عادت به تعويق انداختن كار در انسان، مثل بسياري از عادت‌هاي ديگر از جمله پرخوري، سيگار كشيدن و. . . جنبه فراگير دارد و مردم با اينكه از زيان آن آگاه هستند، با وجود اين از كنارش بي توجه مي‌گذرند. عدم تمايل به درس خواندن، ميزان بالاي تماشاي تلويزيون و. . . از نشانه‌هاي تنبلي هستند. چطور مي‌توانيم تنبلي و سستي را درمان كنيم و بي حالي و بي حوصلگي را از خود دور كنيم؟ راه‌هايي عملي براي از بين بردن تنبلي وجود دارد كه عبارتند از:
تلاش برای پرهيز از تنبلی و بی‌حالی
با عزم و اراده بايد با سستي و بي حالي برخورد كرد. اگر بدانيم كه تنبلي عامل برانگيزاننده خشم خداوند است، راحت‌تر با آن مبارزه مي‌كنيم.
پرهيز از توجيه
گاهي افراد براي فرار از مسئوليت، بهانه تراشي مي‌كنند. با عذر و بهانه‌تراشي، فرد رفتار خود را منطقي جلوه مي‌دهد، در نتيجه با اين رفتار سستي را در خود تقويت مي‌كند. براي درمان، فرد بايد از توجيه اجتناب كند و خود را گول نزند. براي پرهيز از توجيه گرايي، به چند مورد بايد توجه كرد: فرد براي موجَه جلوه دادن تأخير در انجام كار، دلايل گوناگون را براي دفاع از خود دستاويز قرار ندهد. براي فرار از وظيفه، از ديگران هم توجيه را نپذيرد، تا اهمال در خود او و ديگران تقويت نشود. از آن كسي كه مسئوليت كاري را داشته، تنها نتيجه كار سؤال شود؛ چرا كه مديريت زمان از وظائف اوست و به ما ربطي ندارد. به اهمال كار گوشزد شود كه ما در برابر برنامه‌ريزي نادرست او، هيچ مسئوليتي نداريم و حتي نمي‌توانيم توجيهات او را بشنويم.
تنبيهِ خود
مي توان براي كم كاري خود تنبيهي مناسب در نظر گرفت. نوع تنبيه به ميل و سليقه هر كس بستگي دارد. ميهمان كردن اين و آن، كمك به مستمندان، كمك بيش از اندازه معمول به ديگران و هر كار ديگري كه انجامش چندان مورد رغبت نباشد، مي‌تواند براي تنبيه انتخاب شود.
ايجاد عشق و علاقه
گاهي دليل تنبلي، بي انگيزگي است. محبت، دشواري‌ها را آسان مي‌كند و براي كارهاي بزرگ، انگيزه ايجاد مي‌كند.
يافتن دوست منضبط
اهمال كاران به دليل نداشتن برنامه مشخص در زندگي روزمره و نيز به جهت نداشتن اراده قوي، هميشه به عاملي براي به حركت در آمدن نياز دارند. يكي از مؤثرترين عوامل محرك، دوست با اراده و منظم است. افراد از تمام روحيات، خلقيات، اعمال و رفتار دوست خود اثر مي‌پذيرند. نشست و برخاست با دوست منضبط به خصوص اگر مستمر باشد، خود به خود مسير حركت انسان را تغيير مي‌دهد و گاه تا حدي بدون زحمت انسان را منظم و با اراده مي‌كند.
خود تنظيمی
خوب است كه هر وقت كاري را به عقب انداختيم، آن را در تقويم و يا دفتري يادداشت كنيم و جلوي چشم باشد. در اين روش هم تنبيه وجود دارد هم تشويق؛ در واقع كاهش دفعات سستي تشويق است و زياد شدن دفعات آن تنبيه به شمار مي‌رود. اين روش همان محاسبه در كارهاست.
پيمان بستن
راه ديگر درمان تنبلي اين است كه فرد با خود پيمان ببندد كه تنبلي نكند و تلاش كند كه آن را انجام دهد. در اين گونه موارد مي‌تواند پيماني را كه با خداوند، يا با پيامبر و امام بسته، با همسر و يا دوست خود در ميان بگذارد و از آنها كمك بخواهد.
تمرين مبارزه با كمرویی
وقتي كسي نمي‌تواند كارش را به درستي و يا به موقع انجام دهد، دچار كمرويي و شرم مي‌شود. براي مبارزه با آن تلاش كنيد و بر اعصاب خود مسلط باشيد. نگذاريد كه اتفاقات و حوادث، لحظه‌اي شما را تحت تأثير قرار دهد. تلاش كنيد تا شيوه و رفتار كسي را كه به نظر شما انساني كامل است، تقليد كنيد. برخورد با ديگران، پيش سلام بودن، احوال پرسي كردن، ارتباط برقرار كردن، همدردي، حضور در جمع مردم، شركت در غم و شادي آنها و. . . مي‌تواند راهكار خوبي براي مبارزه با كمرويي باشد. پس از قدري نشست و برخاست با كساني كه تنها رضايت خدا را ملاك كارها مي‌دانند، مطمئن باشيد شما هم اين گونه مي‌شويد و كمتر به قضاوت مردم اهميت مي‌دهيد.
خود آشكاری حقيقی
گاهي علت اينكه دچار تنبلي مي‌شويد اين است كه مي‌ترسيد وارد كاري شويد؛ چرا كه از قضاوت اين و آن دل خوشي نداريد.
راه مبارزه و درمان
خود را نبازيد و كار را ادامه دهيد، خود را شاد و پر نشاط وارد معركه كنيد، ممكن است در اولين برخورد موفق نشويد ولي مهارت‌هايي را كسب خواهيد كرد. اگر وارد كار نشويد هميشه در نقطه صفر باقي خواهيد ماند. هرگز نگوييد مي‌ترسم در گفتارم اشتباهي باشد و آبرويم برود بلكه بگوييد مي‌گويم و مي‌خواهم اشتباهاتم را اصلاح كنم و يا مي‌خواهم حرفم را بزنم، به خود جرأت شركت در جمع را بدهيد و خود را از آنها بدانيد و با آنها باشيد.
نقش بازی كردن
اين روش در جمع دوستان و آشنايان كاربرد دارد. به اين منظور مي‌توان اين تمرين را انجام داد: فرض كنيد براي يك سخنراني آماده مي‌شويد كه هنوز جرأت ارائه آن را نداريد. از دوست و يا همسر خود بخواهيد تا در برابر شما به طور جدي و به عنوان شنونده بنشيند و شما مقاله خود را در برابر او ارائه دهيد. از او بخواهيد تا كار شما را ارزيابي كند و مورد نقد قرار دهد. گاه مي‌توان درمقابل آيينه اين تمرين را انجام داد و يا نوار صوتي يا تصويري خود را ضبط كرد.
دسترسی به استعدادهای انسانی
وقتي با ديدي منفي به موضوع نگاه مي‌كنيم، توانايي خود را به فراموشي مي‌سپريم و يا از آن غافل مي‌شويم. شايد هم نظر كردن به نقاط منفي ما را از جهات مثبت و امتيازات آن كار غافل كرده است. براي رفع اين مشكل، بايد از برنامه‌هاي كوتاه مدت بهره گرفت. هر برنامه را مقدمه برنامه‌هاي بعدي قرار دهيد و گام به گام نتايج كار را مد نظر قرار دهيد. ناراحتي‌ها و سختي‌هاي زودگذر را فداي اهداف عالي بعدي كنيد كه ثمرات ماندگاري در بر خواهد داشت.
از دست ندادن لحظه حال
گاهي اوقات بر اثر شكست‌هاي گذشته شخص به سستي مبتلا مي‌شود. چون پيش از اين خود را از انجام كار ناتوان ديده است و رغبتي براي شروع مجدد كار در خود نمي‌بيند. آن چه از دست رفت، گذشت و آن چه در آينده در پيش داري، به زودي فرا مي‌رسد.