دادسرا و دادگاه عالي انتظامي، مراجع انتظامي، جرائم قضات، مجازات‌هاي انتظامي
نویسنده : خسرو بهمن یار
برای نظارت مؤثر، بر حُسن جریان قضایی، به‌خصوص اعمال و رفتار قضات، رسیدگی به تخلفات آنان،از لحاظ ترفیع و ارتقاء و از حیث تعیین کیفر انتظامی و تعلیق قضات متهم به ارتکاب جرم، مراجع ذیل را قانون پیش بینی کرده است:
1- دادسرای انتظامی قضات؛
2- دادگاه عالی انتظامی قضات؛
3- دادگاه عالی تجدید نظر انتظامی قضات، که در تهران تشکیل می‌گردد؛
4- محکمه عالی انتظامی.
دادسرای انتظامی قضات:
دادسرای انتظامی قضات، برای نخستین بار در اجرای لایحه قانونی سازمان دادسرای انتظامی قضات مصوب مهرماه 1331 تشکیل گردید. این دادسرا از دادستان انتظامی و به تعداد لازم دادیار و کارمند اداری تشکیل می‌شود شرایط دادستان به قرار زیر است:
1- حداقل 45 سال سن؛
2- 20 سال سابقه قضایی؛
3- حداقل پایه 10 قضایی؛
4- در دوره 10 ساله اخیر خدمت خود، محکومیت انتظامی از درجه چهار به بالا نداشته باشد.
وظایف دادسرا:
1- تحقیق در جهات اخلاقی و اعمال و رفتار منافی با حیثیت و شئون قضایی و سوء شهرت کارمندان قضایی؛
2-تحقیق در مورد مسامحه در انجام وظایف اداری مثل به موقع حاضر نشدن؛
3- بازرسی و کشف تخلفات و تقصیرات مستخدمین قضایی.
جهات شروع به رسیدگی دادسرای انتظامی:
1- شکایت ذی نفع؛
2- اعلام مراجع رسمی صلاحیتدار؛
3- ارجاع دادگاه عالی انتظامی؛
4- مشهودات و مسموعات و اطلاعات دادستان انتظامی و یا دادیاران دادسرای انتظامی؛
5- اعلام وزیر دادگستری یا دادستان کل.
دادگاه عالی انتظامی قضات:
دادگاه عالی انتظامی قضات تنها مرجع قضایی است که با کیفرخواست دادستان به تخلفات قضات رسیدگی می‌کند. این دادگاه از یک نفر رئیس و دو نفر عضو اصلی تشکیل می‌گردد و دارای یک عضو علی البدل است. این دادگاه در طول دادسرای انتظامی قضات بوجود آمده و با محکمه عالی انتظامی قضات فرق دارد.
شرایط اعضای دادگاه:
1-حداقل درجه علمی دارای لیسانس (حقوق)؛
2-حداقل 20 سال سابقه خدمت قضایی؛
3-عدم محکومیت انتظامی بالاتر از درجه 3.
قضات از طرف رئیس قوه انتخاب شده و غیر قابل تغییر بوده و موظف به قبول خدمت در دادگاه انتظامی می‌باشند و الا بازنشسته می‌شوند.
اهم وظایف دادگاه:
1- رسیدگی به تقاضای تعلیق (که این تقاضا از طرف رئیس قوه، دادستان کل و دادستان انتظامی مطرح می‌گردد)؛
2- رسیدگی به تقاضای ترفیع قضات؛
3- مرجع نهایی تخلفات انتظامی وکلا (رسیدگی به تخلفات اعضاء هیئت مدیره و اعضای دادگاه‌های انتظامی و دادستان و دادیاران انتظامی وکلا، مرجع شکایت از رد تقاضای پروانه وکالت از جانب هیئت مدیره کانون وکلاء و ...)؛
4- رسیدگی به تخلفات اعضای دادگاه و دادستان انتظامی کانون کارشناسان رسمی.
تقصیرات و جرایم قضات:
الف) تخلفات قضات مندرج در نظام نامه:
1- بی‌نظمی در دفاتر، محاکم، دادسراها؛
2- تأخیر در رسیدگی؛
3- عدم اعلام ختم رسیدگی؛
4- إفشاء رأی قبل از اعلام رسمی؛
5- عدم گزارش تخلفات اداری؛
6- رفتار مُوهن قضات نسبت به یکدیگر؛
7- عدم ضَم اسناد و مدارک طرفین در پرونده؛
8- گزارش خلاف واقع؛
9- طفره و تعلل از صدور رأی؛
10- تکرار تخلف؛
11- غیبت قضات؛
12- تخلفات و مجازات‌ها در سایر قوانین؛
13- اعتبار ندادن به اسناد ثبت شده؛
14- عدم ابراز اسناد و اوراق مورد نیاز مراجع قضایی؛
15- بازداشت متهم بیش از 24 ساعت بدون تفهیم اتهام و ...
مجازات‌های انتظامی:
1- اخطار کتبی بدون درج در برگ خدمت؛
2- توبیخ کتبی با درج در برگ خدمت؛
3- کسر حقوق ماهانه تا یک ثلث از یک ماه تا شش ماه؛
4- انفصال موقت از سه ماه تا یکسال؛
5- تنزل پایه، یک درجه یا زیادتر؛
6- انفصال دائم از خدمت قضایی؛
7- انفصال دائم از خدمت وزارت دادگستری؛
8- انفصال دائم از خدمت دولت.