25 بهمن 1391, 0:0
[كد مطلب:1761 ]
نويسنده: سیدجواد حسینی نامی
۱- خانواده در جامعۀ امروز ایران دستخوش تحولات عمیقی است و به نظر می‌رسد برخی از کارویژه‌هایی که قبلاً داشته را سایر نهادهای اجتماعی مثل گروه دوستان بر عهده گرفته‌اند. حمایت از خانواده و نشان دادن اهمیت و کارکردهای مثبت آن موضوعی است که ضرورت پرداختن به آن وجود دارد. فیلم «حوض نقاشی» ساخته «مازیار میری» با همین هدف، زندگیِ یک زوج ناتوان ذهنی را دستمایه خود قرار داده است. اولین چیزی که در فیلم توجه مخاطب را جلب می‌کند بازی‌های بسیار خوب، فیلم برداری چشم نواز، طراحی صحنه زیبا و در کل دقت و تلاش کارگردان در اجرای هر چه بهتر مسائل فنی فیلم است. البته این موارد نتوانسته ضعف‌های فیلمنامه را از نظر دور بدارد. از مهم‌ترین این کمبود‌ها، عدم ارائۀ تصویری معقول و باور پذیر از زمینه اجتماعی داستان است. یعنی زوج ناتوان فیلم ارتباطی با نهادهای دولتی یا مدنی مثل سازمان بهزیستی که متکفل رسیدگی به امور چنین افرادی هستند ندارند، معلوم نیست چگونه اجازه ازدواج با یکدیگر را پیدا کرده‌اند، به چه نحو صاحب شغل شده‌اند، چه طور توانسته‌اند خانه اجاره کنند و از همه مهم‌تر خانواده‌های آن دو به جز خواهر رضا (شخصیت اول مرد فیلم) - در اطراف این دو حضور و نقشی ندارند و... ایرادِ دیگر فیلم، یکدست نبودن شخصیت‌پردازی دو کاراک‌تر اصلی فیلم است. رضا و مریم که دارای عقب ماندگی ذهنی هستند، برخی رفتار‌ها و گفتارهایی در فیلم ارائه می‌دهند که در تعارض با وضعیت آنهاست؛ رفتار‌ها و گفتارهای عاقلانه و عمیقی که در عین تأثیرگذار بودن، ارائه آنها توسط این دو شخصیت باور پذیر نمی‌نماید. همین دو ویژگی سبب شده داستان فیلم دارای خلل‌ها، نواقص و تعارضات گوناگونی باشد و در موارد متعددی بیننده را با پرسش‌هایی درباره چرایی انجام کار یا گفتن برخی جملات از سوی دو بازیگر اصلی فیلم و یا سایر شخصیت‌های آن مواجه سازد.
۲- در سطح دیگری از تحلیل، می‌توان اینگونه گفت که فیلم می‌خواهد نقش ساختارهای اجتماعی را در زندگی فرد نشان دهد. به عبارت دیگر، ما در «حوض نقاشی» حکومت، جامعه، خانواده و افراد را در تعامل با یکدیگر می‌بینیم؛ زوج ناتوان ذهنی با فرزند خود که تفاوت وضعیت آنها را با سایر انسان‌ها درک می‌کند و از این بابت ناراحت و خجالت زده است، دچار اختلاف هستند. آن گونه که در این فیلم دیده می‌شود گویا سازمان‌های حمایتی متعلق به دولت نقش مثبتی در زندگی این زوج ندارند در عین حال به خاطر افزایش تورم و بیکار شدن بازیگر مرد، که پیش از آن به همراه همسرش در کارخانه داروسازی مشغول به کار بود و به دلیل کاهش تولید کارخانه در نتیجۀ تحریم‌های اقتصادی اخراج شده است و فشار بر زندگی آنها افزایش یافته است. در رابطه با جامعه و فرهنگی عمومی نیز همینگونه است: جامعه جایگاهی برای این دو ناتوان ذهنی قائل نیست، این دو در موارد متعددی مورد تمسخر واقع می‌شوند، حتی امکان عبور ایمن از عرض خیابان و از روی خط کشی عابر پیاده را نداشته و خودرو‌ها به آنها راه نمی‌دهند و در مجموع جامعه‌ای به تصویر کشیده می‌شود که فشار زیادی به آنها وارد کرده، بی‌ثبات و متلاطم است و مناسبات ظالمانه و بیرحمانه‌ای بر آن حاکم است، به طوری که هر کس قوی است امکان بقای در جامعه را دارد و افراد ضعیف یا ناتوان محکوم به حذف و طرد از جامعه هستند! در مجموع، جامعه فضایی امن، عادلانه و برابر برای افرادی با خصوصیات و توانایی‌های متفاوت نیست. اما این تصویر خشن و بی‌رحم از جامعه فقط درباره رضا و مریم نیست. ما در فیلم خانواده خانم ناظم مدرسه سهیل-پسر رضا و مریم- را هم می‌بینیم که از طرفی به سهیل کمک می‌کند و سعی می‌کند تا حدودی کمبودهای عاطفی و درسی وی را جبران کند، اما شوهر او نیز با وجود تحصیلکرده بودن یک سال است که بیکار است و به همین خاطر دچار مشکلات روحی شده، قرص آرامبخش مصرف می‌کند، مدام سیگار می‌کشد و با اعضای خانواده‌اش صحبت نمی‌کند. در واقع وضعیت سیاسی و اجتماعی به گونه‌ای به تصویر کشیده شده که افراد-چه سالم و چه ناسالم- و خانواده، به عنوان کوچک‌ترین گروه اجتماعی، تحت فشار شدید هستند و در این «حوض نقاشی» گرفتار شده‌اند و بی‌اختیار به رنگ یا رنگ‌هایی که در این حوض وجود دارد آمیخته می‌شوند!
۳- اما فیلم جنبه‌های امیدوار کننده و در راستای هدفی که در ابتدای یادداشت بدان شاره شد نیز دارد! در چنین فضای سیاسی و اجتماعی، خانواده به عنوان یک نهاد حمایتی از فرد، در مقابل فشارهای جامعه و حکومت نشان داده می‌شود؛ با وجود همۀ مشکلات و سختی‌ها، اعضای خانواده با صبوری و تحمل مشکلات و توجه و اتکا به نکات شیرین و امید بخش زندگی خود-اگر چه کوچک و کم باشند- می‌توانند پشتیبان هم بوده، روحیه خود را حفظ کرده و با مقاومت در برابر سختی‌ها به زندگی خود ادامه دهند، هر چند مشخص نیست با وجود چنین تلقّی از جامعه که صحیح نیز هست، چگونه خانواده می‌تواند چنین کارکردهایی را حفظ کند؟
منبع:فیلم نوشتار
کتابخانه هادی
پژوهه تبلیغ
ارتباطات دینی
اطلاع رسانی
فرهیختگان