كلمات كليدي : بني صدر، امام خميني، انقلاب، رياست جمهوري، انتخابات
نویسنده : كبري حبيبي
ابوالحسن بني صدر، فارغ‌التحصيل رشته علوم اقتصادي از دانشگاه پاريس و از خانواده‌اي روحاني بود و از معلومات وسيعي پيرامون جامعه ايراني برخوردار بود .
وي پس از بيست سال اقامت در فرانسه، در روز 12 بهمن 1357 همراه با امام خميني و با هواپيماي وي به تهران آمد، در آن زمان هيچ‌كس گمان نمي‌كرد كه او روزي رئيس‌جمهور ايران شود .
وي ابتدا در شوراي انقلاب عضويت يافت و سپس با سخنراني‌هايش و به خصوص با مناظره‌اي كه با بابك زهرايي در دانشگاه تهران انجام داد، توانست خود را به عنوان روشنفكر تحصيل كرده طرفدار انقلاب در ميان مردم معرفي كند و با چاپ روزنامه‌اي تحت عنوان ‹‹ انقلاب اسلامي ›› به نقد مشكلات جمهوري اسلامي و ارائه تئوري‌هاي مختلف پيرامون آن مي‌پرداخت و به عنوان يك تئوريسين در جامعه مطرح شد .
ترفندهاي بني‌صدر :
بني‌صدر كه در جريان انقلاب قرار داشت و با توجه به سابقه مبارزاتي خود و تحصيلات تخصصي‌اش در رشته اقتصاد، خود را به امام و گروه‌هاي مبارز آن دوران نزديك كرد و ازخود يك انقلابي متعهد و موثر ساخت، و با يك برنامه حساب شده و دقيق، گام به گام به پيش رفت، از فرصت‌هاي به دست آمده به خوبي بهره برد و با توجه به اينكه مردم انقلابي پيروز آن ايام هيچ‌گونه تجربه‌اي در انتخابات نداشتند، توانست خود را به عنوان نامزد محبوب مردمي جلوه دهد و شهرت مناسبي به دست آورد.
او از ابزارهاي موجود همچون سخنراني در مجامع مردمي و دانشگاهي، مناظره‌هاي راديو و تلويزيوني با چهره‌هاي شاخص، ارائه تئوري‌هاي اقتصادي، مطبوعات و نفوذ امام خميني به بهترين وجهي استفاده برد و از رقباي خود پيشي گرفت، رقبایي كه هر كدام براي خود وزنه‌اي با سوابقي مشابه بودند.
مطبوعات آن روز، با يك برنامه حساب شده، از بني‌صدر چهره‌اي ساختند كه در نظر مردم، تنها كسي كه مي‌توانست كشور را از بحران نجات بخشد و به اوضاع آن دوران، سامان بخشد معرفي گرديد .
او در مصاحبه‌هاي خود، از مردم دم مي‌زد و خود را طرفدار روحانيت نشان مي‌داد و از روشنفكران انتقاد مي‌كرد، به غير از نظرات اقتصادي براي خروج از تورم و ركود اقتصادي و تحريم‌هاي غرب، از استقلال و آزادي سخن مي‌گفت و تنها راه برخورداري از آزادي را استقلال كشور به خصوص ورطه اقتصادي عنوان مي‌كرد و با تاسي به مساوات و براي زن و مرد، سعي در جلب حمايت زنان جامعه داشت .
او با حضور کوتاهش در مقام وزارت به مطالعه ساختار نظام حاكم پرداخت و تا حدودي انتقادات او بر همين پايه قرار گرفته بود و اين نقد هم در انتخاب مردم متجلي شد .
به نقل از اسناد لانه جاسوسي، او در ماه‌هاي قبل از انتخابات، با افرادي از سازمان جاسوسي آمريكا ارتباط برقرار كرده بود و به دنبال جاه‌طلبي فراوان و عدم اعتماد به شوراي انقلاب، در جستجوي يك نقطه اتكاي ايمن براي حفظ خود بود، او براي كسب مقام رياست‌جمهوري به هر اقدامي دست مي‌زد. مثلا به صورت مخفی سمت مشاور اقتصادي براي يك كمپاني غربي را قبول کرد.
بني‌صدر در اقدامي ديگر و براي افزايش محبوبيت مردمي در يك ژست انقلابي، در پيامي كوتاه به ملت آمريكا از آنان خواست در همراهي با ملت ايران، حكومت خود را تحت فشار قرار دهند و براي استرداد شاه مخلوع به ايران تلاش كنند .
او در زماني‌كه وزير امور اقتصاد و دارائي بود خبر از حذف بهره بانكي و ملي شدن تجارت خارجي داد و آن را يك راه نو در اقتصاد ايران جلوه داد، از سويي ديگر اعلام كرد كه از سوي حزب و گروه سياسي خاصي كانديد نخواهد شد و رئيس‌جمهور را معرف همه ملت خواند و نه گروه خاصي. اما بعدها بر خلاف گفته‌هاي خويش عمل كرد و تمام جناح‌ها و مطبوعات مخالف خويش را زير سوال برد و به مقابله و بي‌اثر جلوه داده اقدامات آنها پرداخت .
از ميان 106 كانديداي معرفي شده براي رياست جمهوري، اكثر آنها به دليل واجد صلاحيت نبودن و به دليل مخالفت با اصول انقلاب اسلامي و قانون اساسي توسط موسوي خوئيني‌ها رد صلاحيت شدند .
بني‌صدر با جوسازي عليه جلال‌الدين فارسي مبني بر ايراني‌الاصل نبودن، موجب استعفاي او شد و دكتر آيت هم قبلا به نفع جلال‌الدين فارسي كناره‌گيري كرده بود، جامعه مدرسين در فرصت كوتاهي كه تا انتخابات مانده بود دكتر حسن حبيبي را كانديد كرد كه در مقابل حجم تبليغات طرف مقابل، چهره‌اي شناخته شده نبود.
بني‌صدر به مدد مطبوعات طرفدار خويش و با تبليغات فراوان و استفاده ازتاكتيك‌هاي غربي در برنامه‌هاي تبليغاتي خويش و با شعار ‹‹ بني‌صدر، صد در صد›› توانست مقبوليت مردمي را از آن خود كند و با عوام‌فريبي‌هاي گسترده، اكثريت آراء را به دست آورد .
موثرترين تاكتيك بني‌صدر
بني‌صدر با تيز‍‌بيني خاصي، از موقعيت مستحكم امام در قلوب مردم ايران آگاه شده بود و خود را از طرفداران امام معرفي كرد، و همراه با امام به ايران مراجعت نمود .و با صحنه‌سازي توانست اين تلقي را در جامعه تقويت كند كه كانديداي مورد نظر امام، خود وي مي‌باشد .علاوه بر اين برخي از علما و روحانيون بلندپايه و روشنفكران نيز به حمايت از بني‌صدر پرداختند و او از را حمايت وسيع مردمي برخوردار ساختند .
بني‌صدر با اعتماد به نفس فراوان و با غرور به سخنراني مي‌پرداخت و يكبار اظهار داشت که جز مسعود رجوي، بقيه كانديداها كوچكترين پايگاهي درميان مردم ندارند. او با اعلام اينكه برنامه‌هاي انتخاباتي همه زد و بند و باند بازي است به جوسازي پرداخت. در اولين انتخابات رياست‌جمهوري كه در بهمن 1358 و به فاصله كمتر از يك‌سال از پيروزي انقلاب برگزار شد، بني‌صدر توانست با حدود 11 ميليون راي از مجموع 14 ميليون راي، ساير رقيبان خود را از جمله شهيد محمد حسين آيت، صادق قطب‌زاده، دريادار مدني، كاظم سامي، صادق طباطبايي، داريوش فروهر و حسن حبيبي را پشت سر بگذارد.
مراسم تنفيذ رياست‌جمهوري با اصرار او، در بيمارستان و در حضور امام خميني كه به دليل بيماري قلبي بستري شده بود در 15 بهمن ماه برگزار شد و او رسما" در مقابل امام سوگند ياد كرد.
چهره واقعی بنی صدر
بنی صدر بعد از مدتی چهره واقعی خود را نشان داد، ارتباط او با مجاهدین خلق و نهضت آزادی و جبهه ملی به تدریج برای مردم روشن می‌شد و کم کم کار را به جایی رساند که علنا" علیه امام مسائلی را مطرح کردند.
او سپاه پاسداران را به انتقاد می‌گرفت و بهشتی و طرفدارانش را خشونت طلب معرفی می‌کرد و تحت عنوان چماق بدستان از آنها یاد می‌کرد و می‌کوشید با یک کودتای فرهنگی آنها را از صحنه سیاسی کشور حذف کند .
او همچنین به دخالت در امور رهبری و امور قضائی و اعتراض به عزل و نصب‌های قوه قضائیه می‌پرداخت و چنین وانمود می‌کرد که رئیس جمهور هماهنگ کننده سه قوه است و بر همه آنها نظارت دارد .
در سال 1360 به دنبال تشدید اختلافات میان رئیس جمهور با نخست وزیر و مجلس و بلا تکلیف ماندن برخی وزارت خانه‌ها، بنی صدر با طرح شعاد رفراندوم می‌کوشید به اهداف خود دست یابد .
در اواخر دوره ریاست جمهوری وی، اسناد محرمانه از وزارت امور خارجه به دستور مستقیم وی خارج شد، که منجر به بی اعتمادی مردم شد. از دیگر اقدامات او، مذاکره با آمریکا و عذرخواهی از تسخیر لانه جاسوسی بود که بیش از پیش وجهه او را در اذهان عمومی تخریب کرد. او دانشجویان را تند و افراطی خواند و به نقض قانون اساسی متهم کرد.
بنی صدر با تضعیف سپاه عملا" موجب سقوط خرمشهر شد، به همین دلیل، امام او را از منصب فرماندهی کل قوا معزول کرد. در تیرماه 1360 مجلس حکم به عدم کفایت سیاسی بنی صدر داد و امام نیز او را از ریاست جمهوری عزل کرد. وی مدتی بعد به همراه مسعود رجوی به طور پنهانی ایران را ترک کرد .