دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

رویکرد معنایی به نظریه ها

No image
رویکرد معنایی به نظریه ها

كلمات كليدي : رويكرد معنايي به نظريه ها، پاتريك سوپيز، كوهن، جوزف اسنيد، اشتگمولر

نویسنده : ابوتراب يغمايي

رویکرد معنایی به نظریه‌ها در دهه 1950 با کارهای پاتریک سوپیز (Patrick Suppes) آغاز شد. انتقادات سوپیز به رویکرد نحوی به نظریه‌ها (رویکرد اثبات گرایان) همراه با انتقادات کوهن و همراهانش بود، اما تا دهه 1970 که جوزف اسنید(Joseph Sneed) کتاب تاثیر گذار خود ( ساختار منطقی ریاضی فیزیک) را منتشر کرد، این دیدگاه نتوانست جایگاه مهمی در ادبیات فلسفه علم به خود اختصاص دهد. ادعای اصلی رویکرد معنایی این است که نظریه‌های علمی باید توسط ریاضیات و نه فرا ریاضیات بیان شوند. بر خلاف دیدگاه اثبات گرایان منطقی که نظریه‌های علمی را مجموعه‌ای از گزاره‌ها می‌دانند، مدافعان رویکرد معنایی مدعی هستند که نظریه‌های علمی مجموعه‌ای از مدلها هستند. در بسیاری از کتاب‌های علمی برای معرفی یک نظریه، از مدل/مدلهایی که می‌توانند ساختار آن نظریه را به نمایش بگذارند، استفاده می‌شود. به عنوان مثال در معرفی نظریه‌ جنبشی گاز‌ها در ترمودینامیک، مولکولهای یک گاز به توپ‌های بیلیارد تشبیه می‌شوند که سخت و صلب هستند. رفتار مولکولها نیز به رفتار توپ‌های بیلیارد تشبیه می‌شود. نظریه‌های اولیه درباره ساختار اتمها نیز با توسل به ساختار منظومه شمسی معرفی می‌شدند. همانطور که سیارات منظومه شمسی به دور خورشید می‌چرخند، الکترون‌های درون یک اتم نیز به دور هسته اتم در حال دوران هستند. استفاده از مدلها برای معرفی یک نظریه مختص به علم فیزیک نیست و در بسیاری از علوم دیگر مثل شیمی، زیست شناسی و حتی علوم انسانی مانند اقتصاد و جامعه‌شناسی نیز از مدلها برای معرفی نظریه‌ها استفاده می‌شود. به عنوان نمونه در اقتصاد بهره‌مندی از مدلهای ماشینی و زیست‌شناختی سابقه‌ای طولانی دارد. بر اساس نظریه ژاک روئف ((Jacques Rueff "افراد در اقتصاد نقش مولکول را در نظریه حرکت ایفا می‌کنند." یا اینکه به نظر واگمان (Wagemann) اقتصاددان آلمانی، یک سازمان اقتصادی همانا یک موجود زنده است.

مهمترین انتقاد وارد بر دیدگاه نحوی این بود که چگونه واژگان مورد استفاده در نظریه‌ بازسازی شده در زبان منطق، به جهان خارج مرتبط می‌شود؟ رویکرد معنایی با توسل به مدلهای یک نظریه، این مشکل را حل می‌کند. ارتباط یک نظریه و مدل آن بر اساس ساختار مشترکی است که هر دو دارای آن هستند. مدل توپ‌های بیلیارد در بازنمایی نظریه ترمودینامیک موفق است، چون ساختار رفتاری توپ‌های بیلیارد با ساختار رفتاری مولکولهای یک گاز مشترک یا دست کم شبیه است.

در اواخر دهه 70 و اوایل 80، اشتگمولر (Stegmuller) فیلسوف آلمانی توانست با توسعه رویکرد معنایی و ارائه دیدگاهی ساختاری به علم، سنتزی از دیدگاه اثبات‌گرایان و امثال کوهن فراهم آورد، به گونه‌ای که هم انباشتی بودن علم (باور اثبات‌گرایان منطقی) را نشان دهد و هم انقلاب‌های علمی (باور کوهن) را مدل سازی کند. مفهوم ساختار در رویکرد معنایی نقشی محوری ایفا می‌کند. به همین دلیل امروزه رویکرد معنایی اغلب با واژه رویکرد ساختاری قرین است. به علت ابزارهای قوی‌ای که این نوع نگاه در اختیار فلاسفه قرار می‌دهد، در حال حاضر طیف وسیعی از ادبیات فلسفه علم را این نوع نگاه به خود اختصاص داده است.

ون‌فراسن، فردریک سوپ، نانسی کارت‌رایت و گایر از جمله فلاسفه علمی هستند که چنین دیدگاهی را دنبال می‌کنند، هر چند در جزئیات دیدگاه آنها اختلافاتی دیدن می‌شود.

مقاله

نویسنده ابوتراب يغمايي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

هویت زنانه در تندباد تاریخ

هویت زنانه در تندباد تاریخ

✍️ سعید احمدی
سگ کی؟

سگ کی؟

✍️ سعید احمدی 
کارهای کثیف

کارهای کثیف

✍️ سعید احمدی 
الهیات جنگ...

الهیات جنگ...

یادداشت

پر بازدیدترین ها

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان ʆ) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

تعامل اعراب مسلمان و ایرانیان (6) نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران

این نوشتار در نقد سلسله مقالاتی است که فتح ایران توسط اعراب مسلمان را یکی از مقاطع تلخ تاریخ معرفی نموده‌اند.
No image

قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلّى اللّه علیه و آله):«اِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ علیه السّلام حَرارَةً فى قُلُوبِ الْمُؤمنینَ لا تَبْرُدُ اَبَداً.»

پیامبر اکرم (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: «براى شهادت حسین علیه السلام ، حرارت و گرمایى در دلهاى مؤمنان است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود.» (جامع احادیث الشیعه ، ج 12، ص 556)
No image

امام حسین (ع): «الناسُ عبیدُ الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه مادرَّت معایشُهم فاذا مُحَّصوا بالبلاء قَلَّ الدَیّانون»

«مردم بندۀ دنیایند و دین بر زبانشان می‌چرخد و تا وقتی زندگی‌هاشان بر محور دین بگردد، در پی آنند، امّا وقتی به وسیلۀ «بلا» آزموده شوند، دینداران اندک می‌شوند.»
Powered by TayaCMS