دانشنامه پژوهه بزرگترین بانک مقالات علوم انسانی و اسلامی

اقسام قیاس

No image
اقسام قیاس

كلمات كليدي : ماده، صورت، اقتراني، استثنايي، حملي، شرطي

نویسنده : مهدي افضلي

از میان اقسام ادله که در منطق مورد استفاده قرار می‌گیرد، در منطق سنتی بیشترین تکیه و تاکید روی قیاس صورت می‌گیرد، استقرا و تمثیل خود به تنهایی از ارزش‌ علمی کافی در مباحث نظری برخوردار نیستند. به همین دلیل مباحث منطقی بیشتر بر مدار قیاس می‌چرخد، اقسام و احکام قیاس بیشترین حجم منطق را به خود اختصاص داده‌اند. قیاس از جهت آن‌که ماده تشکیل دهنده آن یقینی باشد یا غیر یقینی، در بخش صناعات خمس مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرد و بر اساس آن برهان، خطابه، شعر، مغالطه و جدل شکل می‌گیرند و به لحاظ صورت و هیئت در مباحث حجت منطق مورد بحث قرار می‌گیرد و مباحثی نظیر قیاس اقترانی و استثنایی با زیر‌ مجموعه‌هایشان پدید می‌آیند.

قیاس اقترانی و استثنایی

اگر به لحاظ هیئت و صورت، نتیجه یا نقیض نتیجه به طور صریح در مقدمات ذکر شده بود قیاس را "استثنایی" می‌نامند و اگر ذکر نشده بود به "قیاس اقترانی" نامبردار است. از باب نمونه وقتی گفته می‌شود؛ "اگر راننده‌ها قوانین راهنمایی و رانندگی را مراعات کنند نظم و امنیت در جاده‌ها برقرار خواهد شد، لکن جاده‌ها نظم و امنیت ندارند"؛ نتیجه‌ای که از این مقدمات گرفته می‌شود این است که "راننده‌ها قوانین راهنمایی و رانندگی را مراعات نمی‌کنند". چنان‌که از مثال پیداست نقیض نتیجه مورد نظر در مقدمه اول ذکر شده است. یا این‌که گفته می‌شود؛ "اگر سعید خوب درس بخواند حتما به توفیقات چشم‌گیری دست خواهد یافت؛ لکن سعید خوب درس می‌خواند؛ در نتیجه به توفیقات چشم‌گیری دست خواهد یافت". چنان‌که ملاحظه می‌شود عین نتیجه در مقدمه اول به صراحت بیان شده است.

در قیاس اقترانی بسته به این‌که در مقدمات آن ادات شرط اخذ شده باشد یا نه، به دو قسم شرطی و حملی تقسیم می‌شود. در قضایای اقترانی شرطی یا هر دو مقدمه شرطی است یا دست کم یکی شرطی می‌باشد. از باب نمونه وقتی گفته می‌شود:

1. هرگاه در جامعه‌ای فقر و فساد نباشد مردم به حقوق خود دست خواهند یافت؛

2. هرگاه مردم به حقوق خود دست یابند جامعه به سمت تعالی حرکت خواهد کرد؛

3. .: هرگاه در جامعه‌ای فقر و فساد نباشد، آن جامعه به سمت تعالی حرکت خواهد کرد.

چنان‌که پیداست هر دو مقدمه قیاس پیش‌گفته شرطی است.

گاهی تنها یکی از مقدمات شرطی و مقدمه دیگر حملی است. از باب نمونه گفته می‌شود:

الف) هر قانونی قانون‌گذار دارد،

ب) قانون‌گذار یا الاهی است یا بشری،

.: هر قانونی یا الاهی است یا بشری.

در مواردی هم هر دو مقدمه حملی است، مثل این است که گفته شود:

1. احمد دانشجو است

2. هر دانشجویی طرفدار عدالت و تعالی است

.: احمد طرفدار عدالت و تعالی است.

این نوع قیاس را "قیاس اقترانی حملی" می‌نامند که از شرایط خاص خود برخوردار است و در مدخل‌های اقترانی و استثنایی بیشتر مورد بحث قرار می‌گیرند.

مقاله

نویسنده مهدي افضلي

این موضوعات را نیز بررسی کنید:

جدیدترین ها در این موضوع

No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان نورانیت معصومین علیهم السلام

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان نورانیت معصومین علیهم السلام در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم واسطه ی فیض الهی

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم واسطه ی فیض الهی در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان تحلیل رفتار سیاسی حضرت زهرا سلام الله علیها

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان تحلیل رفتار سیاسی حضرت زهرا سلام الله علیها در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان فضائل ومصیبتهای پنج تن( علیهم السلام)

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان فضائل ومصیبتهای پنج تن( علیهم السلام) در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان موضع گیری حضرت زهرا (سلام الله علیها )نسبت به انحرافات

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان موضع گیری حضرت زهرا (سلام الله علیها )نسبت به انحرافات در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.

پر بازدیدترین ها

No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان وظایف شیعیان نسبت به امام معصوم (ع)

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان وظایف شیعیان نسبت به امام معصوم (ع) در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان اهل بیت(ع) در قرآن

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان اهل بیت(ع) در قرآن در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم واسطه ی فیض الهی

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم واسطه ی فیض الهی در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان فوز و فلاح در چیست ؟

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان فوز و فلاح در چیست ؟ در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
No image

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان جایگاه اهل بیت در قرآن

سخنرانی استاد میرباقری با عنوان جایگاه اهل بیت در قرآن در رابطه با موضوع اهل بیت در این قسمت قرار دارد.
Powered by TayaCMS