كلمات كليدي : لاویان، سفر سوم، تورات، كتاب مقدس، عهد عتیق
نویسنده : هادی جهانگشای
عنوان کتاب از نام عبری آن در سپتواجنت[1] گرفته شده است که به معنای «مربوط به لاویان» است. عنوان عبری آن(Waygigra) اولین کلمه از متن عبری کتاب و به معنی «و او می‌خواند» است. گر چه متن کتاب فقط مربوطبه وظایف پسران هارون و سایر لاویان محسوب می‌گردید.[2] پس می‌توان گفت این کتاب نام خود را از یکی از اسباط بنی‌اسرائیل، یعنی سبط لاوی گرفته است. کاهنان بنی‌اسرائیل همه از این سبط بودند. و چون این کتاب بیشتر درباره کهانت و وظایف کاهنان سخن گفته به این نام نامیده شده است.[3]
مستر هاکس لاویان را کتاب سوم از پنج سفر می‌داند. و بعد از ذکر وجه تسمیه آن به لاویان اضافه می‌کند: «عبرانیان آنرا شریعت کاهنان خوانند».[4]
موضوع کتاب
موضوع اصلی کتاب لاویان «تقدس» است. «زیرا من یهوه خدای شما هستم، پس خود را تقدیس نمایید و مقدس باشید زیرا من قدوس هستم(44:11)[5] تقدس خدا و انسان موضوعی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است(انسان بایستی با تقدس خود به خدا احترام بگذارد.) لاویان کتابی در خصوص پرستش است. قوانین موجود در این کتاب در کوه سینا به موسی داده شد.
کتاب لاویان بخش زیادی را به قربانی‌ها اختصاص می‌دهد. قربانی‌ها برای چندین موقعیت و مناسبت مختلف طراحی شده(باب‌های 1-7)[6] این قربانی‌ها بر حسب چگونگی تقدیم شدن(کاملاً سوزانیده شوند یا در تکه‌ها و بخش‌های مختلف تقدیم شوند.) نوع(گاو نر، بز، بره، فاخته، کبوتر، آرد) و هدف و منظور از آن(برای گناه، در بجا آوردن نذر و عهد، بعنوان سپاسگذاری و شکر) دارای تفاوتها و انواع می‌باشد. در قسمت آغازین لاویان مردم نسبت به خصوصیات و ویژگی‌های قربانی‌ها آگاهی داده می‌شوند(لاویان1:1 – 7:6). و سپس به کاهنان تعلیم داده می‌شود که چگونه این قربانی‌ها را تقدیم نمایند(لاویان 8:6و 7 : 38). در این سفر آمده کاهنین نیز نباید نقص جسمی داشته باشند(باب‌های 8 –10).
خونریزی بعد از زایمان، زخم، سوختگی و طاسی، ترشحات بدن مردان، عادات ماهانه زنان همه از عوامل لکه‌زا(نقص) محسوب شده و مظهر نقص روحانی است که کاملیت روحانی انسان را از بین می‌برد. بیماری که دچار ضایعات قابل مشاهده پوستی است بایستی همانند خارج شدن آدم و حوا از باغ عدن خارج گردد. چنین شخصی بعد از معاینه توسط کاهن و گذراندن قربانی نقص می‌توانست دوباره به اردوگاه داخل گردد.
قوانین
پس از بستن پیمان در سینا، خدا به عنوان پادشاه، تمام قوانین زندگی قوم بنی‌اسرائیل را وضع کرد. در این کتاب توجه خاصی به مراسم مذهبی بنی‌اسرائیل شده است. آئین قربانی‌ها که در مکانی مقدس ارائه می‌گردید، مظهری از تقدس و رحمت خدا بود. قربانی‌ها تحت کنترل و نظارت کاهنین قرار داشت. هر قربانی علاوه بر داشتن مفهومی خاص برای قوم اسرائیل دارای مفهومی سمبلیک و روحانی بود.[7]
از آنجائیکه کاهنان دارای نقش مهم و مخصوصی در تقدیم قربانی‌ها در اختیار دارند. لذا بخش زیادی از کتاب به انتخاب هارون به عنوان کاهن اعظم و پسرانش به عنوان کاهنان یاور، دستیار او داده شده‌اند. علاوه بر دستورات مربوط به قربانی‌ها، قوانین شرعی حوزه موضوعاتی از قبیل موضوعات زیر را در بر می‌گیرد:
غذای پاک و ناپاک(لاویان 11)، تطهیر پس از زایمان(لاویان12)، بیماری‌های پوستی(لاویان 13 و 14)، ترشحات بدنی(لاویان 15) خوردن خون(لاویان 17) روابط جنسی(لاویان 18) و روابط اجتماعی(لاویان 19.)
در اواسط کتاب روز کفاره توصیف می‌گردد(لاویان 16). روز کفاره سالی یک بار رخ می‌دهد آن روز، روزی است که کاهن اعظم به قدس‌الاقدس وارد می‌شود تا برای خود و برای قوم اسرائیل کفاره نماید. یک بز قربانی می‌شود و خون آن نیز بر تابوت عهد مالیده می‌شود و بز دیگر نیز از اردوگاه بیرون فرستاده می‌شود تا نمادی برای حمل کردن و دور کردن گناهان قوم اسرائیل باشد. کتاب لاویان در مورد برخی گناهان مشخص نیز حکم صادر می‌کند(لاویان 20) و قوانینی را برای گناهان تدارک می‌بیند(لاویان 21 و 22). روزهای مخصوص نیز در این کتاب تعریف می‌شوند از قبیل: نسبت، فصحف عید نوبرها، عید هفته‌ها(که همچنین به نام‌های پنطیکاست و درو محصول معروف است.)(لاویان 23).
در طی سال سبت(هر هفت سال) محصولی نباید در زمین کاشته شود تا زمین استراحت کند(لاویان 25 : 1-7).
در سال یوبیل(که هر 50 سال است) بدهی‌ها و قرض‌ها باید لغو گردد و زمین‌ها باید به صاحبان اصلی آن برمی‌گشت.(لاویان 25: 8 – 55) ده یک(عشر) محصول و فراورده زمین متعلق به یهوه است و به استفاده کاهنان و لاویان در می‌آمد. کتاب لاویان دستورالعمل یهوه به اسرائیل در رابطه با پرستش و رفتار سلوک است.
از سویی بی‌وفایی نیز نتیجه‌ای به جز از دست دادن زمینه‌ای که خداون به بنی‌اسرائیل داده بود نداشت. با وجود همه این اخطارها، اسرائیل نسبت به یهوه بی‌وفایی کرد و عاقبت یهوه نیز آنها را تبعید و جلای وطن نمود(لاویان 26: 40 – 45).
در مورد نویسنده کتاب، مستر هاکس می‌گوید: این کتاب می‌باید از تصنیفات موسی بوده باشد. اگر چه محتمل است که هارون وی را امداد نموده. این کتاب محتوی تاریخ ماه اول سال دوم بعد از خروج بنی‌اسرائیل از مصر است.[8]