فعالیت های اجتماعی آیت الله سید موسی صدر

وضع دردناک مدارس

همزمان با نفوذ استعمار فرانسه در لبنان، وضع آموزش و پرورش آن کشور بسیار دگرگون و دردآور گردید به طورى که یکى از موفق ترین عوامل نشر فرهنگ بیگانگان وجود همین مراکز در آن کشور بود. چرا که برنامه درسى مدارس و دبیرستانها نیز از سوى آنان تنظیم مى شد و جوانان مسلمان سخت تحت تأثیر آداب و رسوم دشمنان قرار داشتند.

در این حال (سال 1371 ق.) عالم دوراندیش سید عبدالحسین شرف الدین که همواره در این قبیل مسائل حالت تهاجمى داشت، حرکت کرد و در مقابل این تهاجم بزرگ فرهنگى نیز ایستاد.

با شروع فعالیت سید موسى صدر این مدارس نیز رونق بیشترى گرفت به گونه اى که با تلاشهاى وى پس از مدتى مدرسه عاملیه بیروت، به دانشکده تبدیل شد و به «دانشکده عاملیه» معروف گردید.^([14])

او در عین حالى که به سنگر مسجد اهمیت فراوان مى داد از مراکز فرهنگى نیز غافل نبود و همچنان که گذشت باذوق سرشار و به کارگیرى روشهاى جدید، سعه صدر و برخوردهاى مناسب خود، در مدت کوتاهى مدارس، دبیرستانها و دانشگاهها را تبدیل به سنگرهایى فولادین علیه فرهنگ بیگانه کرد و راه استاد بزرگ خود، عالم مبارز سید شرف الدین را ادامه داد.

سید موسى صدر معتقد بود که فقر فرهنگى ارتباط تنگاتنگى با فقر اقتصادى دارد. همچنان که این دو بى ارتباط با مسائل سیاسى، نظامى، اخلاقى و اعتقادى نیز نمى توانند باشند. بنابراین باید همه اینها در کنار هم ارزیابى شده، براى هر کدام به طور همزمان و در کنار هم چاره اندیشى کرد. او مى گفت:

«چقدر تعجب آور است! اسلام طلب علم را فریضه (واجب) بداند و بیسوادترین مردم مسلمانها باشند. (یا اینکه) نظافت را از ایمان بشمارد، در حالى که کثیف ترین کوچه و بازار، کوچه ها و بازارهاى ما مسلمانها باشد... . دعوت صحیح اگر توأم با عمل نباشد و وضع اجتماعى دعوت کننده یا هم مذهبان او بد باشد، دعوت کم اثر خواهد بود. اصولاً یکى از بزرگ ترین دلیلها براى بطلان ادعاى هر دعوت کننده، همان وضع اجتماعى اوست. آخر چطور ممکن است مردم ادعاى مسلمانى را که اسلام را ضامن سعادت دنیا و آخرت مى داند باور کنند، در حالى که فقر، جهل، مرض و عدم بهداشت آنها را فراگرفته است اخلاق تجّار، روش جوانان، کردار زنان و رفتار سیاستمداران همه فاسد و منحرف باشد؟! این خود سند بى اعتبارى مدعاى هر دعوت کننده اى است.»^([15])

او با توجه به همه این ریزه کاریها و براى حل نابسامانیهاى ریشه دار در ابعاد مختلف، به سنگر مسجد و فعالیت در دبیرستانها و دانشگاهها اکتفا نکرد و اقدام به تأسیس مراکز اساسى ترى نمود از جمله:

1 - مدرسه صنعتى جبل عامل

اولین مؤسسه اى که وى در شهر صور بنیان نهاد «مدرسه صنعتى جبل عامل» بود. هدف او از ایجاد این مرکز آن بود تا فقر و جهل را که سالها سایه شوم خود را بر سر این مردم افکنده بود از میان بردارد.

2 - تأسیس جمعیت برّ و احسان^([16])

این مرکز که به شکل تعاونى و به ابتکار و همت سید موسى ایجاد گردیده است داراى پنج کمیسیون جداگانه به نامهاى «تفتیش، برنامه، مالى، تبلیغات و مجالس مذهبى» است، که هرکدام فعالیتهاى خاص خود را دنبال مى کنند. این جمعیت در نخستین سال تأسیس خود، تنها بیش از یکصد و بیست نفر فقیر دوره گرد را از کوچه و بازار جمع کرد و علاوه بر کمکهاى مالى، براى هر یک شغل آبرومندى ایجاد نمود.

3 - تأسیس خانه دختران

.زنان و دختران علاوه بر فعالیت در بخش بانوانِ «جمعیت برّ و احسان» در سه مؤسسه مهم دیگر که باز به همت سید موسى صدر، براى آنان راه اندازى شده بود، به کار و کوشش پرداختند. یکى از آنها مدرسه اى به نام «بیت الفتاة» (خانه دختران) بود. در این مکان به دختران بى سرپرست و فقیر هنرهاى دستى دیگر آموزش مى دادند.^([17])

4 - آموزشگاه پرستارى

.وى مرکز دیگرى نیز براى بانوان دایر کرد به عنوان «آموزشگاه پرستارى». در این آموزشگاه دخترانى که مدرک دیپلم گرفته بودند، پذیرفته مى شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستارى مى دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراکز بهداشتى، درمانى و بیمارستانها اعزام مى شدند و در عین حالى که براى خود و خانواده مایه امید و زندگى بودند در آن مراکز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار مى گرفتند.^([18])

5 - مرکز پزشکى

این مرکز به نام «مدینة الطب» شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمى را در خصوص امور بهداشتى و درمانى به انجام رسانده و در بسیارى از قصبه هاى جنوب لبنان که سالها مردمش از همه چیز محروم بودند، درمانگاه و مرکز بهداشتى دایر نموده است.^([19])

6 - مؤسسه قالیبافى

این مرکز آموزشى یکى از مراکز سرنوشت ساز براى بانوان و دیگر محرومان به حساب مى آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دکتر مصطفى چمران اداره مى شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مرکز آموزشى مشغول یادگیرى قالیبافى بودند.^([20])

7 - حوزه علمیه

.یکى دیگر از حرکتهاى مهم و ماندگار سید موسى صدر، راه اندازى مرکز فعال دیگرى به نام «معهد الدّراسات الاسلامیة» (مرکز بررسیهاى اسلامى) بوده است.

البته مؤسسات و مراکز مختلفى را که به همت و رهبرى سید موسى صدر ساخته شده، نمى توان در همین هفت مورد خلاصه کرد، چنانکه دو مؤسسه مهم دیگر به نامهاى «دارالایتام» و «سازمان زنان» هم در نتیجه تلاشها و جانفشانیهاى او به ثمر رسیده است.^([21]) که توضیح و تفصیل این همه مجال دیگرى را طلب مى کند.