى نمودند و به همین خاطر زیرزمین منزل ما هم محل نشر و پخش کتاب شد و خانواده ما بیشتر اوقات بعضى از شبها مشغول بسته بندى کتاب براى ارسال بودند و فرزندم نیز در امور مربوط به مرکز همکارى مى کرد، جا تنگ بود، ما هم تصمیم گرفتیم، جایى را براى ارسال کتاب و مکاتبات خود پیدا کنیم. کم کم منزل مخروبه اى در همسایگى ما بود آن را خریدارى کردیم و به همّت دوستان مخلص و نیکوکار ساخته شد، البته ابتدا ما به فکر تأسیس چنین مرکزى نبودیم، بلکه تدریجاً درست شد و پس از انقلاب درخواست کتابها بیشتر شد، این را اضافه کنم که ترجمه قرآن به چند زبان و کتب انتشاراتى این مرکز براى تمام درخواست کنندگان از سراسر جهان اهدایى و رایگان ارسال مى شود و هزینه آن از محل کمک هاى مردمى تأمین مى گردد و حتى از وجوهات هم استفاده نمى شود.»[31]
بازتاب و بازخورد اندیشه هاى موسوى لارى از مرکزى کوچک موجب شد تا حتى در بین زندانیان در بند آمریکا و اروپا کسانى به شاهراه هدایت گام نهند که خود بنیان گذار «مراکز» کوچک دیگرى شوند، نگاهى کوتاه به بخشى از نامه یک زندانى به آقاى موسوى لارى گستره شعاع نورانى این مرکز را چنین به تصویر مى کشد:
«... چند سال قبل وقتى من در زندان بودم، تعداد زیادى کتاب از طرف شما دریافت کردم، این کتاب ها آرام آرام در تمایل به اسلام یاریم کردند، اکنون من در بیرون از زندان هستم و سازمانى براى کمک به مسلمانان زندانى تأسیس کرده ام این کار نه فقط به خاطر بهاى سنگینى است که من براى زندگى ام پرداختم (دوازده سال از بیست و یک سال عمرم را در زندان گذراندم) بلکه به سبب حرکت قوى در گرایش به اسلام در بین زندانیان آمریکا است.»[32]
گرچه فعالیّت اصلى این مرکز پاسخ گویى به صدها نامه رسیده از اقصى نقاط دنیا و ارسال هدایاى فرهنگى از نوع کتاب و مقاله براى آنان است، اما چاپ ترجمه قرآن کریم، نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و به زبانهاى رسمى و زنده دنیا از فعالیّت هاى دیگر این مرکز است.
«رسالت اخلاق در تکامل انسان بررسى مشکلات اخلاقى و روانى و یک دوره اعتقادات اسلامى با عنوان «مبانى اعتقادات در اسلام» در چهار جلد از سیّد مجتبى موسوى لارى، حاجة الانام الى النبى و الامام از مرحوم سیّد على اصغر لارى، رسالة الحقوق امام زین العابدین، چهل گفتار از رسول اکرم، چهل گفتار از امام على از جمله کتابهایى است که در مرکز مزبور به زبان هاى گوناگون چاپ شده است.»[33]
نگاه نو، نثر زیبا و عالمانه آیت الله موسوى لارى در ورود و خروج مباحث، برخورد منطقى با مخاطب به قدرى براى نویسندگان و فرهیختگان، ساکن در خارج از کشور و حتى غیر مسلمان جذابیت ایجاد کرد که اغلب مترجمان آثار ایشان در خارج از کشور در زمره افرادى به شمار مى روند که خود از مکانت علمى بالا و مؤلفان به نام و صاحبان اندیشه و نظر به شمار مى آیند.
دکتر حامد الگار (محقّق و استاد شهیر دانشگاه هاى آمریکا) مترجم کتاب «مبانى اعتقادات در اسلام» در پاسخ به چرایى ترجمه کتاب مزبور مى گوید:
«این کتاب داراى بیانى منطقى و کلامى مستدل است که در جوامع غربى براى ارائه اعتقادات غنى اسلام بسیار مفید و پر جاذبه مى باشد از این رو در بین دیگر آثار تألیفى در زمینه اعتقادات اسلامى براى من جایگاه ویژه اى دارد.»[34]
مترجم «رسالة الحقوق» به زبان فرانسه آقاى «جیبوم کورسل» درباره این رساله بر این اعتقاد بود که «این رساله از حقوق بشر امروزى پیشرفته تر است» چاپ ترجمه انگلیسى صحیفه سجادیه از سوى مرکز نشر معارف اسلامى آقاى موسوى لارى موجى جدید در بین پیروان مسیحیت به وجود آورد تا جایى که دکتر فیلیپ وولى» نقل مى کند که یکى از دوستان کاردینال او کتاب را از او گرفت تا در برنامه دعاى روزهاى یکشنبه مسیحیان از این کتاب استفاده کنند و یا وقتى ترجمه این کتاب به کتابخانه واتیکان رسید، مسئول کتابخانه واتیکان در نامه اى تشکرآمیز چنین نگاشت:
«این کتاب حاوى مضامین عرفانى است، لذا آن را در بهترین جایگاه کتابخانه جهت استفاده محققان قرار داده ایم.[35]»
در میان مکاتبات آقاى موسوى لارى، مکاتبه معظم له با چارلز ولز ولیعهد انگلستان از ویژگى خاصى برخوردار است، مسئول دفتر کاخ سلطنتى انگلستان در پایان این مکاتبه براى ایشان چنین مى نگارد:
آقاى عزیز!
«والا حضرت «ولز» به من دستور داده اند که بهترین درودهایشان را به پاس ارسال کتاب اهدایى به شما اعلام نمایم، ایشان خواسته اند که به جنابعالى اطلاع دهم که با کمال خوشوقتى کتاب شما را دریافت و تلاش و کوشش سخت شما را در خلق چنین اثرى تحسین کرده و مى ستاید، والا حضرت لطف و مهربانى شما همراه با اندیشه دلسوزانه تان را مورد ستایش قرار مى دهند، و به همین سبب از من خواسته اند که بهترین آرزوهاى قلبى ایشان را به شما ابراز دارم.»
ارادتمند
نیکولاس آرتر[36]
مخاطب شناسى و حرکت در بستر زمان و نگارش و ترجمه کتب مذهبى و دینى بر مبناى نیاز سنجى صحیح و بر اساس دست یابى به آخرین داده هاى خبرى و تحولات فرهنگى سیاسى جهان، یکى از مؤلفه هاى موفقیت آمیزاین مرکز در جهان است که تعجب برخى از مراکز بزرگ با امکانات وسیع با پشتوانه هاى برزگ مالى در خارج و داخل از کشور برانگیخته است.
این مرکز به موازات تحولات فرهنگى ـ اجتماعى و حتى سیاسى به وجود آمده در جهان، محصولات فرهنگى خود را ارسال مى دارد به گونه اى که پس از فروپاشى شوروى سابق و تحولات فرهنگى در آسیاى میانه و منطقه قفقاز و شرق اروپا با ترجمه کتب مذهبى به زبان هاى رایج این مناطق چون بوسنایى و آلبانیایى منادى تفکّر توحیدى بر پایه آموزهاى شیعى شد.[37]
مخاطبان این مرکز اقشار سنى مختلف، از سطوح دانش آموزان تا تحصیل کردگان آموزش عالى به شمار مى روند که همین امر موجب شده است تا جریانهاى انحرافى، حرکت فرهنگى این مؤسسه را رقیبى جدى براى خود در جهان اسلام و حتى کشورهاى جهان خصوصاً کشورهاى آفریقایى به حساب آورند.[38]
همسویى بعضى از مراکز پستى در برخى از کشورهاى آفریقایى با عوامل انحرافى و سرقت و آتش زدن مرسولات این مرکز حتى (العیاذ بالله) قرآن کریم!! ترجمه شده از سوى این مرکز، موجب واکنش مرکز نشر و شکایت به پست بین الملل شد که پس از تحقیق و بررسى و اثبات صحّت شکایت «مرکز نشر» پست بین الملل اقدام کرد و بار دیگر راه را براى ارسال مرسولات فرهنگى این مرکز باز نماید.[39]
منبع:فرهیختگان تمدن شیعه