نویسنده: علی مهدوی
«ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفر الله لکم والله غفور رحیم»؛
و باید عفو و گذشت کنند مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید؟ و خدا آمرزنده مهربان است (نور: 22).
یکی از حقوقی که هر مسلمان باید نسبت به برادران و خواهران مسلمان خود رعایت کند این است که اگر لغزش و خطایی از یکی از آنها سر زد، مثلا در حق او بی احترامی کرد یا نسبت به او رفتار ناشایستی داشت و به طور خلاصه آن گونه که سزاوار بود با او رفتار نکرد، در کمال بزرگواری از این خطا و کوتاهی او بگذرد و آن را نادیده بگیرد، نه اینکه در صدد مقابله به مثل برآید. امیرالمومنین علی(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود:
«مسلمان در برابر برادر مومنش سی حق دارد که از این حقوق رهایی نیابد مگر به ادای حقوق یا گذشت برادر مومن از حقوق خود. (یکی از این حقوق عبارت است از) یغفر زلته؛ بخشیدن لغزشش»(بحارالانوار، ج71، ص 236).
«غفر» یعنی پوشاندن و بخشیدن و «زلَّت» به معنای زمین خوردن یک دفعه و ناگهانی است که از آن به سُر خوردن هم تعبیر می‌کنند و مراد از آن، لغزش ناگهانی در گفتار، حرکات و رفتار است. برادر واقعی مومن کسی است که لغزشهای او را نادیده بگیرد و به آسانی از آنها چشم پوشد نه آنکه با دیدن کوچکترین لغزشی لب به سرزنش بگشاید. امیرمومنان می‌فرماید:
«ان اخاک حقا من غفر زلتک؛ همانا برادر حقیقی تو آن کسی است که لغزشت را بپوشاند»(غررالحکم، ص 421).
اگر انسان مؤمن از شخص مؤمنی، خطایی ناگهانی مشاهده کرد، باید آن را نادیده بگیرد و در مرحله بعد برای آن عذر بتراشد و به شکلی آن را توجیه کند، یعنی خود را چنین توجیه کند که به حتم نگرش درستی درباره این قضیه نداشته است و فرد خاطی برای این کار خود دلیلی داشته است که او به آن آگاه نیست؛ چنان که امام صادق(ع) می‌فرماید:
«برای برادران ایمانی خود در لغزشها و جرم تقصیرهایشان جویای عذر باشید؛ اگر برای آنها در لغزشهایشان عذری نیافتید بر این باور شوید که این نیافتن عذر به سبب کوتاهی شما در شناخت شکلهای عذر است»(مستدرک الوسائل، ج9، ص 57).
گذشت و چشم پوشی از لغزش دیگران از اوصاف انبیاء و اولیاء و انسانهای کریم است. حضرت علی(ع) در این باره می‌فرماید:
«شر الناس من لایعفو عن الزله و لایستر العوره»
بدترین مردم کسی است که از لغزشهای دیگران درنمی گذرد و عیوب دیگران را نمی پوشاند»(شرح غررالحکم، ج4، ص 175).
بعضی ها گمان می‌کنند که اگر هنگام قدرت داشتن بر انتقام و مقابله به مثل، از کسی که نسبت به آنها خطایی مرتکب شده است، بگذرند، شخصیتشان خدشه دار می‌شود. این تفکر ناشی از وسوسه های شیطان برای گسترش کینه و عداوت میان خواهران و برادران مسلمان است؛ چرا که این عمل نه تنها حاکی از ضعف و زبونی کسی نیست، بلکه نشان دهنده کمال شخصیت و بزرگواری فرد است، چنانکه پیامبر گرامی اسلام فرمود:
«علیکم بالعفو فان العفو لایزید العبد الاعزا فتعافوا یعزکم الله»
بر شما باد که عفو پیشه کنید، زیرا این کار سبب افزایش عزت بنده می‌گردد. پس از خطاهای یکدیگر درگذرید تا خداوند شما را عزیز گرداند»(بحارالانوار، ج71، ص 401).
بنابراین گذشت و نادیده گرفتن خطای دیگران، نه تنها کسی را کوچک نمی کند بلکه مایه افزایش عزت و شرافت شخص می‌شود.